SÜRDÜRÜLEBİLİR TEDARİKÇİ SEÇİMİ: KÜRESEL BULANIK AHP TABANLI CODAS YAKLAŞIMI

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 1, 54 - 67, 29.06.2024

Emine Elif Nebati

https://doi.org/10.48145/gopsbad.1432809

Öz

İşletmeler, rekabette yarışabilmek için değişmek zorundadır. Teknolojinin hızlı değişimi, artan çevre ve iklim sorunları da bu değişimi hızlandırmıştır. Bu değişim sürecinde sadece karlılık değil, aynı zamanda sürdürülebilirlik de büyük önem taşımaktadır. Tedarik zinciri yönetiminde de güncel yaklaşımlardan biri sürdürülebilir tedarik zincir yönetimidir. Sürdürülebilirliği kapsamlı ve metodik bir yaklaşım olarak benimseyen araştırmacılara göre, sürdürülebilirliği tedarik zincirine bağlamak, operasyon yönetiminde hayati bir adımdır. Sürdürülebilir tedarik zinciri probleminde firmalar çalışacağı firmaları seçerken birden fazla kriteri göz önünde bulunduracağı için karmaşık bir yapı ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, PVC ve Alüminyum makineleri sektöründe sürdürülebilir tedarikçi seçimi için ekonomik, sosyal ve çevresel olmak üzere üç ana kriter ve 16 farklı alt kriter belirlenmiştir. Kriterlerin ağırlıklandırılmasında Küresel Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP), tedarikçilerin sıralanmasında Birleştirilebilir Uzaklık Tabanlı Değerlendirme (CODAS) yöntemi tercih edilmiştir. Önerilen metodolojinin güvenilirliği için duyarlılık ve karşılaştırma analizi yapılmıştır. Bilindiği kadarıyla, önerilen metodolojinin alanda ilk kez olması sebebiyle, çalışmanın sektördeki karar vericilere ve yazına katkı sağlaması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Tedarik Zinciri, Sürdürülebilir Tedarikçi Seçimi, Küresel Bulanık AHP, CODAS

Etik Beyan

Herhangi bir etik kurul izni gerektirmemektedir.

SELECTION OF SUSTAINABLE SUPPLIERS SPHERICAL FUZZY AHP BASED CODAS APPROACH

Öz

Businesses must change in order to compete in competition. The rapid change in technology, increasing environmental and climate problems have also accelerated this change. In this change process, not only profitability but also sustainability is of great importance. One of the current approaches in supply chain management is sustainable supply chain management. According to researchers who adopt sustainability as a comprehensive and methodical approach, linking sustainability to the supply chain is a vital step in operations management. In this study, three main criteria (economic, social and environmental) and 16 different sub-criteria were determined for sustainable supplier selection in PVC and Aluminium Machinery sector. Global Fuzzy AHP was used for weighting the criteria and CODAS method was preferred for ranking the suppliers. Sensitivity and comparison analyses were performed for the reliability of the proposed methodology. To the best of our knowledge, the proposed methodology is the first in the field and it is hoped that the study will contribute to the decision makers in the sector and the literature.

Anahtar Kelimeler

Sustainability, Supplier Selection, Multi-Criteria Decision Making, Spherical-Fuzzy AHP, CODAS

