The Effect of Literary Evaluations on Judgment (Example of Verse 60 of Surah At-Tawba)

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 26, 578 - 607

Ömer Faruk Atan

https://doi.org/10.53683/gifad.1431330

Öz

Zakat is a form of worship with a deep-rooted history in human history and with the aim of financial support in other nations. The nature of this worship, the formal rules and the principles of the use of the charity fund are stated in principle in the verses. The sixtieth verse of the Surah of Repentance listed the zakat classes in detail. It has been emphasized that help cannot be provided to those who are outside these classes mentioned by Allah. The names of the classes were discussed in terms of the instance of the word and the term and evaluated by the faqihs. The study examined the sixtieth verse of the Surah of Repentance as an example in terms of semantical. The nature of the zakat classes in the verse is discussed within the framework of the views of the ulama. The provisions were determined by reference to the dictionary meaning of the words used, the use in other nass and the uploaded meaning. The words used for the zakat classes, their quantity, their order, the prepositions mentioned, grouping and transitions were examined and the provisions of the faqihs were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Indication of Word, Surah At-Tawba, Classes of Zakat.

Lafzî Değerlendirmelerin Hükme Etkisi (Tevbe Sûresinin 60. Âyeti Örneği)

Öz

Zekât, insanlık tarihi kadar eski olan ve malî destek niteliği taşıyan bir ibadettir. Müslümanlara farz kılınan zekâtın mahiyeti, formel kuralları ve bu yardım fonunun nerede kullanılacağı ile ilgili hususlar, âyetlerde ilkesel olarak buyurulmuştur. Kur’ân’da konuyla ilgili detay verilmemekle beraber, Tevbe sûresinin altmışıncı âyetinde kimlerin zekât alabileceklerini zikretmiştir. Yüce Allah, bu sınıfları liste olarak sıralamakla bunların dışında kalanların bu fondan yararlanamayacağını vurgulamıştır. Bu sınıflar için kullanılan isimlendirmeler, lafzın delâleti açısından değerlendirilmiş ve kullanılan terimin kapsamı tartışılmıştır. Böylece literal değerlendirmelerin doğurduğu sonuç ve hükme etkisi fakîhler tarafından müzakere edilmiştir. Çalışmamızda semantik açıdan bu değerlendirmelere örnek olarak Tevbe sûresinin altmışıncı âyeti incelenmiştir. Âyette mezkûr olan zekât sınıflarının mahiyeti, ulemâ tarafından ortaya konulan görüş muvacehesinde zikredilmiştir. Bu gruplar için tercih edilen her kelimenin sözlük anlamından da hareketle delâleti ve kapsamı değerlendirilmiştir. Bu kelimelerin diğer nasslardaki kullanımı ve kendisine yüklenen anlam referans alınarak ortaya konulan hükümler belirtilmiştir. Bu sınıflar için kullanılan kelimeler, onların niceliği, sıralanması, zikredilen edatlar, bu edatlarla sınıfların gruplandırılması ve başka edatlarla geçiş yapılması gibi birçok husus, incelenmiştir. Böylece zekât sınıflarının kapsamı, alt kısımları, bu taksimata göre zekâtın dağılımındaki görüşler zikredilerek fakîhlerin buna dair ortaya koyduğu hükümler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Lafzın Delâleti, Tevbe Sûresi, Zekât Fıkhı, Zekât Sınıfları.

