KUR’AN’DA PEYGAMBER TASAVVURU

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 15, 35 - 60, 15.01.2019

Muhammet Aydın

Öz

İslam inancına göre dinin/vahyin insanla buluşması
peygamberler aracılığıyla gerçekleşmiştir. İlahi irade peygamber göndermekle
insana lütufta bulunduğunu beyan etmiştir. Ne var ki bu lütuf/iyilik insanlar
tarafından hakkıyla değerlendirilememiştir. Bunun beşeri, antropolojik,
psikolojik, siyasal sebepleri olabilir. Son ilahi vahye sahip olmanın avantajları
olduğu gibi taşıdığı ağır sorumluluklar da vardır. Vahyi doğru anlamadan,
sadece ona sahip olmanın pratikte insana/topluma fazlaca katkısının olmadığı
bilinmektedir. Doğru anlamaya ilişkin sağlam metodolojiye ihtiyaç vardır.
Nitekim her ekol belli bir metodoloji üzerinden nasslara yaklaşır ve peygamber
anlayışı/tasavvuru geliştirir. Kur’an’da öne çıkan ana tema peygamberlerin
beşeri/insani doğaları/kimlikleridir. Peygamberlerin beşeri doğalarına ilişkin
ileri sürülen itirazlar nüzul dönemiyle sınırlı kalmamışa benzemektedir.
Peygamberlerden sonra da onların beşeri tabiatlarına yönelik aşırı yorumların
yapıldığı görülmektedir. Öncelikle yapılması gereken vahiyden hareketle
doğrudan ve yalın bir biçimde peygamber tasavvuruna ulaşabilmektir. Ardından
dini kültürümüzde/geleneğimizde sair bilgi kaynaklarına müracaat edilebilir. 

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Peygamber, İnsan, vahiy, Tebliğ, Tasavvur

