ORGENERAL CEVAT ÇOBANLI PAŞA’NIN ÇANAKKALE BOĞAZI MUHAREBELERİNDEKİ ASKERÎ FAALİYETLERİ

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 1, 389 - 407, 02.07.2019

Selçuk Osmanoğlu

Öz

Osmanlı Devleti dünya harbine dahil olduğunda
hususî bir mevki olan Çanakkale Boğazı’nın müdafaası büyük bir önem arz
etmişti. Öyle ki İtilaf Devletleri Çanakkale Boğazı’nı geçmekle İstanbul’u
işgal etme ve müttefikleri Rusya’yla irtibat kurma imkânına sahip
olabileceklerdi. İngiltere’de uzun süren tartışmalardan sonra Bahriye Nâzırı
Winston Churchill Harp Konseyi’ni Çanakkale’ye saldırı konusunda ikna etmişti.
Bu kararın ardından İngilizler Boğaz’ı geçme planları üzerinde çalıştılar.
Harbin eşiğinde olunmasına rağmen Çanakkale Boğazı’nın müdafaasına yönelik elde
sadece Alman Amiral Schack’a ait bir rapor vardı. Cevat Paşa Çanakkale
Müstahkem Mevki Komutanlığı’na atandığı tarihten itibaren Boğaz’ın savunma
planları üzerinde durdu. Schack’ın planı yerine yeni bir plan hazırlandı. Cevat
Paşa’nın komutanlığında Müstahkem Mevkinin hazırlamış olduğu plan ve bu plan
doğrultusunda alınan tedbirler 19 Şubat 1915’te başlayan düşman bombardımanına
karşı 18 Mart’ta büyük bir zafer kazanılmasını sağladı.

Anahtar Kelimeler

Cevat Paşa, Müstahkem Mevki Komutanlığı, Amiral Schack, mayın, 18 Mart

GENERAL CEVAT ÇOBANLI PASHA’S MILITARY ACTIVITIES DURING DARDANELLES BATTLES

Öz

When the Ottoman Empire was
involved in the world war, the defense of the Dardanelles, which was a special
position, was of great importance. Entente States could have the opportunity to
occupy Istanbul and contact their allies Russia by passing the Dardanelles.
After prolonged discussions in Britain, Navy Minister Winston Churchill
convinced War Council to attack Gallipoli. Following this decision, the British
have studied their plans to pass the Dardanelles. Despite being on the brink of
war, there was only a report from the German Admiral Schack for the defense of
the Dardanelles. Cevat Pasha focused on the defense plans of the Dardanelles
since his appointment to the Dardanelles Fortified Area Command. Schack's plan
was replaced by a new plan. The plan prepared by the Fortified Area Command
under the command of Cevat Pasha and the precautions based on this plan
provided a great victory on 18 March against the enemy bombardment which
started on 19 February 1915.

Anahtar Kelimeler

Cevat Pasha, Fortified Area Command, Admiral Schack, mine, 18 March.