Kaynakça

• Acar, Ö. E., & Köylüoğlu, A. S. (2020), “Sürdürülebilir Tedarikçi Seçiminin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) Yöntemiyle Analizi”, Third Sector Social Economic Review, 55:1, 419-440.
• Ahat, Ü. (2021), “Adaptif Ağ Tabanlı Bulanık Çıkarım Sistemi (Anfıs) ile Sürdürülebilir Tedarikçi Seçimi”, Yüksek Lisans, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akram, M., Kahraman, C., & Zahid, K. (2021), “Group Decision-Making Based on Complex Spherical Fuzzy VIKOR Approach”, Knowledge-Based Systems, 216: 106793.
• Aksakal, E., & Dağdeviren, M. (2010), “ANP ve DEMATEL Yöntemleri ile Personel Seçimi Problemine Bütünleşik Bir Yaklaşım”, Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 25:4, 905-913.
• Alioğulları, E., Tüysüz, F. (2020). “EDAS ve CODAS Yöntemiyle İstanbul İlinin Dış Ticaret Kapasitesinin İncelenmesi”, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 240-248.
• Arslan, B. N. Ayvaz, B. (2021), “AHP ve CODAS Yöntemi ile Emniyet Personeli Performans Ölçümü”, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3:2, 149-158.
• Ayyildiz E., Taskin A. (2022), “A Novel Spherical Fuzzy AHP-VIKOR Methodology to Determine Serving Petrol Station Selection During COVID-19 Lockdown: A Pilot Study For İstanbul”, Socio-Economic Planning Sciences, 83: 101345.
• Ayyildiz E., Taskin Gumus A. (2020), “A novel spherical fuzzy AHP-integrated spherical WASPAS methodology for petrol station location selection problem: a real case study for İstanbul”, Environmental Science and Pollution Research, 27:29, 36109-36120.
• Ayyıldız E., Yalçın S., (2018). “Türkiye’de Yer Alan Lojistik Dostu Şehirlerin Bütünleşik ENTROPİ-CODAS Kullanılarak Belirlenmesi”, Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 23:4, 127-140.
• Awasthi, A., & Kannan, G. (2016). “Green Supplier Development Program Selection Using NGT and VIKOR Under Fuzzy Environment”, Computers & Industrial Engineering, 91: 100-108
• Badi I., Abdulshahed A. M., Shetwan, A. (2018), “A Case Study Of Supplier Selection For A Steelmaking Company in Libya by Using The Combinative Distance-based ASsessment (CODAS) model”, Decision Making: Applications in Management and Engineering, 1:1, 1-12.
• Çerçi, M. (2020), “Sürdürülebilir Tedarikçi Seçimi: Bulanık SWARA ve Bulanık MOORA Uygulamaları”, Yüksek Lisans, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çınar, A., & Uygun, Ö. (2019). “Sezgisel Bulanık AHP Yöntemiyle Yeşil Tedarikçi Seçimi”, Journal of Intelligent Systems: Theory and Applications, 2(2), 24-31.
• Çınaroğlu E. (2021), “CRITIC Temelli CODAS ve ROV Yöntemleri ile AB Ülkeleri Yaşam Kalitesi Analizi”, Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5:1, 337-364.
• Choprar, S., & Meindl, P. (2001), “Supply Chain Management Strategy, Planning, and Operation”, New York. Pearson Coşkun, B., Yildiz, M. S., & Bayraktar, M. (2022), “Sürdürülebilir Tedarik Zinciri Yönetiminde Tedarikçi Değerlendirme Kriterlerinin Dematel Yöntemiyle İncelenmesi ve Ahşap Sektöründe Bir Uygulama”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18(2), 618- 648.
• Dazhamyar A. N. (2022), “Gri İlişkisel Analiz ve Küresel Bulanık AHP Yöntemleriyle OECD Ülkelerinin İş Ortamlarının Değerlendirilmesi”, Journal of Business and Trade, 3:2, 195-206.
• Denizhan, B., Yalçıner, A. Y., & Berber, Ş. (2017), “Analitik Hiyerarşi Proses ve Bulanık Analitik Hiyerarşi Proses Yöntemleri Kullanılarak Yeşil Tedarikçi Seçimi Uygulaması”, Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6:1, 63-78.
• Doğan, A. (2017), “Bulanık Ortamda Üçlü Performans Yaklaşımına Dayalı Sürdürülebilir Tedarikçi Seçimi”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Yönetim Bilişim Sistemleri Anabilim Dalı, Bilişim Enstitüsü.
• Ecer, F. (2021), “Sürdürülebilir Tedarikçi Seçimi: FUCOM Sübjektif Ağırlıklandırma Yöntemi Temelli MAIRCA Yaklaşımı”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8:1, 26-48.
• Emrouznejad A., Marra, M. (2017), “The State of the Art Development of AHP (1979–2017): A Literature Review with a Social Network Analysis”, International Journal of Production Research. 55:22, 6653-6675.