Kaynakça

• Abduh, Muhammed, Tevhid Risalesi, çev. Sabri Hizmetli, Fecr Yayınları. Ankara, 1986.
• Açıkgenç, Alparslan, “İslami Bilim ve Felsefe Anlayışı”, İslami Araştırmalar Derg., c. 4, no 3, Ankara, 1990.
• Akbulut, Ahmet, Sahabe Dönemi İktidar Kavgası, Pozitif Matbaacılık, Ankara, 2001.
• -- Nübüvvet Meselesi Üzerine, Birleşik Kitabevi, Ankara,1992. --“Selefiliğin Teolojik ve Düşünsel Temelleri” Tarihte ve Günümüzde Selefilik, Ensar, İst. 2014.
• Alûsi, Şihabuddin Mahmud, Rûhu’l-Meâni fi Tefsîri’l-Kur’ani’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî, thk. Mahir Habbuş, Müessesetü’r-Resail, Beyrut, 2010.
• Âmidî, Seyfuddin, Ebkâru’l-Efkar, nşr. Ahmed M. el-Mehdi, Kahire, 2002.
• Arpaguş, Hatice Kelpetin, “Tebşir”, DİA, c. 40.
• Atay, Hüseyin, İrade ve Hürriyet, Atay ve Atay Yay., Ankara, 2002.
• --Kur’an’da İman Esasları, Atay Yay., Ankara, 1998.
• Ay, Mahmut, “Tanrı tasavvurlarının Politik tasarımlara Yansıması”, Kelam Araştırmaları, 6:2, 2008.
• ---“Sufi Teolojinin Peygamberlik Algısı”, Ankara ÜİFD, XLIX, 2008, sy. 1.
• Aygan, Fadıl, “Peygamberlik Zincirinin Son Halkası Olarak Hz. Muhammed’in Nübüvvetinin Mahiyeti” Hz. Peygamber’in Nübüvvetinin Süresi ve Kapsamı, Çalıştay, Gaziantep, 2014.
• Azimli, Mehmet, Siyeri Farklı Okumak, Ankara Okulu yayınları, Ankara, 2010.
• Bağcı, H. Musa, Beşer Olarak Hz. Peygamber, Ankara Okulu Yay. Ankara, 2010.
• Bahçeci, Muhittin, Peygamberlik ve Peygamberler, İstanbul, 1997.
• Bouthoul, Gasto, Zihniyetler Kişi ve Toplum Açısından Zihin Yapılarına Dair Psiko-Sosyolojik Bir İnceleme, çev. Selmin Evrim, İst. 1975.
• Boynukalın, Mehmet, “Tebliğ”, DİA, c. 40.
• Buhârî, Sahih-i Buhârî, el-Mektebetu‘l-İslâmî, İstanbul, 1979.
• Câbiri, Muhammed Âbid, Arap-İslam Aklının Oluşumu, çev. İbrahim Akbaba, Kitabevi yay. İst. 2000.
• Cürcâni, Ali B. Muhammed, Şerhu’l-Mevâkıf, çev. Ömer Türker, Türkiye Yazma Eserler KBY İst. 2015.
• Çağrıcı, Mustafa, “Muhammed”, DİA, c. 30.
• Çelebi, İlyas, İslam İnancında Gayp Problemi, Marmara ÜİFVY, İst. 1996.
• ---“Gayb”, DİA, c. 13.
• Çınar, Mahmut, Nûr-i Muhammedi İnancının Ortaya Çıkışı ve Kaynakları, İst. 2014. --“Son Peygamber Olarak Hz. Muhammed’in Nübüvveti”, Hz. Peygamber’in Nübüvvetinin Süresi ve Kapsamı, Çalıştay, Gaziantep, 2014, edt. Mahmut Çınar vd.
• Demirci, Mehmet, “Hakikât-i Muhammediyye” DİA, c. 15.
• Düzgün, Şaban Ali, “Allah Tasavvurlarına Dair Tartışmanın Problematiği”, Tanrı Tasavvurları ve Sosyal Hayata Yansımaları Sempozyumu, Sakarya, 2005, Sakarya ÜİFY.
• --Varlık ve Bilgi Aydınlanmanın Keşif Araçları, Beyaz Kule Yay. Ankara, 2008. ---Çağdaş Dünyada Din ve Dindarlar, Lotus yay. Ankara, 2012.
• Ebu Reyye, Mahmud, Muhammedi Sünnetin Aydınlatılması, çev. Muharrem Tan, Yöneliş Yay., İst., 1988.
• Erdemci, Cemalettin, “Hz. Muhammed (sav) ile Vefatından Sonra İrtibat Kurmanın İmkanı”, Hz. Peygamber’in Nübüvvetinin Süresi ve Kapsamı, Çalıştay, Gaziantep, 2014.
• Erul, Bünyamin, Sahabenin Sünnet Anlayışı, TDV yay. Ankara, 2005.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı Meal-Tefsir, çev., Cahit Koytak & Ahmet Ertürk, İşaret Yay., İst., 2002.
• Esen, Muammer, “Peygamberlere İman”, İslam İnanç Esasları, edt. Şaban Ali Düzgün.
• Eş’ari, Ebu’l-Hasan Ali B. İsmail, el-İbâne an Usûli’d-Diyâne, thk. Fevkiye Huseyn Muhammed, Dâru’l-Ensar, Kahire, 1977.
• -- el-İbâne, ter. Ramazan Biçer, Gelenek yay. İst. 2010.
• Evkuran, Mehmet, İslam Düşünce Geleneğinde Tanrı Tasavvuru, İslami İlimler Der., c.2, sy.1, 2007. --- Ahlak Hakikat ve Kimlik, Araştırma yay. Ankara, 2013. --“Farklı Peygamber Tasavvurlarının Sebepleri”, Hz. Peygamber’in Nübüvvetinin Süresi ve Kapsamı, Çalıştay, Gaziantep, 2014.
• Gölcük, Şerafeddin, Kelam Tarihi, Esra Yay. Konya, 1992.
