Japonya’nın Kalkınmasının Temel Belirleyicileri

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 1, 1 - 22, 30.06.2025

Adem Doğan , Sezgin Zabun

Öz

Japonya İkinci Dünya Savaşının getirdiği yıkıma rağmen sanayileşmeyi ve kalkınmayı hızlı bir biçimde başarabilmiştir. Bu başarı ilgili literatürde mucize olarak nitelenmiştir. Ülkenin mucizevi kalkınma başarısına katkı yapan kültürel, sosyal, siyasal ve ekonomik birçok faktör sayılabilir. Bu çalışmada Japonya’nın hızlı sanayileşmesine ve kalkınmasına yol açan ve onun tecrübesini diğer gelişmekte olan ülkelerden farklılaştıran temel etkenlerin neler olduğunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Konuyla ilgili literatüre dair kapsamlı okumalar ve incelemeler sonucunda Japonya’nın hızlı kalkınmasında en önde gelen etkenlerin şunlar olduğu kanaatine ulaşılmıştır. Bu etkenler; yüksek bir eğitim düzeyinin varlığı, tasarruf oranlarının yüksek düzeyde olması, stratejik sanayi politikalarının uygulanması ve işletme yönetim sistemiyle bağıntılı şirketler arasındaki dayanışma ağlarının varlığı olarak sıralanabilir. Yüksek eğitim düzeyi hem işgücün hem de toplam faktör verimliliğinin artmasına yol açmaktadır. Yüksek tasarruf düzeyi yüksek yatırım düzeyine ve sermaye birikiminde artışa neden olmaktadır. Sanayi politikası araçlarıyla kaynaklar stratejik sektörlere yönlendirilmektedir. Güven ve birbirini kollamanın merkezi değerler olarak öne çıktığı şirket ağları, ekonomik krizlere karşı güvence unsuru teşkil etmektedir. Elbette ki bu tecrübe birebir diğer gelişmekte olan ülkeler tarafından taklit edilemez. Ancak dünya ekonomik konjonktüründeki değişimi ve her bir ülke ekonomisinin yapısal koşullarındaki farklılıkları dikkate alarak bu tecrübeden yararlı dersler çıkarılabilir.

Anahtar Kelimeler

Japon Kalkınması , Eğitim , Tasarruf , Sanayi Politikası , Şirket Ağları

Fundamental Determinants of Japan’s Development

Öz

Despite the devastation brought by World War II, Japan was able to rapidly achieve industrialization and development. This success has been described as a miracle in literature. There are many cultural, social, political, and economic factors that contribute to the country's miraculous development success. This study aims to identify the main factors that led to Japan's rapid industrialization and development and differentiate its experience from other developing countries. As a result of extensive readings and examinations of the literature on the subject, it has been concluded that the most prominent factors in Japan's rapid development are as follows: These factors can be listed as the existence of a high level of education, high savings rates, the implementation of strategic industrial policies, and the existence of solidarity networks between companies related to the business management system. A higher level of education leads to an increase in both labor force and total factor productivity. A high level of savings leads to a high level of investment and an increase in capital accumulation. Resources are directed to strategic sectors through industrial policy tools. Corporate networks where trust and looking out for each other are central values constitute a safeguard against economic crises. Of course, this experience cannot be imitated exactly by other developing countries. However, useful strategies can be derived from this experience by taking into account the changes in the world’s economic context and the differences in the structural conditions of each country's economy.