• Ersoy Y. (2021), “Personnel Selectıon In The Software Industry by Usıng ENTROPY-Based EDAS and CODAS Methods”, Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, 6: 36-49.
• Fallahpour, A., Wong, K. Y., Rajoo, S., Fathollahi-Fard, A. M., Antucheviciene, J., & Nayeri, S. (2021), “An Integrated Approach For a Sustainable Supplier Selection Based on Industry 4.0 Concept”, Environmental Science and Pollution Research, 1-19.
• Ghodsypour, S. H., & O'Brien, C. (1998), “A Decision Support System For Supplier Selection Using an Integrated Analytic Hierarchy Process and Linear Programming”, International Journal Of Production Economics, 56, 199-212.
• Ghorabaee M., Zavadskas E. K., Turskis Z., Antucheviciene J. (2016), “A New Combinative Distance-Based Assessment (CODAS) Method for Multi-Criteria Decision-Making”, Economic Computation & Economic Cybernetics Studies & Research, 50:3.
• Gündoğdu F. K., Kahraman C., (2020), “A Novel Spherical Fuzzy Analytic Hierarchy Process and Its Renewable Energy Application”, Soft Computing, 24:6, 4607-4621.
• Holden, E., Linnerud, K., & Banister, D. (2014), “Sustainable Development: Our Common Future Revisited”, Global Environmental Change, 26, 130-139.
• Keleş M. K., Alaca, D. (2023), “Dijital Pazarlama Teknolojilerinin PIV ve CODAS Yöntemleri ile Analizi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 7:1, 84-101.
• Kocakaya K., Taylan Engin M. T. and Aydın, U. (2021), “Türkiye’de Bölgesel Havayolları için Uçak Tipi Seçimi: Küresel Bulanık AHPTOPSIS Yöntemlerinin Entegrasyonu”, Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Uygulama Dergisi, 4:1, 27-58.
• Kopnina, H. (2017), “Sustainability: New Strategic Thinking For Business”, Environment, Development and Sustainability, 19, 27-43.
• Kusi-Sarpong, S., Gupta, H., Khan, S. A., Chiappetta Jabbour, C. J., Rehman, S. T., & Kusi-Sarpong, H. (2023), “Sustainable Supplier Selection Based On Industry 4.0 İnitiatives Within the Context of Circular Economy İmplementation in Supply Chain Operations”, Production Planning & Control, 34:10, 999-1019.
• Kutlu Gündoğdu, F., Kahraman, C. (2019), “Spherical Fuzzy Sets and Spherical Fuzzy TOPSIS Method”, Journal of İntelligent & Fuzzy Systems, 36:1, 337-352.
• Liao, C. N., Fu, Y. K., & Wu, L. C. (2016), “Integrated FAHP, ARAS-F and MSGP Methods For Green Supplier Evaluation and Selection”, Technological and Economic Development of Economy, 22: 5, 651-669.
• Liaqait, R. A., Warsi, S. S., Agha, M. H., Zahid, T., & Becker, T. (2022), “A Multi-Criteria Decision Framework for Sustainable Supplier Selection and Order Allocation Using Multi-Objective Optimization and Fuzzy Approach. Engineering Optimization”, 54(6), 928-948.
• Lin, R. J., & Sheu, C. (2011), “Governing Green Suppy Chain: A Transaction Cost Perspective. International Summer Conference of Asia Pacific Business Innovation and Technology Management”, 303-307.
• Luthra S., Govindan K., Kannan D., Mangla S. K., Garg, C. P. (2017). “An Integrated Framework for Sustainable Supplier Selection and Evaluation in Supply Chains”, Journal of Cleaner Production, 140: 1686-1698.
• Martin, C., & Towill, D. R. (2000), “Supply Chain Migration From Lean and Functional To Agile And Customised”, Supply Chain Management: An International Journal, 5:4, 206-213.
• Masoomi, B., Sahebi, I. G., Fathi, M., Yıldırım, F., & Ghorbani, S. (2022). Strategic Supplier Selection For Renewable Energy Supply Chain Under Green Capabilities (fuzzy BWM-WASPAS-COPRAS approach). Energy Strategy Reviews, 40, 100815.
• Mathew M., Chakrabortty R., Ryan M. (2020), “A Novel Approach Integrating AHP and TOPSIS Under Spherical Fuzzy Sets for Advanced Manufacturing System Selection”. Engineering Applications of Artificial Intelligence. 96: 130988
• Mercan, Y., & Çetin, O. (2022), Green Supplier Selection with İntegrated Multi-Criteria Decision Making Techniques. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 11:1, 42-61.
