The Importance of the 15th Century Astrology Work Kitabu Esrari’n-Nucum ve Havvas in terms of Turkish Scientific Language and Astrological – Chronological Terminology

Yıl 2010, Cilt: 5 Sayı: 1, 45 - 58, 01.01.2010

Osman Erciyas

Öz

As an important piece of work on astrology from the 15th century, ‘Kitâbu Esrâri’n-Nücûm ve Havvâs’ has been scrutinized and evaluated in respect to its reflection on Turkish scientific language and the astrological and chronological terminology it entails. Through samples taken from various extracts, it attempts to illustrate the transformations and developments which Turkish scientific language has gone through during the period of the 13th-18th centuries. Besides the clarification provided with the terminology, a discussion on the naming of seasons and comments on the methods used by old tribes to determine the New year have been made. With its comprehensible language and aim to be of informative value for the people of its time, the text offers to serve the world of science with sections containing numerous research topics

Anahtar Kelimeler

(Turkish scientific language, astrology, chronology, season’s names)

15. yy. Astroloji Eseri Kitâbu Esrâri’n-Nücûm ve Havvâs’ın Türk Bilim Dili ve Astroloji - Kronoloji Terimleri Açısından Önemi

Öz

15. yüzyıla ait önemli bir astroloji eseri olan Kitâbu Esrâri’n-Nücûm ve Havvâs, bu çalışmada; Türk bilim dilini yansıtan yönleriyle ele alınmış ve içerdiği astroloji-kronoloji terimleriyle birlikte değerlendirilmiştir. 13-18. yüzyıllar arasında değişerek gelişen Türk bilim dili, çeşitli metinlerden seçilen örnekler vasıtasıyla gösterilmeye çalışılmıştır. Terimlerle ilgili yapılan açıklamalar yanında, mevsim adlandırmalarına değinilmiş ve eski kavimlerin yılbaşı belirleme yöntemlerine de vurgu yapılmıştır. Anlaşılır diliyle dönemindeki insanlara faydalı olmayı amaçlayan eser, her biri ayrı inceleme alanı oluşturabilecek yönleriyle ortaya konarak bilim dünyasının istifadesine sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

(Türk bilim dili, astroloji, kronoloji, mevsim adları)

Kaynakça

• Akar, A., (2002), “Anadolu Beylikleri Döneminde Türk Dili”, Türkler Ansiklopedisi, C.7, s. 609-616. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Baykara, T., (2007), “Türklerde Takvim = Zaman Ölçümü”, Kazakistan ve Türkiye’nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslararası Sempozyumu Bildiriler, s: 7-10, Almatı: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Braesch, S. F., (1991), Astroloji, İstanbul: İletişim Yayınları.
• El-Battânî, latinceye çev. C.A. Nallino (1903), Opus Astronomicum, Mediolani Insubrum.
• İhsanoğlu, E., (1997), Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi, II Cilt, İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi Yayınları.
• _______ (2003), Osmanlılar ve Bilim, İstanbul: Nesil Yayınları.
• İhsanoğlu E., Kaçar M., (2002), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Klasik Bilim Geleneğinin Tarihçesi”, Türkler Ansiklopedisi, c. 11, 155-174, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• İslam Ansiklopedisi, (1950), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İslam Ansiklopedisi, (1988-2000), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Korkmaz, Z., (1981), “Anadolu Yazı Dilinin Tarihî Gelişmesinde Beylikler Devri Türkçesinin Yeri”, VIII. Türk Tarih Kongresi II. Cilt’ten Ayrıbasım, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• _______ (2001), “Bilim Dili ve Türkçe”, Türk Dil Kurumu Bülteni, C. 14, sayı 42-43, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Lightman, A., (2004), Yıldızların Zamanı, çev. Murat Alev. Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Pultar, M., (2007), Yıldız Adları Sözlüğü, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ronan, C. A., (2005), Bilim Tarihi, çev. Ekmeleddin İhsanoğlu ve Feza Günergun. Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Sarıtosun, N., (1995), “Türkiye Türkçesinde Bilim Dili ve Terim Sorunu”, Bilim ve Öğretim Dili Olarak Türkçe, s: 12-29, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Sayılı, A., (1978), Bilim Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• _______ (1997), Ortaçağ Bilim ve Tefekküründe Türklerin Yeri, Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Unat Y., (2004), “Türk Astronomi Tarihi Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, cilt 2, sayı 4, s: 103-133.