Durak Yerleri ve İşaretlerine Bakış

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 23, 330 - 372, 15.01.2023

Yusuf Yurt

Öz

Öz
Vakıf ve ibtidâ Kur’an ilimlerinden bir ilim dalıdır. Geniş tefsir usulü kitaplarında bir bölüm olarak yer aldığı gibi konu hakkında müstakil eserler de yazılmıştır. Bir ilim dalı olarak amacı Arapça bilen ve bilmeyen bütün okuyucuların Kur’an’ı anlamını bozmadan okumalarını sağlamak, diğer bir ifadeyle okuma sırasında cümlenin ya da anlamın bitmediği yerlerde durulmamasını temin için okuyucuya kılavuzluk etmek ve bu yol ile ayetlerdeki mesajın doğru bir şekilde ortaya çıkmasını ve anlaşılmasını sağlamaktır. Kur’an’ın hem lafzı, hem de anlamı ile ilgilidir. Hz. Peygamber’in okuyuşu esas alınarak ayet sonlarında durmak gerektiğini ileri sürenler olduğu gibi, durakların tespitinde asıl dikkat edilmesi gereken şeyin cümle ya da anlamın tamamlanması olduğunu ileri sürenler olmuştur. Önceleri şifahi olarak öğretilen durak yerlerini göstermek üzere tabiin döneminden itibaren eserler yazılmıştır. Bu eserlerde konunun teorik yönü izah edildikten sonra tüm Kur’an metni üzerinde durak yerleri tek tek gösterilir. Sözkonusu eserlerde iki farklı terminolojinin benimsendiği görülür. Her iki literatür bugün öğretilmeye devam etse de bunlardan biri, yani her bir durak çeşidi için bir sembol harf atayıp bu sembol harflerin mushaflar üzerine yazılmasını benimseyen metot yaygın olarak kullanım imkanı bulmuştur. Bugün de aynı uygulama devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Durak, Durak çeşitleri, Tilavet, Kur’an, Secâvendî, Dânî

An Overview on Waqfs

Öz

Abstrac
Waqf and İbtida is one of the sciences of the Qur'an. As it is included as a chapter in extensive usul al tafsir books, detached works have also been written on the subject. It is to ensure that all readers who know or do not know Arabic can read the Qur'an without disturbing its meaning, in other words, to guide the reader in order not to stop where the sentence or meaning does not end during reading, and by this way, to ensure that the message in the verses is revealed and understood correctly. It is about both wording and meaning. There are those who claim that it is necessary to stop at the end of the verses based on the reading of the Prophet, and there are those who argue that the main thing to pay attention to in determining the stops is the completion of the sentence or meaning.There are written works to show the places of waqfs on the Qur'an. In these works, after the theoretical aspect of the subject is explained, the waqf places on the entire Qur'an text are shown one by one. It is seen that two different terminologies are adopted in these works. Although both literatures continue to be taught today, one of them has found the opportunity to be widely used by marking the symbols on the mushafs, such as placing the symbol of vowels on the text. This practice continues today.

