Bakara Suresi 204-207. Ayetler Bağlamında Övülen (Faydalı) ve Yerilen (Zararlı) İnsan Tipleri

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 22, 486 - 515, 17.07.2022

Abdurrahman Altuntaş

Öz

Kur’an’da çeşitli insan tipleri zikredilmektedir. Bu zikredilen insan tipleri Kur’an tarafından gösterdikleri davranışlara göre yerilmekte veya övülmektedir. Kur’an’da yerilen tip, yeryüzünde fesat çıkaran, zulüm yapan, nesli ve ürünleri yok eden kimsedir. Bu tipin iç dünyası ile dış dünyası bir değildir. Dışardan kendisini iyi tanıtsa da aslında iç dünyası insanların kötülüğünü, zararını ister. Övülen tip ise bütün davranış ve hareketlerinde dürüst davranmaya gayret eder. Onun gayesi bireyin, toplumun ve insanlığın selametidir. Yaptığı hareketleri gösteriş için yapan bir kimse değildir. Onun temel amacı Allah rızasını kazanmaktır. Bu kimse ahiret hayatını düşünerek davranışlarının belli bir ölçü ve karakterde olmasına özen gösterir. Bu iki tip bütün tarih boyunca bütün toplumlarda var olagelmiş bundan sonra da her toplumda var olmaya devam edecektir. Kur’an bu kimselerin gerçek durumlarını ortaya koyarak olumlu tiplerin örnek alınmasını, olumsuz tiplerden de uzak olunmasını bizden istemektedir. Bu vurgu Kur’an’ın bütününe yayılmıştır. Kur’an’da sürekli olarak iyi ve kötü karakterler arasındaki mücadele resmedilmektedir. İyilerin dünya ve ahirette mutlu ve huzurlu olacakları, kötülerin ise hem dünyada hem de ahirette hüsrana uğrayacakları sürekli olarak vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bakara 204-207. Âyetler, Övülen Tip, Yerilen Tip, Kur’an, Karakter

The Varieties Of Human Being As Praised (Helpful) And Criticized (Destructive) In The Context Of 204-207th Verses Of The Chapter Of The Cow / Surah Al-Baqarah

Öz

Various human types or characteristics are mentioned in the Qur’an. These various human types or characteristics which are mentioned are criticized or praised by the Qur’an according to their behaviours. Someone who is criticized in the Qur’an is mischief, cruel, destroyer of generation and products on the earth. Inner world and external world of this character or type are not the same. Although he/she introduces himself/herself as kind person, the inner world of this person wants other people’ evil and damage. The praised character makes an effort with a good and honest way in all kinds of behaviours and movements. The main goal of this type is safety and well-being of individual, society and humankind. He/she is not the person who acts for flaunting in all movements. The main purpose of this type is to gain the will of God or acts for Mercy’s Sake. This person elaborates his/her all kinds of actions in certain measurement and character while considering his/her life of hereafter. These two kinds of characters had existed in all communities throughout history and after this period they will continue to be existed in the future too. The Qur’an has wanted all individuals to take positive and good characters as a model and to avoid negative and bad characters while exhibiting real situations of these people. This emphasis had spreaded all over the Qur’an. The struggle between good characters and bad characters have permanently depicted in the Qur’an. The peace and happiness of good people and the frustration of bad people in the world and hereafter have been emphasized all the time.

Anahtar Kelimeler

The Qur’an, 204-207th Verses of the Chapter of the Cow/ Surah Al-Baqarah, Praised Type, Criticized Type, Character.

