A General View of Turkey-Turkic Republics Foreign Trade Relations

Yıl 2009, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 23, 01.01.2009

Sibel Gülse Bal Rüştü Yayar Osman Karkacıer

Öz

Turkic Republics, which won their independence in 1991, has been seeking to establish economic links with the world. These Republics are Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan and Turkmenistan. Of the 12 countries that won their independence, these five countries, whose ethnic origin, language, religion and culture are very similar, has a unique relations with Turkey. They wanted to overcome various problems after their independence with the help of Turkey with which they had various links. This situation made Turkey a privileged country among others. While Turkic Republics are exporters of crude oil, natural gas and industrial raw materials, they import various consumption goods especially food. Compared to Turkey in terms of their production structures, export and import demands, it can be seen that Turkey and these countries complement each other and have a potential for a large trade volume. Turkey, with its qualified human resources, know-how level and experience in international relationships, has the competency for providing Turkic Republics with some advantages in various areas. In this study, foreign trade relations with Turkey of Turkic Republics, in the process of reestablishing their economies and their links with the world, in the transformation period starting from their independence to today have been evaluated. Development of trade relations has been analyzed via time series of exports and imports in different sectors, percent distributions and indices. Some suggestions were made regarding the development of future trade relations in a better and smooth way.

Anahtar Kelimeler

Turkic Republics, Turkey, Foreign Trade

Türkiye -Türk Cumhuriyetleri Dış Ticaret İlişkilerine Genel Bir Bakış

Öz

1991 yılında bağımsızlıklarını kazanan Türk Cumhuriyetleri dünya ile ekonomik bağlar kurma arayışına girmişlerdir. Bağımsızlığına kavuşan 12 ülkeden; kökü, dili, dini ve kültürü bir veya birbirine çok yakın beş ülkenin Türkiye’ye olan yakınlığı farklıdır. Türk Cumhuriyetleri, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’ın oluşturduğu Türk Dili konuşan beş ülkeden oluşmaktadır. Bu ülkeler bağımsızlıktan sonraki sorunlarını, çeşitli bağlarının bulunduğu Türkiye aracılığıyla aşmayı uygun görmüşlerdir. Bu durum, Türkiye’yi diğer ülkelere göre ayrıcalıklı bir konuma getirmiştir. Türk Cumhuriyetleri sahip oldukları üretim imkânları ile ham petrol, doğal gaz ve endüstriyel hammaddelerin ihracatçısı iken, başta temel besin maddeleri olmak üzere tüketim mallarının ithalatçısı konumundadırlar. Türkiye ile ekonomileri, üretim yapıları, ihracat ve ithalat talepleri kıyaslandığında büyük bir işbirliği potansiyeli bulunduğu ve birbirlerini tamamladıkları görülmektedir. Türkiye sahip olduğu nitelikli insan gücü, teknolojik bilgi birikimi, uluslararası ilişkilerdeki tecrübesiyle Türk Cumhuriyetlerine çeşitli alanlarda fayda sağlayacak yetkinliktedir. Çalışmada, ekonomilerini yeniden kurma, dünya ile ekonomik bağlarını güçlendirme sürecindeki beş ülkenin bağımsızlıktan bugüne dönüşüm sürecinde (1994–2008) Türkiye ile dış ticaretleri değerlendirilmeye çalışılmıştır. Türkiye ile ticari ilişkilerin gelişimi, sektörlere göre ithalat ve ihracata ilişkin zaman serileri yüzde dağılımlar ve indekslerle analiz edilmiş, gelecekteki ticari ilişkilerin daha düzgün ve problemsiz bir düzeyde gelişmesi için öngörülerde bulunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Türk Cumhuriyetleri, Türkiye, Dış Ticaret