Anahtar Kelimeler

Waqf, Types of waqf, Recitation, Qur, Sejavendî, Dânî

Kaynakça

• Altıkulaç, Tayyar. Hz. Osman’a İzâfe Edilen Mushaf-ı Şerîf (Topkapı Sarayı Müzesi Nüshası). İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), 1. baskı, 2007.
• Altıkulaç, Tayyar. “Secâvendî”. TDV İslâm Ansiklopedisi (1.Baskı). 36/268-269. Türkiye Diyanet Vakfı, 2009.
• Altıkulaç, Tayyar. “Ebû Amr b. el-Alâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi 10/96. Türkiye Diyanet Vakfı ,1994.
• Altıkulaç, Tayyar. “Hamza b. Habîb”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 15/512. Türkiye Diyanet Vakfı, 1997.
• Altıkulaç, Tayyar. “Nâfi‘ b. Abdirrahmân”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 32/289. Türkiye Diyanet Vakfı, 2006.
• Altıkulaç, Tayyar. “Ya‘kūb el-Hadramî”, TDV İslâm Ansiklopedisi , 43/283. Türkiye Diyanet Vakfı, 2013.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’ân Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 33. baskı, 2015.
• Çetin, Abdurrahman. “Vakf ve İbtidâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 42/461-463. Türkiye Diyanet Vakfı, 2012.
• Çetin, Abdurrahman - Topuzoğlu, Tevfik Rüşdü. “Fasıla”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 12/209-210. Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd. el-Muktefâ fi’l-vakf ve’l-ibtidâ. ed. Muhittin Abdurrahman Ramazan. Dâru Ammâr, ts.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. el-Beyân fî ʿaddi âyi’l-Ḳurʾân. ed. Gânim Kudurî el-Hamed. Kuveyt: Merkezu’l-Mahtûtât ve’t- Türâs, 1414.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. ed. Şuayb el-Arnaûd - Muhammed Kâmil Karabalalı. Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 1. baskı, ts.
• Efendi, Mütercim Âsım. el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsu’l-Muhît. ed. Mustafa Koç. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. baskı, 2013.
• Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kāsım b. Muhammed. Îzâhi’l-vakf ve’l-ibtidâʾ. ed. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan. Dımeşk: Mecmeu’l-lugati’l-Arabiyye, 1390.
• Ersöz, Muhammed. “Vakf-I Murâkabe Ve Kur’an’ı Anlamaya Etkileri (Secâvendî’nin İlelü’l-Vukûf Adlı Eserindeki Açıklamalar Özelinde)”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40/40 (16 Ocak 2016).
• Hemedânî, Ebû Alâ Hasan b. Ahmed. et-Temhîd fî marifeti’t-tecvîd. ed. Gânim Kaddûrî El-Hamed. Ammân: Dâru Ammâr, 1. baskı, 2000.
• İbnü’l-Cezeri, Şemsüddin Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fî kırââti’l-aşr. ed. Zekeriyyâ ‘Umayrât. Lübnan: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 4. baskı, 2011.
• İşler, Emrullah. “Zeccâc”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 44/173-174. Türkiye Diyanet Vakfı , 2013.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Fazîletleri ve Okunma Kâideleri. İstanbul: İFAV, 15. baskı, 2009.
• Koyuncu, Recep. Kur’an-ı Kerîm’in Anlaşımasında Vakf-İbtidânın Rolü (İbnü’l-Enbârî, ed-Dânî ve es-Secâvendî Örneği). Konya: Necmeddin Erbakan Üniversitesi, 2015.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. ed. Sıtkı Muhammed Cemîl - İrfân Aşşâ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Mahallî, Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed - Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekir. Tefsîru’l-Celâleyn el-Muyesser. ed. Fahrüddin Kubâde. Kâhire: Mektebetu Lübnân Nâşirûn, 1. baskı, 2003.
• Meydânî, Abdullah Ali. Fadlu ilmi’l-vakf ve’l-ibtidâ ve hukmi’l-vakf alâ ruûsi’l-âyât. Riyâd: Dâru’l-Kâsım li’n-Neşr ve’t-Tevzi, 1. baskı, 2002.
• Mutçalı, Serdat. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık, 2012.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl. Kitâbü’l-Ḳaṭʿ ve’l-iʾtinâf. ed. Abdurrahman b. İbrahim El-Matrûdî. el-Memleketu’l-Arabiyyetu’s-Suûdiyye: Dâru Alemi’l-Kütüb, 1. baskı, 1992.
• Özek, Ali vd. Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Açıklamalı Meâli. Medine-i Münevvere: Mecmeu’l-Melik Fehd, 2006.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Baskı, 2015.
• Pak, Zekeriya. Tefsir Usûlü. ed. Murat Demirkol. Ankara: BİLAY, 1. baskı, 2020.
• Salih, Subhi. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. İstanbul: Derseadet, ts.
• Secâvendî, Muhammed b. Tayfûr. ʿİlelü’l-vukûf. ed. Muhammed b. Abdullah b. Muhammed El-Îdî. Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd Nâşirûn, 2. baskı, 1427.
• Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebû Bekr Celâlüddîn. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. ed. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. Mısır: el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Âmmetü li’l-Kütüb, 1394.
• Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebû Bekr Celâlüddîn. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru ibn Hazm, 2015.
• Temel, Nihat. “Kıraatte Vakf-İbtida Ve Anlama”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi. 271–305. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. ed. Ahmed Muhammed Şakir vd. Mısır: Mustafa Babî el-Halebî, 2. baskı, 1975.
• Turgut, Ali. “Ebü’l-Fazl Abdurrahmân b. Ahmed b. el-Hasen b. Bündâr er-Râzî el-İclî”. TDV İslâm Ansiklopedisi (1.baskı). 315. TDV, 1994.
• Ünal, Mehmet. “Kur’ân’ın İç Düzeni”. Tefsir. ed. Mehmet Akif Koç. Ankara: Grafiker Yayınları, 3. baskı., 2015.
• Uşmûnî, Ahmed b. Abdulkerîm. Menâru’l-hüdâ fî beyâni’l vakf ve’l-ibtidâ. ed. Abdurrahim Et-Tarhûnî. Kahire: Dâru’l-hadîs, 2008.
• Uzun, Yakup. “Teoriden Pratiğe Vakf ve İbtidâ”. Bilimname 2021/44 (26 Mart 2021), 163–205.
• Yarız, Enes. “Âyetlerin Sonunda Vakf Meselesi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (30 Haziran 2018), 161–172.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 3. baskı, 1979.
• Yurt, Yusuf. “Sıfat Ayetlerinin Türkçe Çevirilerine Bakış”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 20/2 (18 Aralık 2020), 877–916.
• Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedruddîn Muhammed b. Abdullah b. Bahâdır. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. ed. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhîm. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1. baskı, ts.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1988.
• Web Siteleri: Yeni Şafak, “Hayat: İşte 6,9 milyarlık dünyanın din nüfusu”. Erişim 03 Ocak 2021. https://www.yenisafak.com/hayat/iste-69-milyarlik-dunyanin-din-nufusu-436757
• ed-Duraru’s-Seniyye. “el-Mevsûatu’l-hadîsiyyetu”. Erişim 29 Temmuz 2021. https://dorar.net/hadith/sharh/81226