Analysis Of Contemporary Approaches to The Punishment of Cutting Off Hand

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 27, 71 - 99

Suat Erdoğan

https://doi.org/10.53683/gifad.1541028

Öz

Verse 38 of Surah Al-Maidah stipulates the punishment of amputation for the crime of theft. There are differences of opinion among Islamic legal schools regarding the elements and conditions of the crime in question. However, the prevailing opinion on this issue is that the punishment of hand amputation is not applicable for all theft crimes. While the discussions on the hand amputation penalty in the classical period were limited to the elements and conditions of the crime, in the contemporary period, under the influence of modernity, it is seen that alternative punishment suggestions to the hand amputation penalty have been expressed on certain grounds. The efforts of classical thinkers to portray the crime of theft as different from what it is, to defend the punishment of amputation of hands, show how effective the challenges of modernity are. In the notification, evaluations are made about the opinions expressed in favor and against the hand amputation penalty in the contemporary period.

Anahtar Kelimeler

Law, Theft, Crime, Punishment, Hand cutting.

El Kesme Cezası Konusundaki Çağdaş Yaklaşımların Tahlîli

Öz

Mâide sûresi 38. âyetinde hırsızlık suçu için el kesme cezası öngörülmektedir. Klasik dönem İslâm hukuk literatüründe hırsızlık suçu için öngörülen el kesme cezası etrafındaki tartışmalar, söz konusu suçun unsur ve şartları ile sınırlı kalmıştır. Bu dönemde el kesme cezasının varlığı üzerinde herhangi bir tartışmaya rastlanmamaktadır. Yeni dönemde modernitenin de etkisiyle gündeme gelen bedensel cezalar üzerindeki tartışmalara el kesme cezası da dâhil olmuştur. Bu süreçte Müslüman düşünürler tarafından çeşitli gerekçeler üzerinden söz konusu ceza yerine yeni ceza arayışları gündeme gelmiştir. Makalede el kesme cezası için alternatif ceza arayışları kapsamında dile getirilen görüşler üç başlık altında ele alınmaktadır. El kesme cezasının leh ve aleyhinde dile getirilen görüşler, eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirilmektedir. Ayrıca el kesme cezasının leh ve aleyhinde dile getirilen görüşler suç-ceza uygunluğu açısından değerlendirilmektedir. Bu bağlamda suç-ceza genel ilkeleri olarak adlandırabileceğimiz âyetler ve bir kısım suçlar için öngörülen cezalardan hareketle, el kesme cezası dâhil, İslâm ceza hukuku kapsamındaki suçlar için olması gerekenin dışında, farklı ceza öngörüsünde bulunmanın mümkün olamadığı ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hukuk, Hırsızlık, Suç, Ceza, El kesme.