Kaynakça

• Akdiş, M. (2002), “Orta Asya Türk Cumhuriyetleri İle Ekonomik, Sosyal, Kültürel İlişkiler-Bölgeye http://makdis.pamukkaleedu.tr/mak5htm, 14.04.2009. İlgisi ve Beklentiler”
• Alagöz, M., Yapar S. ve Uçtu R. (2004), “Türk Cumhuriyetleri İle İlişkilerimize Ekonomik Açıdan Bir Yaklaşım”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:12, ISSN 1302-1796, Selçuklu-Konya.
• Anonim (2007), Kazakistan'ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye İle Ekonomik- Ticari İlişkileri, T.C. Astana Büyük Elçiliği Ticaret Müşavirliği, Astana.
• Anonim (2008a), Azerbaycan'ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye İle Ekonomik- Ticari İlişkileri, T.C. Bakü Büyük Elçiliği Ticaret Müşavirliği, Bakü, Mayıs 2008. s:14
• Anonim (2008b), Özbekistan'ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye İle Ekonomik-Ticari İlişkileri, T.C. Taşkent Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Taşkent, Mayıs 2008. s:16
• Anonim (2009a), Kırgızistan’ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye İle Ekonomik-Ticari İlişkileri, T.C. Bişkek Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Bişkek, Mayıs 2009.
• Anonim (2009b), 2008 Yılı Türkmenistan'ın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye İle Ticari ve Ekonomik İlişkileri, T.C. Aşkabat Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Aşkabat, Temmuz 2009.
• Benli, A.O. (2008a), Azerbaycan Cumhuriyeti Ülke Raporu, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara
• Benli, A.O. (2008b), Kazakistan Ülke Profili, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara
• Benli, A.O. (2008c), Kırgızistan Ülke Profili, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara
• Hatipoğlu, T. (2007), Kazakistan Ülke Profili, Dış Ticaret Müsteşarlığı, İthalat Genel Müdürlüğü, TicaretGelistirmeDb/turk%20cumhuriyetleri/sayfa180.doc, 17.05.2009.
• DPT (1995), Devlet Planlama Teşkilatı, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dünyada Küreselleşme ve Bölgesel Entegrasyonlar ve Türkiye İlişkileri Özel İhtisas Komisyon Raporu, Türkiye - Türk Cumhuriyetleri İlişkileri Raporu Özeti, http://ekutup.dpt.gov.tr/kuresell/oik471.pdf, 11.05.2009.
• DTM (2007), T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Anlaşmalar Genel Müdürlüğü, Ülke Raporları, http://www.musavirlikler.gov.tr, 12.05.2009.
• FAO (2009), Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO Country Profiles, http://www.fao.org/countryprofiles/default.asp?lang=en, 14.05.2009.
• IMF (2009), International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/weoselco.aspx?g=200 1&sg=All+countries 18.04.2009.
• TİKA (2007), T.C. Başbakanlık Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Ülke Raporları, www.tika.gov.tr, 12.05.2009.
• Turan, F. (2002), Türkiye-Türk Cumhuriyetleri Ticari ve Ekonomik İlişkileri Hakkında Değerlendirme, DTM Dergisi, Ocak Özel Sayısı.
• TUİK (2009), T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Çeşitli Yıllar, www.tuik.gov.tr, 16.05.2009.
• Şekerci, B. (2007), Azerbaycan Ülke Profili, Dış Ticaret Müsteşarlığı, İhracat Genel Müdürlüğü,http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/DisTicaretGelistirme Db/turk%20cumhuriyetleri/sayfa165.doc, 17.05.2009.
• Uludağ İ.ve Mehmedov S. (1992), Sovyetler Birliği Sonrası Bağımsız Türk Cumhuriyetleri ve Türk Gruplarının Sosyo Ekonomik Analizi Türkiye ile İlişkiler, Ankara, TOBB Yayınları No:249, s.268–269.
• WTO (2009), World Trade Organization, Counrty Profiles, http://stat.wto.org/CountryProfile/WSDBCountryPFReporter.aspx?Language=E, 15.04.2009.