Discussions of Murtekib al-Kabira in Islamic Theology

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 20, 615 - 647, 15.07.2021

Bayram Çınar

Öz

In the tradition of Islamic culture, it is a very common form of marginalization among schools to dedicate each other. On this ground fed by different theological approaches, different schools have used this theological instrument extensively. When it comes to al-Ghazali, it was theologically unwelcome for the parties to dismiss each other on an issue subject to interpretation and due to their interpretation, and a limitation was imposed. Takfir, which continues to be used as a tool in othering, is an instrument used extensively by predecessor theological approaches. In the Islamic theological tradition, it is seen that the basis of the concept of takfir is a problem area arising from the theological perceptions of the schools. For this reason, takfir is not a simple marginalization, but has preserved its existence as a discourse that also has religious, legal and economic implications. The concept is a border expression that distinguishes the Islamic from the non-Islamic. It refers to the separation of a teaching that presents itself as the true religion from members of other religions. However, in the later stages of the process, it seems to have been used as a means of marginalizing within the structure. Faith, which is a marker for non-Muslims, has been a reason for otherization among Islamic believers, both at the intellectual and de facto level, at the intellectual level since the first generation. The conflicts in the political arena have created fierce competition, which has increased the dose of violence. In the picture that emerged, it played a primary role in the formation of takfir sects. Since the first generation of Muslims, it has never been missing in the process, and this marginalization has gained momentum in some periods of history. Takfir, which basically gives the appearance of a theological and epistemological problem, also gained a political and social quality in the process. The perception of takfir, which does not give life to religious tolerance and pluralism among Islamic belief schools, has also been effective in the dominance of a single truthful theological perception in the field.

Anahtar Kelimeler

Theology,, Madhab,, Kabâir,, Takfir ,, Tolerance.

KELÂMDA BÜYÜK GÜNAH TARTIŞMALARI

Öz

İslam kültür geleneğinde ekollerin birbirilerini tekfir etmesi oldukça yaygın bir ötekileştirme biçimidir. Farklı teolojik yaklaşımların beslediği bu zeminde farklı ekoller bu teolojik enstrümanı yoğun biçimde kullanmışlardır. Gazzâlî’ye gelindiğinde tevile konu olan bir konuda ve tevilleri sebebiyle tarafların birbirlerini tekfir etmeleri teolojik olarak hoş karşılanmamış ve bir sınırlamaya gidilmek durumunda kalınmıştır. Günümüzde de ötekileştirmede bir araç olarak kullanılmaya devam eden tekfir, özellikle selefi ekollerin harc-ı alem kullandıkları bir enstrümandır. İslam kelam geleneğinde, tekfir olgusunun temelinde ekollerin iman algılarından kaynaklanan bir sorun alanı olduğu görülür. Bu yüzden tekfir basit bir ötekileştirme olmayıp dinî, hukukî ve iktisâdî sonuçları da olan bir söylem olarak varlığını korumuştur. Kavram İslamî olanı olmayandan ayıran bir sınır ifadesidir. Kendisini hak din olarak sunan bir öğretinin başka din mensuplarından ayırmayı ifade eder. Fakat sürecin ilerleyen safhalarında yapı içi bir ötekileştirmede de araç olarak kullanılmış görünüyor. Müslüman olmayanlara karşı bir belirteç niteliği taşıyan iman, ilk nesilden itibaren gerek fikrî gerekse fiilî düzeyde entelektüel düzeyde bir ötekileştirmenin de İslam inananları arasında ortaya çıkaran bir neden olmuştur. Siyaset arenasındaki çekişmeler kıyasıya rekabeti ortaya çıkarmış, bu da şiddetin dozunu artırmıştır. Ortaya çıkan tabloda tekfir mezheplerin teşekkülünde birincil rol üstlenmiştir. İlk kuşak Müslümanlardan itibaren süreçte hiç eksik olmamış, tarihin bazı dönemlerinde ise bu ötekileştirme hız kazanmıştır. Temelde teolojik ve epistemolojik bir problem görüntüsü veren tekfir, süreçte siyasal ve sosyal bir nitelik de kazanmıştır. İslam inanç ekolleri arasında dinî tolerans ve çoğulculuğa yaşam imkânı vermeyen tekfir algısı, önemli oranda tek doğrucu bir teolojik algının alana hâkimiyetinde de etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kelam,, Mezhep,, Büyük Günah,, Tekfir,, Tolerans

