MOĞOL İRANI’NDA TARIM (1231-1339)

Yıl 2020, , 380 - 391, 30.12.2020

Özkan Dayı

https://doi.org/10.48145/gopsbad.816094

Öz

XIII. yüzyılın başlangıcında Horasan, İran, Azerbaycan, Irak ve Fars bölgelerini etkisi altına alan Moğol istilası, bu bölgeleri yalnız siyasî ve askerî anlamda değişime ve dönüşüme uğratmamış aynı zamanda içtimaî, kültürel ve iktisadî mecralarda da farklı bir gidişata yöneltmiştir. Bu hali ile çalışmamızın odak noktasını oluşturan mezkûr coğrafyanın, nüfus ve tarım açısından büyük bir yıkıma uğradığı bilinen bir gerçektir. Moğol askerî harekâtının getirdiği tahrip, iktisadî olarak bölgeyi yok oluşun eşine getirmiştir. Özellikle bölgeye valilerin atandığı 1231 tarihinden ve İlhanlı devletinin teşkil edildiği 1256’dan sonra, bu coğrafyayı yeniden mamur hale getirmek için yapılan çalışmalar tarımsal anlamda oldukça dikkat çekicidir. Ele aldığımız dönemde her alanda uygulamaya konulan imar faaliyetlerinin geneline bakıldığında, bozulan iktisadî yapıyı düzeltmek için ilk önce tarımsal üretimi ihya etme hedeflenmiştir. Çalışmamızda XIII. yüzyıl boyunca birçok kez askerî çalkantılara sahne olan bu bölgede, kesin başarıya ulaşamamış olsa da, tarımsal alandaki imar faaliyetlerini ve üretimi özellikle İlhanlı devleti çerçevesinde değerlendireceğiz.

Anahtar Kelimeler

moğollar, İlhanlılar, Tarımsal faaliyetler

Kaynakça

• Alâaddin Ata Melik b. Bahâeddin b. Muhammed b. Muhammed Cüveynî, Târîh-i Cihânguşâ, (Haz. Muhammed b. Abdulvahhâb Kazvînî), I-II-III, İntişârât-i Donyâyi Kitâb, Tahrân 1329 hş.
• Alaadîn Ata Melik Cüveynî, Tarih-i Cihangüşa, (Çev. Mürsel Öztürk), I-II, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1988.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Davûd el-Belâzurî, Fütûhu’l-Büldân (Ülkelerin Fetihleri), (Trc. Mustafa Fayda), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2002.
• Belhî, Celâleddîn Muhammed, Fîhi Mâfih, (Tsh. Zeyneb Yezdânî), İntişârât-i Tîrgân, Tahrân.
• Benâketî, Seyyid Ebû Süleyman Fahruddîn Davud b. Tâcuddîn Ebû’l Fazl Muhammed b. Muhammed b. Dâvud, Târîh-i Benâketî, (Tsh. Ca‘fer Şe‘âr), Tahrân 1348 hş.
• Beyzâvî, Abdullah b. Ömer, Nizâmu’t-Tevârîh, (Tsh. Mîr Hâşim Muhaddes), Tahrân 1382 hş.
• Bundarî, Zubdetu’n-Nusra, ve’n-Nuhbat el-Usra, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, (Çev. Kıvameddin Burslan), TTK, İstanbul 1943.
• Cehşiyârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdûs b. Abdillâh el-Cehşiyârî, Kitâbü’l-Vüzerâ ve’l-Küttâb, (Tsh. Mustafa el-Sakkâ, İbrahim el-Ebyarî, Abdu’l-Hafız Şelebi), Kahire 1938.
• Cûzcânî, Minhâcuddîn Osmân b. Sirâcuddîn Muhammed, Tabakât-ı Nâsırî, I-II, (Haz. Abdulhay Habîbî), Encümen-i Târîh-i Afgânistân, Kâbil 1343 hş.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyahatnâmesi, I-II, (Çev. A. Sait Aykut), YKY Yay., İstanbul 2004.
• Ebu’l-Ferec İbnü’l-İbrî, Târîhu Muhtasari’d-Düvel, (Çev. Şerafettin Yaltkaya), TTK, Ankara 2011.
• Eflâkî, Ahmed, Ariflerin Menkibeleri, (Çev. Tahsin Yazıcı), Kabalcı Yay., İstanbul 2012.
• El-Hamevî, Yâkût b. Abdullah, Mu‘cemu’l-Buldân, I-VII, Dârü’l-Kütübü’l-‘İlmiyye, Beyrût 2011.