Kaynakça

• Açıkgenç, Alparslan. “Fazlurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/28-286. İstanbul: TDV Yayınları, 1995. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Akdemir, Salih. “Kur’an’ı Anlamada Tarihsellik ve Bütünsellik Sorunu”. Kur’an’ı Nasıl Anlamalıyız Sempozyumu. 115-123. Bursa: Kur’an Araştırmaları Vakfı, 2005.
• Aktan, Hamza. “Âkile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/248-249. İstanbul: TDV Yayınları, 1989. (Erişim 25 Aralık 2024). (Erişim 25 Aralık 2024).
• Aktan, Hamza. “Kazf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/148-149. Ankara: TDV Yayınları, 2022. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’an’ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Apaydın, H. Yunus. “Ta’lîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/511-514. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Atay, Hüseyin. “Dinde Reformun Yöntemi ve Bir Örnek: Hırsızlık”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 43-2 (2002), 1-18.
• Bardakoğlu, Ali. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/470-478. İstanbul: TDV Yayınları, 1993. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Bardakoğlu, Ali. “Hırsızlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/384-396. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Bardakoğlu, Ali. “Kasâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/528-530. İstanbul: TDV Yayınları, 2001. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Bardakoğlu, Ali. “Osmanlı Hukukunun Şer’îliği Üzerine”. Osmanlı: Teşkilât. 6/412-417. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999.
• Behnesî, Ahmet Fethi. el-Ukûbe fi’l-Fıkh’i’l-İslâm. Beyrut: Dâru’r-Râidi’l-Arabî, 1983.
• Berki, Ali Himmet. Açıklamalı Mecelle (mecelle-i ahkâm-ı adliyye). İstanbul: Hikmet Yayınları, 1978.
• Bilmen, Ömer Nasûhî. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul, Bilmen Yayınevi., ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Camiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 4 Cilt. Kâhire: el-Matbaatu’s-Selefiyye, 1400.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Çağdaş Arap İslâm Düşüncesinde Yeniden Yapılanma, çev. Ali İhsan Pala, Mehmet Şirin Çıkar. Ankara: Kitâbiyât, 2001.
• Câd, Huseynî Süleyman. el-Ukûbâti’l-Bedeniyye fi’l-Fıkh’l-İslâm. Beyrut: Dârü’ş-Şurûk, 1991.
• Çelebi, İlyas. “Sünnetullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/159-160. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman. Sünenüt’t-Dârimî. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dârü’l-Muğnî, 2000.
• Dönmezer, Sulhi - Erman, Sahir. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku. 2 Cilt. İstanbul: Der Yayınları, 2016.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Dâr-ı-İbn Hazm, 1418.
• Erdoğan, Mehmet. İslâm Hukukunda Ahkamın Değişmesi. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 7. Basım, 2011.
• Erdoğan, Mehmet. “İslâm Hukukunun Dinamizmi, Esneklik ve İkame Kurumlar”. İslâm Fıkhının Dinamizmi. 17-32, 2006.
• Erdoğan, Suat. Kur’an ve Sünnet Işığında Suç-Ceza Uygunluğu. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2014.
• Erturhan, Sabri. “Hadd ve Kısas Cezalarının Tarihselliği veya Evrenselliği Sorunu”. İslâm Ceza Hukuku Tebliğler Kitabı. b.y.: Lale Yayıncılık, 2017.
• Erturhan, Sabri. İslâm Ceza Hukuku Etrafındaki Tartışmalar. İstanbul: Rağbet, 2008.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı Meal Tefsir. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Garaudy, Roger. İslâm ve İnsanlığın Geleceği. İstanbul: Pınar Yayınları, 2011.
• Halîfât, Sahbân. “Ebü’l-Alâ el-Maarrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/287-291. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Hatemi, Hüseyin. İslâm Hukuku Dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1994.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus, 1984.
• İbn Hacer, el-Askalânî. Fethu’l-bâri bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdurrahman b. Nâsırü’l-Berrâk. 17 Cilt. Riyad: Dâr-u tayyibe, 1426.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. el-Muhalla. Kahire: Matbaay-ı nahda, 1347.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer ed-Dımeşkî. Tefsîrü’l-Kur’ani’l-Azîm. thk. Mustafa es-Seyyîd Muhammed. 15 Cilt. Kahire: Müesseset-ü Kurtuba, 1421.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin. el-Muğnî. 15 Cilt. Riyad: Dâru’l-Âlemi’l-Kütüb, ts.
• İbn Mâce. es-Sünen. thk. Muhammed Nâsuriddîn el-Elbânî. 3 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, 1997.
• İbn Rüşd, el-Hâfid. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. b.y.: Dâru’l-Mârife, ts.
• İbn Seyyid Salim, Ebû Kemal. Sahîh-i Fıkhı’s-sünne ve tevdîhi mezâhib-i eimme. Mısır: ts.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddin. Siyâsetü’ş-şeriyye fî ıslâhı’r-râ‘î ve’r-raiyye. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1983.
