İslam Hukukunda Çevre Bilinci Algısı Üzerine

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 16, 229 - 251, 15.07.2019

Emine Gümüş Böke

Öz

Özet

İslâm Hukukunun klasik
kaynaklarında günümüz şekliyle sistematik bir çevre hukukundan söz etmek mümkün
olmamakla beraber çevre hukukuna zemin teşkil edecek Kur’an ve sünnette genel
ilkeler mevcuttur. İslam hukukunun temel kaynağı Kur’an-ı Kerim’de çevre koruma
bilincini sağlayan birçok ayet vardır. Hz. Peygamber’in Sünnetinde de hem fiili
hem de kavli birçok hadis yer almaktadır. Kur’an ve Sünette yer alan ilke ve
esaslar, müslümanlara çevre bilinci hususunda önemli bir sorumluluk
yüklemektedir. Bu bakımdan çevre kaynaklarının sürdürülebilirliğinin
sağlanması, insanların ihtiyaçlarını temin gayesiyle yaratılan çevrenin bütün
ögeleriyle korunması da hayati derecede önem arzetmektedir. Çevre ile ilgili
uluslararası düzenlemelerin olmadığı hatta gündem bile yapılmadığı dönemlerde
İslam âlimlerinin çevre korumaya dair evrensel nitelikli görüş beyan etmeleri
fıkıh mirası açısından ileri bir aşama olarak kayda değerdir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, İslâm Hukuku, İnsan

Kaynakça

• Abak, Ayla, Çevre Bilinci, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları., Ankara-2011.Aktaş, Hamza, “İslâm’da Çevre Bilinci Eğitimi” (Uluslar arası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bidiriler Kitabı) Gümüşhane Üniversitesi, 24-26 Ekim 2013.Armağan, Servet, “İslâm’da Çevre ve Korunması”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sa:15, Konya-2010.Bayrakdar, Mehmet, İslâm ve Ekoloji, D.İ.B. Yayınları, Ankara-1992.Berkes, Fikret- Kışlalıoğlu, Mine; Ekoloji ve Çevre Bilimleri, Remzi Kitabevi, İstanbul-1990.Coşkun, Ahmet, “Çevre Kirlenmesi Problemine İslâmi Açıdan Bir Bakış”, Erciyes Ü. İ. F. Dergisi, sa:3, Kayseri-1986.Deliser, Bilal, “İslâm’da Çevre Felsefesinin Kur’anî Temelleri”, Uluslar arası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bidiriler Kitabı, 24-26 Ekim 2013, Gümüşhane-2014.Ellek, Hasan, “Lâ Darara ve Lâ Dırâra” Külli Kâidesi Çerçevesinde İslâm’da Çevre Hukuku, EKEV Akademi Dergisi-Erzurum-2016, sa:66.Esed, Muhammed, “Kur’an Mesajı Meâl-Tefsir, İşaret Yayınları, İstanbul-1999,Görmez, Kemal, Çevre Sorunları ve Türkiye, Gazi Kitabevi, Ankara-1997.Gümüş, Arife, Türkiye’de Çevre Koruma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi (Y.LTezi), M.Ü. Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, İstanbul-1998.Gürbüz, Faruk, Kur’an’da Denge, Denge Yayınları, İstanbul-1997.Güven, Mustafa, “Kur’an’ı Kerim’de Çevre Bilincine Dair Bazı Ahlâki Esaslar”, Birey ve Toplum Dergisi, c:4, sa:8.Hamamcı, Can, Çevrebilim, İmge Kitabevi, İstanbul-1997. Haneef, Sayed Shah Sikandar, “İslâm’da Çevre Hukukunun Prensipleri”, (Çev: Abdullah Çolak), İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sa:11, 2008.Heyet (Karaman, Hayrettin-Çağrıcı, Mustafa-Dönmez, İbrahim Kafi-Gümüş, Sadrettin), Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, D.İ.B.Yayınları, Ankara-2012.Heyet, Hadislerle İslâm, D.İ.B.Yayınları, Ankara-2015.İbnü’l-Kayyim, et-Tıbbu’n-Nebevî, çev: Abdülvehhab Öztürk, Kahraman Yay.,,Ankara- 2013Kayhan, Mustafa, “İslâm’da Çevre Hukukunun Tarihi Seyri ve Osmanlı Devletindeki Uygulamaları”, (Ululararası Katılımlı Osmanlı Bilim ve Düşünce Tarihi Sempozyumu), Ankara-2014. Kula, Naci, “Kur’an Işığında İnsan-Çevre İlişkisinin Ruh Sağlığı Açısından Önemi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sa:9, c: 9, Bursa-2000.Kurban, Yasin, “İslâm Hukukunda Çevre Mülkiyet İlişkisi”, EKEV Akademi Dergi, Erzurum-2012. Kuzudişli, Ali, "Çevre Bilincinin Gelişmesine Dinin Katkısı ve İslâm'ın Çevre Duyarlılığıyla Eleştirilebilecek Bazı Temel Öğretileri, (Uluslararası Katılımlı Çevre Sempozyumu Bidiriler Kitabı) Gümüşhane Üniversitesi, 24-26 Ekim 2013. Masri, el-Hafız B.A., “İslâm ve Ekoloji”, (çev:Murat Çiftkaya), İGDAŞ yayınları, İstanbul-1997. Mert, Muhit, "Çevre Bilinci Oluşturmada İslâm'ın Katkısı Üzerine", Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, İstanbul İlahiyat Fakültesi, 15-16 Mayıs-2008, s: 27. Nargül, Veysel, "İslâm Hukukunun Çevre Koruma Algısı Üzerine" Çevre ve Ahlak Smpozyumu, Gaziantep-2014. Özdemir, Recep, “İslâm’da Çevre Hukukunun Genel Esasları”, II. Uluslar arası Çevre ve Ahlak Sempozyumu, 24-26 Ekim 2014, Adıyaman.Özdemir, İbrahim-Yükselmiş, Münir, Çevre Sorunları ve İslâm, D.İ:B. Yayınları, Ankara-1997. Özvar, Erol, "İslâm ve Çevre", Osmanlı İmparatorluğunda Çevre ve Şehir, İstanbul- 2015, s: 39. Sancaklı, Saffet, “Hz. Peygamber’in Çevrecilik Anlayışı”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, c:14, sa:3-4, 2001.Toksarı, Ali, “Emanet” mad., İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, M.Ü.İ.F. Vakfı Yayınları, İstanbul-1997.Turgut, Nükhet, Çevre Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara-1998.Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, (Sadeleştirenler, İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel) Azim Dağıtım, İstanbul-, Yıldırım, Mustafa, Mecelle’nin Külli Kaideleri, Tibyan Yayıncılık, İzmir-2015. Yıldırım, Ferzan B, Çevre Terimleri Sözlüğü, İGDAŞ, İstanbul-1997.