Kur'an-ı Kerîm'de Tenâsüp ed-Duha Suresi Örneği.

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 21, 328 - 351, 15.01.2022

Muhammed Elnecer

Öz

Âyet-i Kerîme’deki ifadesiyle “Apaçık bir Arapça” olan Kur’ân-ı Kerîm, tüm edebî metinlere ve dil uzmanlarına daha da ötesi bütün insan ve cinlere meydan okuyarak, önce bu kitabın benzerinin, daha sonra bu kitaptan on suresinin benzerinin ve daha sonra ise tek bir suresinin dahi benzerinin ortaya konulamayacağını beyan etmiştir. Bu açıdan Kur’ân-ı Kerîm Arap dilindeki üslubu, belagatı ve anlam derinliğiyle mucize kabul edilmiştir. Günümüze kadar olan zaman diliminde Kur’ân’ın mucizevî yönü hakkında pek çok eser kaleme alınmış ve âlimler tarafından bu yönler açıklanmaya çalışılmıştır. Bu konuyu inceleyen bazı alimlerin kelimelerin anlamlarıyla lafızlar arasındaki bağlantıya dikkat çektikleri, yine sure adıyla âyetler arasındaki ilişki kurdukları ve hatta sure tertibinin dahi mucize mefhumu içerisinde değerlendirdikleri görülmektedir ki bu tür çalışmalara zamanla Tefsir terminolojisinde “tenâsüp” adı verilmiştir. Tenâsüp konusunda Abdulkahir el-Cürcânî, Zamahşerî ve Râzî gibi büyük Arap dili uzmanları eserler yazmış ve konuyu etraflıca tartışmışsa da konunun önemi ve günümüz dünyasındaki yansımaları açısından yeni çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu makalede ed-Duha suresi tenâsüp açısından incelenerek bu konuya katkı sunulmaya gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Belagat, Tenâsüp, ed-Duha, Suresi, Mucize

التناسب وأثره في تفسير القرآن الكريم [سورة الضحى أنموذجاً]

Öz

القرآن الكريم كتاب الله تعالى المنزل على قلب سيدنا محمد بلسان عربي مبين، وقد تحدى الله به فصحاء اللسن والبلاغة من الإنس والجانّ أن يأتوا بحديث مثله أو بعشر سور من سوره أو بسورة في نظمه وتأليفه ومعانيه الأصلية والثانوية، فأعجزهم فرادى ومجتمعين، وما استطاعوا إلى ذلك سبيلاً. ثم قام العلماء ببيان سبب عجز العرب الخلَّص عن ذلك- وهم مَنْ هم فصاحةً وبلاغةً ولسان بيان- فسجلوا أبحاثاً وكتباً في بيان وجوه إعجازه من حيث اللغة والبيان وعلوم القرآن المتنوعة، فأجادوا إيَّما إجادة، وقد تناول بعضهم وجوه إعجازه من حيث الارتباطُ اللفظي والمعنوي بين كلماته، والارتباطُ بين آيه وسوره، والتآزر بين السور ذاتها، حتى غدت في النهاية كتب تحمل مضمونه تحت مسمَّى التناسب أو المناسبة. وما زال الباب مفتوحاً أمام أهل الاختصاص لتثويره واستخراج اللؤلؤ والمرجان من مكامنه، ومما لا شك فيه أنَّ التناسب من حيث إدراك العلاقة بين الكلمات في الجمل وتعانق الجملة مع سياقها الناظم لها، أشبعه علماء البلاغة بحثاً، وتجلى ذلك في "دلائل الإعجاز" لعبد القاهر الجرجاني، ومنه أفاد الزمخشري في "كشافه"، وطبَّقه الرازي خير تطبيق في "مفاتيحه"
فإظهار التناسب في القرآن رسالة ذات أهمية في عصرنا الحالي للمتلهفين والمتطلعين إلى قدسية القرآن وعلو طبقته، ومن ناحية أخرى لقطع الطريق على المشككين والمستشرقين الغربيين وإقناعهم بحقيقته. ولهذا جاء التناسب وأثره في تفسير القرآن [سورة الضحى أنموذجاً] إسهاماً في هذا المجال.