• İçel, Kayıhan - Donay, Süheyl. Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku Genel Kısım. İstanbul: Beta, 5. Basım, 2006.
• İslamoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’an, Gerekçeli Meâl-Tefsir. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2008.
• Kâsânî. Bedâ’i‘u’s-sanâ’i‘ fî tertîbi’ş-şerâ’i‘. thk. eş-Şeyh Adil Ali Ahmed Abdulmevcûd. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
• Kılıç, Hulusi. “Hûlî, Emîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/339-340. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. (Erişim 25 Aralık 2024).
• Kırbaşoğlu, Hayri. “Kur’an’da Mahallî ve Evrensel Değerler”. Kur’an’ı Nasıl Anlamalıyız Sempozyumu. 71-79. Bursa: Kur’an Araştırmaları Vakfı, 2005.
• Kırkız, Mustafa. “Şair Ebu’l-Alâ el-Ma’arri, Hayatı, Eserleri ve Edebi Anlayışı”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XVI/1 (2011), 157-175.
• Koca, Ferhat. “Kur’an’ı Kerim’deki Fıkhî Hükümlerin Evrensellik ve Tarihselliğini Tespit Konusunda Bir Ölçüt Denemesi”. Kur’an Mesajı İlmî Araştırmalar Dergisi 1/11-13 (Ekim 1998), 71-103.
• Kocabaş, Savaş. ““Hırsızlık Âyetinde El Kesmenin Güç Kesme ve Engelleme Şeklindeki Modern Yorumun Analizi”. Diyanet İlmi Dergi 5/3 (Nisan 2020), 215-252.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdu’l-Hasen et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2006.
• Leaba, Muhamad - Deramea, Ismael. “İslami Ülkelerde İslam Ceza Hukukunun Tatbik Sorunu: Gözlemler ve Çözüm Önerileri”, çev. Osman Güman,”. İslâm Ceza Hukuku Tebliğler Kitabı. 2/276-291. b.y.: Lale Yayıncılık, 2017.
• Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1997.
• Mâverdî. Ahkâmu’s-sultaniyye, thk. Ahmed Mubârek el-Bağdâdî. Kuveyt: Mektebet-i Dâr-ı İbn Kuteybe, 1409.
• Menekşe, Ömer. İslâm Hukukunda Hırsızlık Suçu ve Cezası. Ankara: İlâhiyât, 2021.
• Mergînânî, Burhâneddîn. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Ahmed Câd. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Mihrî, Seyyid Sâdık. el-Ukûbâtüş-şer‘iyye ve mevkifuhâ mine’n-nazari’l-müctemii‘l-İslâmî. Kahire, 1998.
• Muhammed Fuâd Abdulbâkî. el-Camiu’s-Sahîh. 4 Cilt. Kahire: el-Matbaatu’s-Selefiyye, 1400.
• Müslim b. Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 4 Cilt. Kahire: Dâru’t-Tayyibe, 1375.
• Nesâî. es-Sünen. thk. Râid b. Sabri. Riyâd: Dârul-Hadâra, 2015.
• Özsoy, Ömer. “Çağdaş Bir Sorun Olarak ‘Kur’an’ın Anlaşılması’ Sorunu”. Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas Toplantısı. 41-48. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Özsoy, Ömer. “Soruşturma”. İslâmiyât 7/1 (2004), 141-145.
• Öztürk, Mustafa. “Dini Hükümlerin Kaynağını Kur’an ile Sınırlandırma Eğiliminin Kaynakları ve Tutarlılığı”. Dini Hükümlerin Kaynağı ve Dinî Metinlerin Anlaşılması Konusundaki Çağdaş Yaklaşımlar Çalıştayı. 13-67. İstanbul: İsam, 2010.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an’daki İslâm. Yeni Boyut Yayınları, 10. Basım, 1995.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1981.
• Sâbûnî, Muhammed Ali es-. Ravâ’iu’l-beyân fî tefsîri âyâti’l-ahkâm mine’l-Kur’ân. Dımeşk: Mektebetü’l-Gazzâlî, 1980.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkan fî ulûmi’l-Kur’an. Kahire: Matbaatü hicâzî, ts.
• Şirbînî, Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ mağrifeti meâni’l-elfâzi’l-Minhâc. 4 Cilt. Dârü’l-Marife, 1418.
• Tenûhî, Sahnûn et-, b Saîd. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Tirmizî. Sünenü’t-Tirmîzî. thk. Ammar Tayyar. 6 Cilt. Dımaşk: Müessetü’r-Risâle, 2011.
• Udeh, Abdulkadir. et-Teşrî‘u’l-cinâiyyi’l-İslâmî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kâtibi’l-İslâmî, ts.
• Uludağ, Süleyman. İslâm Siyaset İlişkileri. İstanbul: Dergâh, 1998.
• Üçok, Coşkun. “Osmanlı Kanunnâmelerinde İslâm Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler III”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 4 (1947), 48-73.
• Yaman, Ahmet. “Osmanlı Pozitif Hukukunun Şer‘iliği Tartışmalarına Eleştirel Bir Katkı”. İslâmiyât 8/1 (2005), 113-125.
• Yavuz, Yunus Vehbi. “‘Maksadî Yorum’”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 8 (2006), 41-78.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1982.
• Yıldırım, Adem. İslâm Ceza Hukukunda Suça Misliyle Mukabele Prensibi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Zâhim, Muhammed b Abdullah. Zâhim, Âsâru tatbîku’ş-şeriati’l-İslâmiyye fî meni‘l-cerîme. Kahire: Dâru’l- Menâr, 1992.
• Zavedi, Muhammed Şükri el-. “‘İslam Hukukunda Cezalar ve İnsan Hayatını Korumakta Etkisi’, çev. Osman Güman”. İslâm Ceza Hukuku Tebliğler Kitabı. 1/276-305. b.y.: Lale Yayıncılık, 2017.
• Zehre, Muhammed Ebu. el-Cerîme ve’l-ukûbe fi’l-fıkhi’l-İslâmî: el-Ukûbe. Kahire: Dâru’l-fikri’l-Arabî, ts.
• Zemahşerî. el-Keşşâf. thk. Adil Ahmed Abdu’l-Mevcud, Ali Muhammed Muavvad. 6 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Abikan, 1998.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kurân, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. Kahire: Dâru’t-türâs, ts.