ENBİYÂ SÛRESİ 21/105. ÂYET BAĞLAMINDA YERYÜZÜNE SALİH KULLARIN MİRASÇI OLMASI

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 18, 147 - 162, 15.07.2020

Abdurrahman Altuntaş

Öz

Bu çalışmamızda Enbiyâ sûresi 105. âyetinde geçen “Andolsun Zikir'den sonra Zebur'da da: «Arza salih kullarım vâris olacaktır» diye yazmıştık” anlamındaki ifade, içerisinde geçtiği kelime ve kavramlar açısından incelenecektir.
Kur’an kavramlarının anlaşılması Kur’an’ın mesajını idrak etmede çok önemlidir. Çalışmamızda ilk önce âyette geçen kelimeler ve kavramlar tahlil edilerek hangi manaya geldikleri ortaya konulmaya çalışılacaktır. Kur’an’daki kelimeler âyet içerisinde kullanıldığında farklı manalara gelebilmektedir. Bundan dolayı Kur’an’ın bir âyeti anlaşılırken diğer âyetlerle olan ilişkisine de dikkat etmek gerekmektedir. Nitekim âyette geçen “arz”dan kastedilenin ne olduğu hususunda müfessirler farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Bazı müfessirler âyetteki bu kelimenin cennet olarak anlaşılması gerektiğini, bazıları ise şu an yaşadığımız yeryüzünün kastedildiğini ifade etmişlerdir. Ayrıca “Zebur” ve “Zikr” kelimelerinin hangi anlamlara geldiği incelenecektir. Kur’an âyetlerinn anlamı ortaya konulurken Kur’an’ın diğer âyetlerinin göz ardı edilmemesi gerekir. Çalışmamızda bu durum da dikkate alınacak ve buna göre bir değerlendirme yapılacaktır.
Kur’an-ı Kerim yeryüzüne iyi kulların hâkim olacağını genel bir kural içerisinde ifade etmektedir. Bunun nasıl, ne zaman ve ne şekilde olacağı tam olarak ifade edilmemiştir. Bu hususta müfessirlerin yorumlarına da yer verilerek âyetin ifade etmek istediği manalar keşfedilmeye çalışılacaktır. Âyette geçen kelimeler tahlil edildikten sonra âyet hakkında Kur’an bütünlüğü çerçevesinde genel bir değerlendirme yapılacak, elde edilen sonuçlar ve çıkarımlar ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Sâlih Kul, Âyet, Yeryüzü