• Güler, İlhami, Sabit Din Dinamik Şeriat, Ankara Okulu Yay. Ankara, 1999.
• Hatiboğlu, Mehmed Said, Siyasi-İctimai Hadiselerle Hadis Münasebetleri, Otto yay. 2015.
• --“Hz. Peygamberi Yanlış Yorumlama Tezahürleri”, İslami Araş. Dergisi, Ankara, 1986, sy. 2.
• Hökelekli, Hayati, İnzar”, DİA, c. 22.
• İbn Manzûr, Ebu'l Fadl Cemalüddin, Lisânu'l-Arab, Beyrut, 1990.
• Îcî, Adûdiddin Abdurrahman B. Ahmed, el-Mevâkıf, Beyrut, tsz.
• İsfehânî, Râgıb Hüseyin B. Muhammed, el-Müfredât Fi Garîbi’l- Kur’an, Kur’an Istılahları Sözlüğü, ter. Abdülbaki Güneş & Mehmet Yolcu, Çıra Yay., İst. 2007.
• İslamoğlu, Mustafa, Üç Muhammed İki Tasavvur Bir Gerçek, Denge Yay, İst. 2006.
• İşcan, Mehmet Zeki,“Selefiliğin Temel Esasları ve Sosyo-Politik Arka Planı”, Ensar, 2014.
• --“Muhammed Abduh’un Nübüvvet Görüşü ve Çağdaş İslam Düşüncesine Etkileri”, Atatürk ÜİFD. sy: 26, Erzurum, 2006.
• Kahraman, Mustafa, “Müslüman Kelamında Peygamberin Görevi”, Yayın. Doktora Tezi, Ankara, 2007.
• Koca, Ferhat, “İslam Geleneğinde Farklı Ekollerin Peygamber Tasavvurları ve Bunların Değerlendirilmesi”, Hz. Peygamber’in Nübüvvetinin Süresi ve Kapsamı, Gaziantep, 2014.
• Kutlu, Sönmez, “İslam Mezhepleri Tarihinde Usûl Sorunu”, İslami İlimlerde Metodoloji Meselesi-I, Ensar Neşriyat, İst. 2005.
• Mâturîdî, Ebu Mansur Muhammed B. Muhammed B. Mahmud, Te’vîlâtu’l-Kur’an, neşre hazırlayan: Muhammet Masum Vanlıoğlu, kontrol: Bekir Topaloğlu, Mizan yay. İst. 2010.
• --Kitâbu’t-Tevhîd, thk. Bekir Topaloğlu & Muhammed Aruçi, İsam Yay. Ank, 2005.
• Mucchielli, Alex, Zihniyetler, çev. Ahmet Kotil, İst. 1991.
• Nesefi, Ebu’l-Muîn Meymûn B. Muhammed, Tabsıratu’l-Edille, thk. Hüseyin Atay, TDV Yay. Ank, 2004. ---Bahrü’l-Kelâm, çev. Ramazan Biçer, Gelenek Yay. İst. 2010.
• Okudan, Rıfat, “Hakikât-i Muhammediyye: Felsefi Temelleri ve Dini Asılların Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel ÜİFD, 2003. Özafşar, M. Emin, “Hadisçilerin Peygamber Tasavvuru”, Diyanet İlmi Dergi, Peygamberimiz Hz. Muhammed özel sayı, Ankara, 2003.
• Özervarlı, M. Sait, Kelamda Yenilik Arayışları, İsam Yay. İst. 1998.
• Özsoy, Ömer & Güler, İlhami, Konularına Göre Kur’an, Fecr Yay. Ankara, 1999.
• Özten, Ersan, “Peygamberlerin Gaybı Bilme İmkânı”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2009.
• Rahman, Fazlur, Ana Konularıyla Kur'an, çev. Alparslan Açıkgenç, Ankara Okulu Yay.,1998.
• Râzi, Fahreddin, Mefatîhu’l-Ğayb Tefsir-i Kebir, Daru İhyai’t-Türas El-Arabiyye, Beyrut, 1999.
• --el-Muhassal, Kelam’a Giriş, çev. Hüseyin Atay, T.C. Kültür Bakanlığı, Ank. 2002.
• Reçber, Mehmet Sait, Tanrı’yı Bilmenin İmkânı ve Mahiyeti, Kitabiyat Yay. Ankara, 2004.
• Reyye, Mahmud Ebu, Muhammedi Sünnetin Aydınlatılması, çev. Muharrem Tan, Yöneliş Yay. İst. 1988.
• Sabri, Mustafa, İnsan ve Kader, çev. İsa Doğan, Kültür Basın Yay. Birliği, İstanbul, 1989.
• Sinanoğlu, Abdulhamit, Kelam Tarihinde Tanrı Tasavvurları, İlahiyat Yay. Ank. 2005.
• Sinanoğlu, Mustafa, “Semavi Dinlerin Kutsal Metinlerinde Nübüvvet Anlayışı”, İslam’da Peygamber İnancı Sempozyumu, edt. İbrahim Coşkun, Diyarbakır, 2006.
• Watt, W. Montgomery, Hz. Muhammed Mekke’de, çev. Rami Ayas & Azmi Yüksel, Ankara, 1986.
• Yavuz, Salih Sabri, İslam Düşüncesinde Nübüvvet, İnsan Yay. İstanbul, tsz.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Peygamber”, DİA, c. 34.
• ---“Nübüvvet”, DİA, c. 33.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşriyat, 1979, yy.
• Yıldırım, Ramazan, “Yanlış Peygamber Algısının Sebepleri”, Hz. Peygamber’in Nübüvvetinin Süresi ve Kapsamı, Çalıştay, Gaziantep, 2014.
• Yurdagür, Metin, Ayet ve Hadislerde Esma-i Hüsna, Allah’ın İsimleri, Marifet, İst. 2006. Zemahşeri, Cârullah Mahmud B. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l- Ekâvîl Fî Vucûhi’t-Te’vîl, Beyrut, 1995.