• Mercan, Y. (2020), “Tedarik Zincirinde Yeşil Tedarikçi Seçimi: Bir Alan Araştırması”, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Menekşe A., Camgöz Akdağ H. (2022), “Distance Education Tool Selection Using Novel Spherical Fuzzy AHP EDAS”, Soft Computing, 26:4, 1617-1635.
• Mürtezaoğlu B. (2021), “Aralık Değerli Küresel Bulanık AHP & TOPSIS Metodolojisi ile Acil Durum Hastanesi Seçimi”, Yüksel Lisans, İstanbul Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Nebati E. E., Ayvaz B., Kusakci A. O. (2023), “ERP System Evaluation in the Defense Industry: A Hybridized Spherical Fuzzy AHPCODAS Approach”, International Journal of Information Technology & Decision Making.
• Nebati E. E., Ayvaz B., Kusakci A. O. (2023), “Digital Transformation in the Defense Industry: A Maturity Model Combining SF-AHP and SF-TODIM Approaches”, Applied Soft Computing, 132.
• Onar S. C., Ibil E. H. (2022), “A Decision Support System Proposition for Type-2 Diabetes Mellitus Treatment Using Spherical Fuzzy AHP Method. In Intelligent and Fuzzy Techniques for Emerging Conditions and Digital Transformation”, Proceedings of the INFUS Conference, Springer International Publishing, 2, 749-756
• Öztürk, B. A., & Özçelik, F. (2014), “Sustainable Supplier Selection With a Fuzzy Multi-Criteria Decision Making Method Based on Triple Bottom Line”, Business and Economics Research Journal, 5:3, 129.
• Özkan, A. Ş. (2021), “Sürdürülebilir Tedarik Zinciri Yönetimi ve İş Birliğinin Firma Performansı Üzerine Etkisi”, Doktora Tezi, Gebze Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Su, C. M., Horng, D. J., Tseng, M. L., Chiu, A. S., Wu, K. J., & Chen, H. P. (2016), “Improving Sustainable Supply Chain Management Using A Novel Hierarchical Grey-DEMATEL Approach”, Journal of Cleaner Production, 134, 469-481.
• Supçiller, A. A., & Deligöz, K. (2018), “Tedarikçi Seçimi Probleminin Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Uzlaşik Çözümü”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 18: 355-368.
• Singer H., Özşahin Ş. (2022), “Prioritization Of Laminate Flooring Selection Criteria From Experts’ Perspectives: A Spherical Fuzzy AHPBased Model”, Architectural Engineering And Design Management, 18:6, 911-926.
• Şişman, B. (2016), “Bulanık MOORA Yöntemi Kullanılarak Yeşil Tedarikçi Geliştirme Programlarının Seçimi ve Değerlendirilmesi”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 11: 44, 302-315.
• Tayyar, N., Arslan, P. (2013), “Hazır Giyim Sektöründe En İyi Fason İşletme Seçimi İçin AHP ve VİKOR Yöntemlerinin Kullanılması”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 340-358.
• Tepe S. (2021), “The İnterval-Valued Spherical Fuzzy Based Methodology and Its Application to Electric Car Selection”, Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9:5, 1970-1983.
• Tuş, A., Adalı, E. A. (2018), “Personnel Assessment With CODAS and PSI Methods”, Alphanumeric Journal, 6:2, 243-256.
• Tseng M.L., İslam M. S., Karia N., Fauzi F. A. and Afrin, S. (2019), “A Literature Review on Green Supply Chain Management: Trends and Future Challenges”, Resources, Conservation & Recycling, 141: 145-162.
• Uçal Sarı İ., Çayır Ervural B. and Bozat S. (2017), “Sürdürülebilir Tedarik Zinciri Yönetiminde DEMATEL Yöntemiyle Tedarikçi Değerlendirme Kriterlerinin İncelenmesi ve Sağlık Sektöründe Bir Uygulama”, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 23:4, 477-485.
• Ulutaş A., (2020), “SWARA tabanlı CODAS Yöntemi ile Kargo Şirketi Seçimi”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9:3, 1640-1647.
• Yang Y., Chiclana F. (2009), “Intuitionistic Fuzzy Sets: Spherical Representation and Distances”, International Journal of Intelligent Systems, 24:4, 399–420.
• Yüksekyıldız E. (2020). “Türkiye Kruvaziyer Limanlarının Performans Değerlendirmesi”, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 18: 607-615.
• Wei, J., Xing, P., & Xu, H. (2022), “Research on Sustainable Supplier Selection and Evaluation of Q Communications Equipment Company Based on AHP”, 2nd International Conference on Education, Information Management and Service Science ,232-242.