REFLECTION OF GEOMETRIC COMPOSITIONS TO WOODEN CEILING CORES IN TOKAT STRUCTURES: IN THE EXAMPLE OF MAHMUTPAġA MOSQUE, ULU MOSQUE, GENÇMEHMETPAġA MOSQUE

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 1, 81 - 89, 24.06.2020

Çiğdem Özay

Öz

Geometric ornaments have been an indispensable and the most used ornament program in Turkish art. Ornament we come across in almost every field and period reaches the peak in Seljuk art. İt exhibits its most beautiful samples by being applied on stone, brick, tile and wood. It stands out on wood in the three mosque samples we have worked on Tokat‟s structures. The figural features, the style union and the analysis of geometric patterns made with laths on the wood appearing on the ceiling roses in the samples of Mahmutpaşa Mosque, Ulu Mosque and Genç Mehmet Paşa Mosque which are the structures of 17 th century have been investigated on site. In the study, It is analyzed in two groups as the compositions are emerging on the cross axis and simple patterns emerging on straight axis. Star motifs are the compositions formed by combining four, eight and ten armed stars with pentagon and hexagon shapes around the actagonal and decagon stars. The motifs composed of simple patterns emerging on the straight axis are triangle, diamond and rectangle.

Anahtar Kelimeler

Ceiling Rose, Geometric Motifs, Tokat

GEOMETRİK KOMPOZİSYONLARIN TOKAT YAPILARINDAKİ AHŞAP TAVAN GÖBEKLERĠNE YANSIMASI; MAHMUTPAŞA CAMi, ULU CAMii, GENÇ MEHMET PAşA CAMii ÖRNEĞi

Öz

Geometrik süslemeler
Türk sanatının vazgeçilmez bir unsurudur. Hemen hemen her alanda ve her devirde
karşılaşılan süsleme özellikle Selçuklu sanatında zirveye ulaşır. Taş, tuğla,
çini ve ahşap üzerine uygulanarak en güzel örneklerini veren geometrik süslemeler
Tokat yapılarında üç cami örneğinde ahşap üzerinde görülmektedir. Geometrik
kompozisyonlar ile ilgili kapsamlı çalışmaların yetersizliği sebebiyle 17.
Yüzyıl yapıları olan Mahmutpaşa Cami, Genç Mehmet Paşa Cami ve Ulu Cami
örneklerinde tavan göbeklerinde yer alan süslemelerin, biçimsel özellikleri,
geometrik desenlerin üslup birliği ve çözümlemeleri yerinde incelenerek
aktarılmıştır. Yapılan çalışmada geometrik motifleri çapraz eksenler üzerinde
gelişen yıldız motiflerini oluşturan kompozisyonlar ile  düz eksenler üzerinde gelişen basit desenler
olarak iki grupta incelenir. Yıldız motifleri sekizgen, ongen yıldızların
etrafında dört, sekiz ve on kollu yıldızların sekizgen, beşgen ve altıgen
şekillerle birleşmesiyle oluşan kompozisyonlardır. Düz eksen üzerinde gelişen
basit desenlerden oluşan motifler üçgenler, baklava dilimleri, kare ve
dikdörtgen şekilleridir.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Geometrik Motifler, Tavan Göbekleri

Kaynakça

• Selçuk Mülayim
• Yıldız Demiriz
• Erkan Atak
• Ali Osman Uysal
• Tahsin Samur
• Yaşar Erdemir
• Serap Ekizler Sönmez
• Tuncay Baykara
• Candan Nemlioğlu
• Kemal Yıldırım
• M.Lütfü Hidayetoğlu
• Sema Çetin
• Jale İpek
• Pelin Özmüş