Kaynakça

• Abdulfettah el-Kâdi, Esbâb-ı Nüzûl, Türkçesi: Salih Akdemir, Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
• Ahmed b. Hanbel. Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani. el-Müsned. şrh. Ahmed Muhammed Şakir, Kahire: Dârü'l-Maârif, 1955.
• Alper, Hülya. “Münafık”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 31/565-568. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2006.
• Altıntaş, Hayrani. “Hz. Peygamber’in Getirdiği İnsan Tipi”. Kutlu Doğum Haftası. Türkiye Diyanet Vakfı, 12-17 Ekim 1989,1999, 23-27.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsîri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envarü't-Tenzil ve Esrarü't-Te'vil. Takdim: Mahmud Abdulkadir Arnavut. Beyrut: Daru’l-Sadr, 2004.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahih I-VI. thk. Mustafa Dîb el-Buğa, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1990.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010, 115.
• Çağrıcı, Mustafa. “Kibir”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 25/562-563. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2002.
• Çantay, Hasan Basri, Kur’an-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm, İstanbul: Elif Ofset, 1984.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsirü’l-Hadîs. çev: Ahmet Çelen-Mehmet Çelen, İstanbul: Ekin Yayınları, 1998.
• Erich Fromm. Erdem ve Mutluluk: ahlak psikolojisi üzerine bir inceleme, yay. haz. Turhan Yörükan; trc. Ayda Yörükan . -- 5. bs. –Ankara: Türkiye İş Bankası, 1995.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı, Çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İstanbul, İşaret yay., 1997.
• Fayda, Mustafa, “Câhiliye” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 7/17-19. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Güven, Şahin. Erdemli Toplumun İnşası. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012.
• Işık, Emin. “Bakara Sûresi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 4/526-529. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1991.
• İbn Haldun, Abdurrahman bin Muhammed bin Haldûn Hadramî, Mukaddime, çev: Halil Kendir, Yeni Şafak, Ankara, 2004.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvini. Sünenu İbn Mace. thk. Muhammed Mustafa A'zami, Riyad: Şeriketü't-Tıbaati'l-Arabiyye, 1983.
• Kara, Ömer. Kur’an’ın Anlaşılmasında İtibâr, Sebebin Husûsîliğine Değil Lafzın Umûmîliğinedir İlkesine Usûlcülerin Metodolojik Yaklaşımları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Karakoç, Sezai. İnsanlığın Dirilişi. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2021.
• Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir. haz. Hayreddin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kafi Dönmez, Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Kutluer, İlhan. “İnsan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/320-323. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Mahallî-Suyûtî. Tefsîrü’l-Celâleyn. İstanbul: Salâh Bilici Kitabevi Yayınları, t.y.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî es-Semerkandî. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Ahmet Vanlıoğlu. müracaat Bekir Topaloğlu, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
• Merad, Alı. “Islah” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 19/143-156. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1999.
• Mevdûdî, Ebu’l Al’a. Tefhimu’l Kur’an (Kur’an’ın Anlamı ve Tefsiri). ed. Ali Bulaç, trc. Muhammed Han Kayani vd. İstanbul: İnsan yayınları, 1997.
• Mukātil b. Süleyman. Tefsiru Mukatil b. Süleyman. thk. Ahmed Ferid, Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-İlmîyye, 2003.
• Muslim, Ebû Huseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Muslim. I-V. thk. M. Fuâd Abdulbâkî, Beyrut: Dâru İhyâi Kutubi’l-Arabiyye, 1954.
• Necati, M. Osman. Kur’an ve Psikoloji. ter: Hayati Aydın, Ankara: Fecr yayınları, 4. Baskı, 2017.
• Nesefî, Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Tefsirü’n-Nesefî. thk: Zekeriyya Umayrat, Lübnan: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008.
• Nesâi, Ebû Abdurrahman b. Şuayb, Sünen, (thk: Abdulfettah Ebu Gudde), Beyrut: Dârü'l-Beşairi'l-İslâmiyye, 1986.
• Nesefî, Necmeddin. Ömer Nesefî Tefsiri. çev. Muhammed Coşkun, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Paçacı, Mehmet. Kur’an’a Giriş. İstanbul: İsam Yayınları, 2006.
• Râgıb el-isfahânî, el-Müfredât fî Ġarîbi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Seyyid Kilani, Beyrut: Daru’l-Ma’rife, ts.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin. Tefsirü’l-Fahri’r-Râzî=Mefatihü’l-Gayb=Tefsirü’l-Kebir. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
• Seyyid b. Kutb b. İbrâhîm b. Hüseyn eş-Şâzilî. Fî zılali'l-Kur'ân. Beyrut: Dârü’ş-Şürûk, 1985.
• Süfyan es-Sevri, Tefsiru Süfyan es-Sevri, tsh. Ebû Cafer Muhammed. (Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1983), 66.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. Tefsirü’t-Taberi = Câmiü’l-Beyân an Te’vili ayi’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003/1424.
• Türkçe Sözlük. haz.: Şükrü Halûk Akalın… ve başk. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2010.
• Tirmizî, Ebu İsâ Muhammed bin Îsâ. Sunen. I-V, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. et-Tefsirü’l-basît: el-Bakara 196-ahirü’l-Bakara. uşrife ala tıbaatehu ve ihracehu Abdülaziz Sutam Al-i Suud, Türki b. Sehul el-Uteybi, İskenderiye: Darü’l-Musavveri’l-Arabi, [t.y.].
• Yazır, Elmalı’lı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. y.y: Eser Neşriyat, 1979.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşaf an Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil ve Uyuni’l-Ekavil fî Vucühi’t-Te’vil. thk. Muhammed Abdul-Selâm Şâhin, Lübnan: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.