Kaynakça

• Dhakwân, Sâlim ibn. Epistle of Salim Ibn Dhakwân çev. Fritz Zimmermann -Patricia Crone. Oxford: Oxford University Press, 2001.
• Ebu Hanife, Nu’man b. Sabit. el-Âlim ve’l-müteallim çev. Mustafa Öz. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Ebu Hanife, Nu’man b. Sabit. “el-Fıkhu’l-Ebsat thk. M. Zahid el-Kevserî”. el-Âlim ve’l-Müteallim, el-Fıkhu’l-Ebsat, el-Fıkhu’l-Ekber, Risâletü Ebî Hanîfe, el-Vasıyye. 41–59. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Türas, 2001.
• En-Nesefî, Ebû’l-Berekât. El-Umde fi’l-Akâid çev. Temel Yeşilyurt. Malatya: Kubbealtı Yayınları, 2000.
• Er-Râzî, Ebu Abdullah Muhammed b. ’Umer. Mefâtîhu’l-Gayb 32 Cilt. Beyrût: Dâr İhyâi’t-Turas el-’Arabiy, 1420.
• er-Râzî, Fahreddin. Kelama Giriş (el-Muhassal). Çev. Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1978.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan. Kitâbu’l-Lum’a fi’r-reddi alâ ehl-i’z-zeyğ ve’l-bid’a nşr. Hammûde Zeki Gurâbe. Kahire: Matbaatu Mısr Şeriketi Musaheme Mısriye, 1955.
• Eşʻarî, Ebu’l -Hasan. el-İbâne ‘an usûli’d-diyâne. Beyrut: Dâr İbn Zeydûn, ts.
• Eşʻarî, Ebu’l -Hasan. Makalatü’l-İslâmiyyîn thk. Helmut Ritter. Wiesbaden, 1980.
• Eşʻarî, Ebu’l -Hasan. Risale li Ehli Suğûr bi Babi’l-Ebvâb thk. Abdullah Muhammed Şakir Muhammed el- Cûneydî. Medînetu’l-Munevvere: Câmiatu’l-İslamiye, 1413.
• Et-Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Câmiu’l- Beyân an Te’vili’l- Kur’an thk. Ahmed Muhammed Şâkir 24 Cilt. Kahire: Muessesetu’r- Risâle, 2000.
• Gazzalî, Ebu Hamid. Faysalu’t Tefrikâ nşr. Mahmud Bîcû. Dimeşk, 1993.
• Halife b. Hayyat. Tarihu Halife b. Hayyât. çev. Abdulhalik Bakır. Ankara, 2001.
• İbn Kuteybe, Müslim Ebu Muhammed. el-İmâme ve’s-Siyâse thk. Ali Şirî 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Edva, 1990.
• Kâdî Abdulcebbâr, El-Hâmedânî. Şerhu’l-Usuli’l-Hamse çev. İlyas Çelebi 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Kasım b. Sellam, Ebu Ubeyd. Kitâbu’l-Emvâl. thk. Muhammed Ammara. Kahire-Beyrut: Daru’ş Şurûk, 1989.
• Kasım b. Sellâm, Ebu Ubeyd. Kitâbu’l-îmân thk. Nasru’d din Albani. Riyad: Mektebetu’l-Meârif, 2000.
• Kılavuz, Ahmet Saim. İman-Küfür Sınırı. İstanbul: Marifet Yayınları, 1984.
• Mâturîdî, Ebu Mansur. Te’vilatu’l-Kur’an thk. Bekir Topaloğlu. 18 Cilt. İstanbul: Daru’l-Mizan, 2005.
• Mâturîdî, Ebu Mansur el-. Kitâbu’t-Tevhîd,thk. Bekir Topaloğlu- Muhammed Aruçi. Beyrut-İstanbul: Daru Sadr-Mektebetu’l-İrşad, 2010.
• Mukatil b. Süleyman, Ebu’l Hasan. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman thk. Ahmed Ferîd 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kutubu’l-’İlmiye, 2003.
• Nesefî, Ebu’l-Mûin. Bahru’l- Kelam nşr. Muhammed Sâlih el- Furfûr. Dimeşk: Dâru’l- Furfûr, 2000.
• Nesefî, Ebu’l-Mûin. Tabsiratu’l Edille fi Usuli’d Din thk.Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün 2 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed Abdulkerim. el-Milel ve’n-Nihal thk. Ahmed Fehmi Muhammed. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l Kutubu’l-İlmiye, 1992.
• Sübkî, Tacüddin. es-Seyfü’l-Meşhûr fî Şerhi Akideti Ebi Mansur Çev. Mustafa Saim Yeprem. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Tunç, Cihad. “Kelam ilminde büyük günah meselesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/1 (1978), 325–342.