Kaynakça

• Akdemir, Hikmet. Belâğat Terimleri Ansiklopedisi. İzmir: Nil Yayınları, 1999.
• Aktaş, Beytullah. “Tevbe Suresi 60. Ayet Bağlamında Zekâtın Sarf Yerleri”. Diyanet İlmi Dergi 51/2 (Haziran 2015), 67-86.
• Âmidî, Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1432/2011.
• Babertî, Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed. el-‘İnâye şerhu’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2007.
• Başnefer, Sa‘îd b. Abdilkâdir. el-Muğnî fî fikhi’l-hacc ve’l-‘umre. Beyrut: Dâru’bni Hazm, 2006.
• Beycûrî, İbrâhim. Hâşiyetü’l-Beycûrî ‘alâ Şerhi’bni’l-Kâsım. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1434/2013.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmi‘u’s-sahîh. Kahire: Dâru’ş-Şa‘b, 1987.
• Cezîrî, Abdurrahman. Kitâbü’l-fıkh ‘ala’l-mezâhibi’l-erbe‘a. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2011.
• Cürcânî, Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2007.
• Cüveynî, Abdulmelik b. Abdillâh b. Yûsuf. el-Bırhân fî usûli’l-fikh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1418/1997.
• Dimyâtî, Ebû Bekr ‘Osmân b. Muhammed Şettâ. Hâşiyetu İ‘âneti’t-tâlibîn ‘alâ halli elfâzi Fethi’l-mu‘în. Dimeşk: Dâru’l-Menhel, 1429/2008.
• Dumlu, Emrullah. “Zekâtın Sarf Yerleri: Modern Tartışmalar ve Yeni Yorumlar”. Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları. 765-806.İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Erkal, Mehmet. “Zekât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 44/197-207. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Garnâtî, Muhammed b. İbrâhîm b. Zübeyr. el-Burhân fî tertîbi suveri’l-Kur’ân. Fas: Vizâretü’l-evkâf ve’ş-şüûni’l-islâmiyye, 1990.
• Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Müstasfâ min ʿilmi’l-usûl. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1432/2011. Hın, Mustafâ - Buğâ, Mustafâ - Şerbecî ‘Alî. el-Fıkhü’l-menhecî. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 2008.
• İbn ‘Âbidîn Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdil‘azîz el-Hüseynî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1994.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru Suhnûn, ts.
• İbn Kesîr, İsmâ‘îl el-Kuraşî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Kudâme, Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî. eş-Şerhu’l-kebîr ‘alâ metni’l-Mukni‘. Cîze: Dâru Hicr, 1415/1995.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem el-Ifrîkī. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2018.
• Karâfî, Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs ez-Zahîra. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1994.
• Karaman, Fikret vd. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kârî, Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî. Fethu Bâbi’l-‘İnâye bi-Şerhi’n-Nükâye. Beyrut: Dâru’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkâm, ts.
• Kâsânî, ‘Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâi‘u’s-sanâ‘i fî tertîbi’ş-şerâi‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2010.
• Kaya, Osman. “Tevbe Suresi, 9/60. Ayet Bağlamında Zekâtın Sarf Yerlerinden Müellefe-i Kulub Örneği”. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi 42/6 (Eylül 2019), 2790-2801.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi‘ li Ahkāmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1999.
• Merdâvî, ‘Alâüddîn Ebü’l-Hasen ‘Alî b. Süleymân b. Ahmed. el-İnsâf fî ma‘rifeti’râcih mine’l-hilâf. Cîze: Dâru Hicr, 1415/1995.
• Meydânî, Abdulğanî el-Ğunaymî. el-Lübâb fî Şerhi’l-Kitâb. İstanbul: Şifa Yayınevi, 2017.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmûz b. Alî. Mirkâtü’l-vusûl ilâ ilmi’l-usûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1433/2012.
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, 2018.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Huseyn et-Taberistânî. et-Tefsîrü’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Ru‘aynî, Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân el-Hattâb. Mevâhibü’l-celîl lişerhi Muhtasari Halîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2007.
• Semerkandî, ‘Alâüddîn Muhammed b. Ahmed. Tuhfetü’l-fukahâ’. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• Şa‘bân, Zekiyüddîn. İslam Hukuk İlminin Esasları. çev. İbrahim Kafi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Şâtıbî, İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed. el-Muvâfakât (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1432/2011)
• Şirbînî, Muhammed b. el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 2004.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Ömer. Muhtasarü’l-me‘ânî. Diyarbakır: Seyda Yayınları, ts.
• Yavuz, Yunus Vehbi. “Zekâtın Sarf Yerlerinin Yeniden Yorumlanması”, Bir Sosyal Güvenlik Kurumu Olarak Kur’ân ve Sünnette Zekât. 308–312. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
• Zeylaî, Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2010.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuh. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2012.
• Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-münîr fî’l-‘akīdeti ve’ş-şerî‘ati ve’l-menhec. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-mu‘âsır, 1991.