Anahtar Kelimeler

تفسير, بلاغة, التناسب, سورة الضحى, إعجاز

The proportionality and its impact in paraphrasing the Qur'an [Surat Al-Duha as a sample]

Öz

The Noble Qur’an is the Book of God Almighty revealed to the heart of our Master Muhammad in a clear Arabic tongue, and God challenged with it the eloquent and eloquent of mankind and the jinn to come up with a hadith like it or ten chapters of its surah or a surah in its systems and composition and its primary and secondary meanings. way. Then the scholars explained the reason for the inability of the pure Arabs to do that - and they are the ones who are eloquent and eloquent and the tongue of a statement - so they recorded researches and books explaining the aspects of its miraculousness in terms of language, eloquence and the various sciences of the Qur’an. And the connection between a verse and its surah, and the synergy between the surahs themselves, until in the end they became books bearing its content under the name of proportionality or occasion. The door is still open for specialists to revolutionize it and extract pearls and coral from its deposits, and there is no doubt that the proportionality in terms of understanding the relationship between words in sentences and embracing the sentence with its context that regulates it, the scholars of rhetoric have saturated it with research, and this was evident in “Dala’il al-Ijaz” by Abd al-Qaher al-Jurjani. And from it Al-Zamakhshari reported in his “Kashshafa”, and Al-Razi applied it the best application in his “Mafatihah”
Showing proportionality in the Qur’an is a message of importance in our time for those eager and aspiring to the sanctity and loftiness of the Qur’an, and on the other hand, to block the path of skeptics and Western Orientalists and convince them of its truth. That is why proportionality and its impact on the interpretation of the Qur’an [Surat Al-Duha as a sample] came as a contribution in this field.

Anahtar Kelimeler

Interpretation, eloquence, proportionality, Surat Ad-Duha, miracle.