Anahtar Kelimeler

Japanese Development , Education , Saving , Industrial Policy , Company Networks

Kaynakça

• Akyüz, Yılmaz ve Gore, Charles, (1998), “The Investment-Profits Nexus In Asian Development”, İçinde, Export-Led versus Balanced Growth in the 1990s: vol 13, (Editör: Singer, Hans, Hatti, Neelambar ve Tandon, Rameshwar), B.R. Publishing Corporation, Delhi, ss: 325-342.
• Bairoch, P. (1998), “International Industrialization Levels From 1750-1980”, İçinde, Industrialisation: Critical Perspectives on World Economy Volume II, (Edited: O’Brien, Patrick), Routledge, London, ss: 3-35.
• Benli, Yunus Emre ve Buçaklar, Dilber, (2015), “Japon Eğitim Sisteminin Tarihsel Gelişimi”, http://www.tugbacansali.com/2015/12/japon-egitim-sisteminin-tarihsel.html (24.01.2023).
• Chang, Ha-Joon, (2011), Kapitalizm Hakkında Size Söylenmeyen 23 Şey, (Çeviren: Tupal, Belgin), Say Yayınları, İstanbul.
• Dicken, Peter, (1998), Global Shift: Transforming the World Economy, Third Edition, Paul Chapman Publishing, London.
• Ekinci, Abdurrahman, (2010), “Japon Eğitim Sisteminden Türk Eğitim Sistemine İyi Örnekler”, Milli Eğitim, Sayı: 188, Güz/2010, ss: 32-49.
• Easterlin, Richard A. (1996), “Niye Bütün Dünya Kalkınmış Değil”, (Çeviren: Öztürk, Sedef), İçinde, Kalkınma İktisadı Yükselişi ve Gerilemesi (Derleyen ve Hazırlayan: Şenses, Fikret), İletişim Yayınları, İstanbul, ss: 65-91.
• Fajnzylber, Fernando, (1990), “The United States and Japan as Models of Industrialization”, İçinde, Manufacturing Miracles: Paths of Industrialization in Latin America and East Asia, (Edited: Gereffi, Gary ve Wyman, Donald L.), Princeton University Press, Priceton, New Jersey, ss: 323-352.
• Fukuyama, Francis, (1998), Güven: Sosyal Erdemler ve Refahın Yaratılması, (çeviren: Buğdaycı, Ahmet), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Hunter, Janet E. (1998), “The Japenese Experience of Economic Development”, İçinde, Industrialisation: Critical Perspectives on World Economy Volume IV, (Edited: O’Brien, Patrick), Routledge, London, ss: 71-141.
• Hunter, Janet E. (2002), Modern Japonya’nın Doğuşu, İmge Kitabevi, Ankara.
• Kozlu, Cem, (1995), Türkiye Mucizesi İçin Vizyon Arayışları ve Asya Modelleri, 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Kawasaki, Kenichi, (1990), The Saving Behaviour of Japanese Households, OECD Department Economics and Statistics, Working Papers No:73, https://www.oecd.org/japan/2002567.pdf (01.02.2023).
• Johson, Chalmers, (1984), “Introduction: The Idea of Industrial Policy”, İçinde, The Industrial Policy Debate, (Editör: Johson, Chalmers), ICS Press, San Francisko, ss: 3-26.
• Kıncal, Ali, (2016), “Japon Kalkınması: Tarihsel Süreç ve Politikalar”, DERIN Dokuz Eylül Üniversitesi Araştırma ve İnovasyon Dergisi, Sayı: 6, ss: 76-86.
• Krugman, Paul R. ve Obstfeld, Maurice, (2000), International Economics Theory and Policy, Fifth Edition, Addison-Wesley Publishing Company, New York.
• Maddison, Angus, (1995), Monitoring The World Economy 1820-1992, Development Centre Studies, OECD, Paris. Ozaki, Robert, S. (1984), “How Japanese Industrial Policy Works, İçinde, The Industrial Policy Debate, (Editör: Johson, Chalmers), ICS Press, San Francisko, ss: 47-71.
• Özdemir, Zekai, (2005), “Japon Kalkınması ve Piyasa Özgürlüğünün Sonu”, Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: XX, Sayı:1, ss: 95-106.
• Özgüven, Ali, (1984), “Japon Mucizesi”, İçinde, Ord. Prof. Dr. Şükrü Baban’a Armağan, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını, ss: 91-131.
• Palacıoğlu, Tezer, (2018), Hiçbir Şey Tesadüf Değildir: Japonya Örneğinde Dünya Ticaret Tarihi, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2018-3, Ağustos, İstanbul.
• Rowthorn, Robert, (1996), “East Asian Development: The Flying Geese Paradigm Reconsidered”, UNCTAD, East Asian Development: Lessons for a New Global Environment, Study No: 8, Cenevre.
• Self, Sharmistha ve Grabowski, Richard, (2005), “Gender, Vocational Education, and Economic Development: The Japanese Experience”, Review of Applied Economics, Vol.1, No.1, ss: 1-37.
• Singh, Ajit, (1999), “Savings, Investment, and The Corporation in the East Asian Miracle”, İçinde, East Asian Development: New Perspectives”, (Editör: Akyüz, Yılmaz), Frank Cass, London, ss: 112-137.
• Smith, Heather, (1995), Industry Policy in East Asia: A Literature Rewiew, Working Paper, Australian National University, September, Canberra, 1995/9.
• Sönmez, Attila, (2001), Doğu Asya “Mucizesi ve Bunalımı: Türkiye İçin Dersler, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Tilak, Jandhyala B. G. (2002), Building Human Capital in East Asia: What Others Can Learn, The World Bank, Washington.
• Turgut, Mehmet, (2001), Japon Mucizesi ve Türkiye, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Uzun, Ayşe Meral, (2010), “Savaş Sonrası Japonya’da Sanayi Politikası: MITI (Uluslararası Ticaret ve Sanayi Bakanlığı) Ne Kadar Başarılıydı?” Sosyal Bilimler Dergisi, (4), ss: 63-72.
• Wade, Robert, (1990), “Industrial Policy in East Asia: Does It Lead or Follow the Market?”, İçinde, Manufacturing Miracles, (Editör: Gereffi, G ve Wyman, D.L.), Princeton University Press, Princeton, ss: 231-266.
• Weiss, Linda ve Hobson, John M. (1999), Devletler ve Ekonomik Kalkınma, (Çeviren: Dündar, Kıvanç), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Yülek, Murat A. (2014), “Kalkınma Tartışmalarında Japon Modelinin Yükselişi, Düşüşü ve Tekrar Yükselişi” http://www.mcivriz.com/uploads/yuklemeler/Kalkinma_Tartismalarinda_Japon_Modelinin_Y%C3%BCkselisi_ve_D%C3%BCs%C3%BCs%C3%BC.pdf (17.01.2023).
• Yülek, Murat, (2019), Ulusların Yükselişi: İmalat, Ticaret, Sanayi Politikası ve Ekonomik Kalkınma, 2. Baskı, Kronik Kitap, İstanbul.