Kaynakça

• Ahmad, F. (1971), İttihat ve Terakki, çev. Nuran Ülken, İstanbul, Sander Yayınları.
• Akalın, D. (2015), “Dünya Savaşı Öncesinde Goeben ve Breslau’ın Akdeniz’deki Faaliyetleri ve Çanakkale’ye Gelişleri”, Yeni Türkiye, Ankara, 65: 146-161.
• Akbay, C. (2014), Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları İle Harbe Girişi, Ankara, Genelkurmay Atase Başkanlığı Yayınları.
• Aksakal, M. (2010), Harb-i Umûmî Eşiğinde Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi?, İstanbul, Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Artuç, İ. (2015), 1915 Çanakkale Savaşı, İstanbul, Kastaş Yayınevi.
• Aspinal – Oglander, C.F. (2005), Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekatı, Cilt I, çev. Metin Martı, İstanbul, Arma Yayınları.
• Atabey, F. (2014), Çanakkale Muharebelerinin Deniz Cephesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• ATASE (2012), Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, Ankara, 132.
• Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi, Cilt V, 1. Kitap, Ankara, ATASE Daire Başkanlığı Yayınları.
• Atatürk, M. K. (2012), Arıburnu Muharebeleri Raporu, Ankara, ATASE Yayınları.
• Avcı, S. (2015), “Çanakkale Savaşlarında Alman Komutanlar”, Yeni Türkiye, Ankara, 65: 702-720.
• Bayur, Y. H. (1991), Türk İnkılabı Tarihi, Cilt III, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Cassar, G. H. (1974), Çanakkale ve Fransızlar, çev. Nejat Dalay, Milliyet Yayınları.
• Besbelli, S. (1959), Çanakkale’de Türk Bahriyesi, İstanbul, Deniz Matbaası.
• Bilbaşar, S. (1971), Çanakkale 1915, İstanbul.
• Dündar, R. (2015), “Çanakkale Deniz Muharebeleri’nde Türk-Alman İşbirliği ve Cevat (Çobanlı) Paşa”, Yeni Türkiye, Ankara, 65: 599-611.
• Erdoğan Şimşek; Aynur Güner (2010), Çanakkale Deniz Savaşları, İstanbul.
• Genelkurmay (1976), Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Cilt VIII, Ankara, Genelkurmay Basımevi.
• (2014), Birinci Dünya Savaşı Çanakkale Cephesi Harekatı, Ankara, Genelkurmay Basımevi.
• Günesen, F. (1986), Çanakkale Savaşları, İstanbul, Kastaş Yayınları.
• İsimsiz, “İki Eski Kumandan O Günün Hatıralarını Anlatıyor”, Cumhuriyet, 18 Mart 1937.
• Kayabalı, İ. ; Arslanoğlu C. (1975), Çanakkale Zaferi 1915, Ankara.
• Karal, E. Z. (2011), Osmanlı Tarihi, Cilt IX, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Kurtoğlu, F. (1935), Çanakkale ve 18 Mart 1915, İstanbul, Deniz Matbaası.
• (2015), Türk Donanması Ne Yaptı?, İstanbul, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Mahmud M. (1999), Maziye Bir Nazar, İstanbul, Ötüken Yayınları.
• Mirliva Sedat (2007), Boğazlar Meselesi ve Deniz Savaşı’nda Türk Zaferi, Ankara, Phoenix Yayınevi.
• Moorehead, A. (1972), Çanakkale Geçilmez, çev. Günay Salman, İstanbul, Milliyet Yayınları.
• Otay, O. (2005), Efendi Kaptan Kurtar Bizi, İstanbul, Denizler Kitabevi.
• Rhodes, R. (1965), Gelibolu Harekatı, İstanbul, Belge Yayınları.
• Satan, A. (2014), 100 Soruda Birinci Dünya Savaşı, İstanbul, Rumuz Yayınları.
• Selahaddin Adil Paşa (2007), Çanakkale Cephesinden Mektuplar Hatıralar, İstanbul, Yeditepe Yayınları.
• Semiz, Y. (2003), “ 18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Savaşı: Sebepleri, Gelişimi ve Sonuçları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Konya, 14: 221-247.
• Shaw, S. ; E. K. (1983), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Cilt II, çev. Mehmet Harmancı, İstanbul, E Yayınları.
• Thomazi, A. (1997), Çanakkale Deniz Savaşı, çev. Hüseyin Işık, Ankara, Genelkurmay Basımevi.
• Tolon, H. (2007), “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Taksim Anlaşmaları ve Sevr’e Giden Yol”, Onbirinci Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri I, Genelkurmay Atase Yayınları, Ankara, 89-101.
• Türk Tarih Kurumu (2012), Çanakkale Muharebâtı, Cihan Harbinde Osmanlı Harekât-i Tarihçesi, haz. Bülent Özdemir, Abdülmecit Mutaf, Ankara, Türk Tarih Kurumu. Türkmen, Z. (2010), Çanakkale 1915, Ankara, Berikan Yayınları.
• Uçarol, R. (1985), Siyasi Tarih, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• Yazman, M. Ş. (2008), Bir Subayın Kaleminden Türk Çanakkale, İstanbul, Yeditepe Yayınları.
• Yetkin, G. (1966), Yaratanların Ağzından 18 Mart 1915 Çanakkale Zaferi, Ankara, Türkiye Eski Muharipler Cemiyeti Yayınları.
• Yurttakal, A. (2014), Cevat Çobanlı Paşa, Malatya, Malatya Kitaplığı Yayınları.
• Arşiv Kaynakları
• Milli Savunma Bakanlığı Arşivi Cevat Çobanlı Şahsi Dosyası.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA), Dâhiliye Nezareti Belgeleri (DH), Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü (EUM), Kalemi Umumi (KLU).
• BOA, DH.EUM, Dosya No: 91, Gömlek No: 7.
• BOA, DH.EUM, 3.Şb, Dosya No:1, Gömlek No: 71.
• BOA, DH.EUM, 3.Şb, Dosya No:1, Gömlek No: 72.
• BOA, DH.EUM. KLU, Dosya No:2, Gömlek No: 38.
• Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) ve Denetleme Başkanlığı Arşivi
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 121, Dosya No: 279, Fıhrist: 1-18.
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 4611, Dosya No: 9, Fıhrist : 7-2,7-3.
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 4611, Dosya No: 10, Fıhrist: 1-22.
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 4611, Dosya No: 10, Fıhrist: 1-42.
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 4611, Dosya No: 10, Fıhrist: 1-148.
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 4669, Dosya No: H-5, Fıhrist: 1-13.
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 4669, Dosya No: H-5, Fıhrist: 1-18.
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 4669, Dosya No: H-6, Fıhrist: 1-9.
• ATASE Arşivi, Koleksiyon Adı: BDH, Klasör: 4669, Dosya No: H-6, Fıhrist: 1-11.