Kaynakça

• Hişam Abdulkerim, Seyyidu’n-Nebân 3. Basım (Beyrut: Daru’l-Marife.2014m)
• Âlûsî, Şihabuddîn Ebû’s-Senâ Mahmûd b. Abdillah, Rûhu’l-Me‘ânî fî Tefsîri’lKur’ânî’l-Azîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî , Thk, Ali Atiyye. ( Kahire, daru'l Maarif 1415 h).
• Mekkî b. Ebi Tâlib'in, Arriâyâ litecvidi'l-Kirâti Thk,Ahmed Hasan Farhat, (amman. Daru ammar.1996 m).
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-Bârî, (Beyrut: Daru’l-Marife, 1379 h).
• Ebû Ca‘fer Ahmed b. İbrâhîm b. ez-Zübeyr el-Gırnâtî, el-Burhân fî tertîbi süveri’l-Ḳurʾân, Thk, Muhammed Şabânî neşretmiştir,(meğreb,vazaratu’l-Avkaf ve’ş-Şuünü’lIslamiyye, 1990m).
• İbn Arafe, Muhammed b. Muhammed et-Tûnisî, Tefsîru İbn ʿArafe, Thk, Celalu Asyûtî, 1. Basım (Beyrut, darul’kutububil’İlmiye). İbn Âşur, Muhammed et-Tâhir, Et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, (Tunus: Dâru Suhnûn, 1993). İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed, Mu’cem Mekâyîsi’l-Luğa, Thk, Abdusselam Hârûn, (Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979).
• İbn Kayyim El-Cevziyye, Et-Tibyân Fî Aksâmi'l-Kur'ân, Thk, Muhammed Hamid Elfaki, (Beyrut: Daru’l-Marife)
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Ömer, Tefsîrü’l-Kur’ani’l-azîm. Thk, Sami b. Muhammed Selâme, 2. Basım,(Riyad:Dâru Tayba, 1999).
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed. Lisânu’l-Arab, 3. Basım, (Beyrut: Dâr Sâdır, 1414h).
• Ebu Hayyan, Muhammed B. Yusuf Elendelusi ,Elbehru’l Muhit , 1. Basım (Beyrut: Daru’l Kutübi’l İlmiyye, 2008m).
• Ebû Mûsa, Muhammed. Hasaisu, etterakib, 7. Basım, : Mektebetu Vehbe. Bāzamūl, Muhammed Bin Ömer Bin Salim, ilmul'munasabat fi' ssuvari va ayat, 1. Basım(Makkah Al Mukarramah, el-Mektebetü'l- mekkiye,2002 m).
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl el-Kûfî, es-Sahîh, thk, Muhammed Züheyir b. Nâsır en-Nâsır. Musevveratün an Es-Sultâniyye bi İdâfeti Terkim Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 1. Basım,( Riyad: Dâru Tavki’n-Necât, 1422h).
• Burhaneddin Ibrahim b. Ömer, Masâidü‟n-Nazar lil-İşrâfi alâ Makâsıdi’s-Süver 1. Basım,.( Riyad , 1987 m) .
• Bintü'ş-Şatı. Aişe Abdurrahman. et-Tefsîrü’l-beyânî li’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. 7. Basım ( Kahire: Daru’l-Maarif,).
• Câhiz, Amr b. Bahr, el-Bayan ve't-Tebyin, thk, Fevzi Atavi ( Beyrût: Daru Saıb, 1968 m ).
• Halidî, Salah Abdulfettah, Kuran wa-naqḍ maṭā'in al-ruhbān , 1. Basım,. Dımeşk: Daru’l-Kalem, 2007 m .)
• HATİB, ABDULKERİM Mahmud Yunus, et-Tefsîrü’l-kurânî li’l-Ḳurʾân,( Kahire: Daru’l-Fikr el-Arabî,1970 m .( Dırâz, Muhammed Abdullah, en-Nebeu’l-Azim Nazaratun Cedide fi’l- Kur’ani’l-Kerim,6. Basım (Dâr’l-kalem, 1405h).
• Er-Razi Fehruttin Muhammed B.Ömer Mefatihu’l Gayib 3.Basım, (Beyrut: Daru İhyahi’tTurasi’l Arabi. 1420 H). Rafik , Muhammed B.Ahmed, husulu mamul fi bayan tenasubi’s-Suvar hasbe’n-Nuzul. 1.Basım, (Beyrut: darul’kutububil’İlmiyye, 2019 m).
• Rummânî, Alî b. Îsâ, en-Nüket Fî Iʿcâzi’l-Ḳurʾân, thk, Muhammed Halefullah 3. Basım ( Kahire, daru'l Maarif 1976 m .)
• Zerkeşi , Ebu Abdullah Bedru’d-Din Muhammed B. Abdullah B. Bahadır. Elburhan Fi Ulumi’l Kuran, Arş. Muhammed Ebu’l Fadl İbrahim 1. Basım (kahire: Daru İhyai’l Kutubi’l Arabiyye 1957m.)
• Zemehşeri, Mahmud B. Ömer, Elkeşşaf, 3. Basım,( Beyrut: Daru’l Kitabi’l Arabi, 1407 h). Samarrai, Fadıl Salih, lemesat beyaniyye fi nususın minettenzil. 9. Basım (amman: Daru ammar.2009 m.)
• Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’an. thk, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Mısır: Heyetu’l-Mısriyyetu, llkitab1974 m )
• Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Tenâsükuddurar fi Tenâsübissuvar. The, Abdulkadir Ata, 1. Basım (Beyrut: Daru’l Kutübi’l İlmiyye, 1986m).
• Şâtibî, İbrahim b. Musa b. Muhammed. el-Müvafakât. Thk: Meşhûr elSüleyman, Kahire: Dâru İbn Affân, 1997 m.( Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Tefsiru’ş- Şa‘râvî, (kahire: Metâbiu Ahbari’l-yevm.1997 m) .
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî.almuhtar min Tefsiri’l-kuran (Kahire: mektebetu’tturasi’lislami) . Salih Subhî, Mebâhis fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-‘Ilm li’l-Melâyîn, 24. Basım, Beyrut: 2000 ). Abdulmuteaal Es-Seidi, Buğyetu’l İdah Litahlisi’l Miftah Fi Ulumi’l Belaga 17. Basım(kahire: Mektebetu’l Adap, 2005 m .) Ettabari, Abu Ca’afer Mohammed Bin Carir, Cami’ul Bayan Tahkik: Mahmud Mohammed Şakir, 2 Basım )Müesseset’ul Risale2000m).
• al-ʻIrāqī, Abd al-Raḥīm ibn al-Ḥusayn, ṭarḥ al-tathrib fī sharḥ al-Taqrīb, (Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî). Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh, es-Sinaatey, thk, Ali Muhammed el-Bicevi ve Muhammed Ebu'l Fazl İbrahim( Beyrut: el-Mektebetü'l-Asriyye, 1981 m .)
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh,, el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, thk, Ahmed el-Berdûnî, Kahira: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964 m .)
• Kutub , Seyyid . Fi Zılal-il Kur'an, 32. Basım (Kahira: a Daru’ş-Şurûk, 2003 m .( Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh, thk, Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî) .
• Nīsābūrī ـ Nizam el-Din, el-Hasan ibn Muhammed ibn el-Husayn, thk, Zekeriyya omeyrat.1 Basım, (Beyrut: darul’kutububil’İlmiye 1416h).
• Heysemi.Ali Ibn Ebu Bekir Mecmu Al-Zawa'id Thk, husauddin el'kudsi (kahire:mektebetul'kudsi 1994 m .)
• Vahidi, Abulhasan Ali Bin Ahmad El-Nysaburi ,Asbabu Nuzulul’Quran,1. Basım Thk, Kamal Basyoni, darul’kutububil’İlmiye, ( Beyrut: 1991m) .