Kaynakça

• Altuntaş, Abdurrahman, Kur’an’da Sâlih İnsan, Ankara: İlahiyat Yayınları, 2016. Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsîri, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, t.y. Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed, Envarü't-Tenzil ve Esrarü't-Te'vil, Takdim: Mahmud Abdulkadir Arnavut, Beyrut: Daru’l-Sadr, 2004. Mustafa Çağrıcı, “Sâlih” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları 2009. Çantay, Hasan Basri, Kur’an-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm, İstanbul, Elif Ofset, 1984. Derveze, M. İzzet, et-Tefsirü’l-Hadis: Nüzul sırasına göre Kur’an tefsiri, çev. Şaban Karataş, Ahmet Çelen, Mehmet Çelen, İstanbul: Ekin Yayınları, 1998. Dumlu, Ömer, Kur’ân’ı Kerim’de Salâh Meselesi, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1997. Ebî Suûd b. Mehmed El-İmâdî, Tefsîru Ebî’s-Suûd=İrşad-ı Aklı Selim ila Mezay-ı Kitabi’l-Kerim, thk: Abdulkadir Ahmed A’tâ, Riyad: Mektebetü’r-Riyadi’l-Hadis, 1997. Ebû Dâvûd, Süleyman İbn el-Eş’as, Sunenu Ebî Davud (nşr. Muhammed Ali es-Seyyid), Mısır 1338/1969. Ebû Hilâl el-Askerî, Arab Dili’nde ve Kur’an’da Farklar Sözlüğü, (el-Furûq fi’l-Luğa), ter: Veysel Akdoğan, İstanbul: İşaret, 2013. Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı: meal-tefsir, Türkçeye çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, -5. Bs.- İstanbul: İşaret Yayınları, 1999. Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, Çev: Salih Tuğ, Ankara: İmaj, 2003. Hamidullah, Muhammed-Avcı, Casim, “Uhud Gazvesi” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2012. Hizmetli, Sabri, İslâm Tarihi, Ankara: Yeni Çizgi Yayınları, 1995. Izutsu, Toshihiko, Kur’an’da Allah-İnsan, çev: Süleyman Ateş, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, t.y. İbn Acibe, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Mehdi Haseni Şazeli, el-Bahrü’l-Medid fî Tefsiri’l-Kur’ani’l-Mecid, thk: Ömer Ahmed er-Ravi, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010. İbn Âşûr, Muhammed Fâzıl, Tefsiru’t-Tahrir ve’t-Tenvir, Beyrut: Müessesetü’t Tarih, t.y. İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed Hadramî, Mukaddime, çev: Halil Kendir, Ankara, Yeni Şafak, 2004. İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik, es-Siretü'n-Nebeviyye, Beyrut: Daru İbn Hazm, 2009. İbn Kesir, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azim, thk: Mustafa es-Seyyid Muhammed... [ve öte.]. –Kahire: Müessesetu Kurtuba; Mektebetü’l-Evladi’ş-Şeyh li’t-Türas, 2000/1421. İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvini, Sünenu İbn Mace, thk. Muhammed Mustafa A'zami, Şeriketü't-Tıbaati'l-Arabiyye, Riyad, 1983. İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâru Sadr, 2011. İkbal, Muhammed, İslâmda Dinî Düşüncenin Yeniden Doğuşu, çev: N. Ahmet Asrar, İstanbul, Birleşik yayıncılık, t.y. İsfehânî, Râgıb, el-Müfredât fî Ġarîbi’l-Ḳurʾân, thk: Muhammed Ahmed Hâlefullah, Mısır: Mektebetü’l-Encülü’l-Mısriyye, t.y. Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir, haz. Hayreddin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kafi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007. Mahallî, Ebû Abdillâh Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Ensârî-Süyûtî Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî, Tefsirü’l-Celaleyn, İstanbul, Salah Bilici Kitabevi Yayınları, t.y. Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Semerkandî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, thk. Murat Sülün, müracaa Bekir Topaloğlu, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2007. Mir, Mustansır, Kur’ânî Terimler ve Kavramlar Sözlüğü, Türkçesi: Murat Çiftkaya, İstanbul: İnkilab Yayınları, 1996. Mukātil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî, Tefsiru Mukâtil b. Süleyman, thk: Ahmed Ferid, Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-İlmî, 2003. Nesefî, Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, Tefsirü’n-Nesefî, thk: Zekeriyya Umayrat, Lübnan: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008. Paçacı, Mehmet, “Müslümanların Gelecek Tasavvuru”, VIII. Kur’an Sempozyumu: Günümüz Dünyasında Müslümanlar__14-15 Mayıs 2005 / Yozgat, 2006. Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin, Tefsirü’l-Fahri’r-Râzî=Mefatihü’l-Gayb = Tefsirü’l-Kebir, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981. Sâbûnî, Muhammed Alî, Safvetü’t-Tefâsîr, Beyrut: Daru’l-Kalem, t.y. Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir, Tefsirü’t-Taberi = Câmiü’l-Beyân an Te’vili ayi’l-Kur’an, thk: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003/1424. Vehbi, Konyalı Mehmed , Hulasatü'l-Beyan fi Tefsiri'l-Kur'an, İstanbul : Üçdal Neşriyat, 1966. Yavuz, Yusuf Şevki, “Levh-i Mahfûz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 2003. Yazır, Elmalı’lı M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, y.y: Eser Neşriyat, 1979. Zebîdî, Ebü’l-Feyd es-Seyyid Murtaza, Tacü’l-Arus min Cevâhiri’l-Kamus, thk: Abdulalim Tahavi, Kuveyt: Türasi'l-Arabi, 1987. Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî, Esâsü’l-Belâġa, Beyrut: Darü's-Sadr, 2009/1430. Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşaf an Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil ve Uyuni’l-Ekavil fî Vucühi’t-Te’vil, thk: Muhammed Abdul-Selâm Şâhin, Lübnan: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009. Zuhaylî, Vehbe , Tefsirü’l-Münir, yayın yön. Mehmet Ali Seraceddin; çev. Hamdi Arslan...[ve öte.], İstanbul: Risale, Bilimevi Basın Yay., 2007.