THE COAL SHORTAGE IN THE OTTOMAN EMPIRE DURING THE FIRST WORLD WAR AND THE MEASURES TAKEN

Yıl 2016, Cilt: 11 Sayı: 2, 107 - 124, 01.06.2016

İsa Tak

https://doi.org/10.19129/sbad.300

Öz

In this study, the difficulties that the Ottoman Empire faced in coal production during the First World War and the measures taken to overcome these difficulties and the results will be presented. Ereğli Coal Mines in Ereğli coal basin were the major coal mines in the Ottoman Empire. The coal production from this mine couldn’t meet the need of the state fully but it was almost enough. The coal production in Ereğli basin was recorded to be 904.000 tons in 1911, 810.00 tons in 1912, 826.000 tons in 1913, 674.000 tons in 1914, 420.000 tons in 1915, 208.000 tons in 1916, 158.000 tons in 1917 and 186.000 tons in 1918. During this period, domestic consumption increased to the highest level with 1.069 million tons in 1911. Production has declined rapidly during World War I, because it couldn’t continue normally. For this reason, it was started to burn wood in the trains. Even the ferries of Şirket-i Hayriye were obliged to burn olive pomace. Some administrative arrangements were made due to the coal shortage during the war and War Coal Centre was founded and it took charge of all the affairs related to coal. Also, new coal mines were opened and even coal was purchased from Germany. In spite of the regulations and measures taken, the coal shortage continued during the war.

Anahtar Kelimeler

The Ottomans, Coal, War.

OSMANLI DEVLETİ'NİN I. DÜNYA HARBİ ESNASINDA YAŞADIĞI KÖMÜR SIKINTISI VE ALINAN TEDBİRLER

Öz

Bu çalışma ile Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Harbi esnasında kömür ve kömür üretimi konusunda yaşadığı sıkıntılar ve bu sıkıntıların giderilebilmesi için alınan tedbirler ve sonuçları ortaya konulacaktır. Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu kömür yataklarının başında Ereğli Havzası’ndaki Ereğli Kömür Madenleri gelmekteydi. Bu madenden yapılan üretim devletin ihtiyaç duyduğu kömürü tam olmasa da yaklaşık olarak karşılamaktaydı. Ereğli Havzası'nda kömür üretimi 1911 senesinde 904.000, 1912'de 810.000, 1913'te 826.000, 1914 senesinde 674.000, 1915'te 420.000, 1916'da 208.000, 1917’de 158.000 ve 1918'de 186.000 ton olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde iç tüketim en yüksek seviyesine 1.069.000 ton ile 1911 senesinde çıkmıştır. I. Dünya Harbi esnasında üretim normal olarak devam ettirilemediği için hızla azalmıştır. Bu nedenle demiryollarında çalışan trenlerde odun yakılmağa başlandığı gibi Şirket-i Hayriye vapurlarında zeytin posası dahi yakılmak mecburiyetinde kalınmıştır. Savaş sırasında ortaya çıkan kömür sıkıntısından dolayı önce idari olarak düzenlemeye gidilmiş ve Harp Kömür Merkezi kurularak kömür işleri bu merkeze verilmiş, ayrıca yeni kömür madenleri işletmeye açılmış ve hatta Almanya'dan kömür satın alınmıştır. Yapılan düzenlemeler ve alınan tedbirlere rağmen harp süresince kömür sıkıntısı devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Kömür, Savaş

Kaynakça

• BEO, 244149, 347932, 348114, 348405 ve 349097, DH.İ. UM., 19-1/1-10-21, DH-İ. UM.,2/1-26, DH-İ. UM., E-26/57, DH.İ. UM., E-50/4-23, DH- EUM. EMN, 90/58, DH, ŞFR.,/ 194, DH. ŞFR., 46/145-159, DH.ŞFR., 54/241, İ. Hus, 1325 N/82, İ.Meclis-i Mahsûs,1333 B/18, MV, 213/72, MV., 200/60, MV., 207/76, MV., 212/141-203
• ATASE, BDH, Kls;903, Kls., 904, Kls., 2631
• Takvîm-i Vekayî, 2264
• Besbelli, S.(1976), Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Deniz Harekatı, 8, Ankara:ATASE Yayını
• Çatma, E.(1998), Asker İşçiler, İstanbul:Ceylan Yayıncılık
• Çavdar,N.(2014), ‘’Birinci Dünya HarbiSonunda İstanbul’da Kömür Kıtlığı ve Buna Bağlı Sıkıntılara Çözüm Arayışları’’, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi,89, s.95-125
• Dölen, E.(2014), ‘’Osmanlı Döneminde Kocaeli’ndeki Sanayi Kuruluşları’’, Kocaeli Tarihi Sempozyumu(2-4 Mayıs 2014) Bildirileri, Kocaeli, s.670-685
• Eldem, V.(1994), Osmanlı İmparatorluğunun İktisadî Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını
• Eldem, V.(1994), Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını
• Genç, H.(2007), ‘’Ereğli Kömür Madenleri’’, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul
• Kara, M.(2009), ‘’Ereğli Kömür Havzası ve Cumhuriyet Dönemi Şekillenişi’’, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bolu
• Kara, M.(2010), Son Mükellefler Ereğli Kömür Havzası’nda Zorunlu Çalıştırma(1940-1947), İstanbul: Ares Yayınları
• Kara, M.(2013), ‘’Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Ereğli Kömür Havzası(1829-1920)’’, History Studies, Volume 5, Issue 1,s.223-249
• Naim, A.(1934), Zonguldak Havzası,Uzun Mehmetten Bugüne Kadar, İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası
• Öğreten, A.(2006),’’Ereğli Kömür Madeni Havzasında İlk Üretim’’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 31, s.135-160
• Sarıkoyuncu,Ali.(1992), Milli Mücadelede Zonguldak ve Havalisi, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayını
• Şirket-i Hayriye İdaresi,(1337), Harb-i Umumi ve Şirket-i Hayriye 1330-1334,İstanbul: Bahriye Matbaası
• Tak, İ.(2001), ‘’Osmanlı Döneminde Ereğli Kömür Madenleri’’, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Erzurum
• Yorulmaz, Ş.(1998), ‘’Türkiye’de Kömürün Keşfi ve Kömür İşletme İmtiyazları(1829-1937)’’, Türkiye 11. Kömür Kongresi Bildiriler Kitabı, Ankara: Kozan Ofset .