Evsel Atıkların Geri Dönüşümüne Yönelik Davranış Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2023, Cilt: 2023 Sayı: 21, 670 - 700, 31.10.2023

Yunus Emre Öner , Tohit Güneş

https://doi.org/10.46778/goputeb.1312698

Öz

Atıklar tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar günümüzde ciddi çevre sorunları oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalarda atıkların geri dönüşümünün istenilen seviyeye ulaşmadığı görülmüştür. Eğitim kurumları çok küçük yaşlardan itibaren farklı yöntem ve tekniklerle atık ve geri dönüşüm eğitimi verdiği halde sonuçlar istenilen seviyede değildir. Bu çalışmanın amacı ortaokul öğrencilerinin evsel atıkların geri dönüşümüne ilişkin davranışlarını belirlemek için ölçek geliştirmektir. Ölçeğin geçerliği için açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmıştır. Örneklemi evsel atıkların geri dönüşüm konusunu önceden almış 392 ortaokul 7. ve 8. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Veriler iki farklı örneklem gruplarından AFA için 177, DFA 215 öğrenciden oluşmaktadır. AFA yöntemi ölçme aracının üç faktör altında toplanabileceğini göstermektedir. Yapılan DFA sonucuna göre ölçeğin ortaya çıkan değerleri, verilerin kabul edilebilir değerler arasında yer aldığını göstermiştir. Yani elde edilen bu modelin veriler tarafından doğrulandığı görülmüştür. Ölçeğin son hali 16 maddeden oluşmaktadır. Bu maddelerin ilk 7 maddesine “Projeye Katılım”, sırasıyla 6 maddesine “Özen Gösterme”, son 3 maddesine ise “Uyarıda Bulunma” faktör isimleri maddeler incelenerek ve uzman görüşleri alınarak karar verilmiştir. 3 faktörün Cronbach Alfa güvenirlik katsayıları ise 0,641 ile 0,814 arasında yer almaktadırlar. 16 maddeden oluşan ölçeğin Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı ise 0,862 olarak tespit edilmiştir. Geliştirilen bu ölçeğin evsel atıkların geri dönüşümüne yönelik kullanılan yöntemlerin bu davranışa etkisinin belirlenmesinde yardımcı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ölçek Geliştirme, Davranış, Evsel Atıklar, Geri Dönüşüm

Behavior Scale for Household Waste Recycling: A Validity and Reliability Study

Öz

Waste is creating serious environmental problems today, unlike ever before in history. Research has shown that waste recycling has not reached the desired level. Despite educational institutions providing waste and recycling training using various methods and techniques from a young age, the results are not satisfactory. The objective of this study is to develop a scale to assess the behaviors of middle school students regarding household waste recycling. Both exploratory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis (CFA) were conducted to validate the scale. The sample consisted of 392 7th and 8th-grade middle school students who had already received education on household waste recycling. The data included 177 students for the EFA and 215 students for the CFA from two separate sample groups. EFA revealed that the measurement tool could be grouped into three factors. The CFA results demonstrated that the data were within acceptable values, indicating that the model was supported by the data. The final version of the scale comprised 16 items. The first seven items were categorized under "Participation in Project," 6 items under "Care," and the remaining three items under "Reminder" based on factor names and expert opinions. The Cronbach's Alpha reliability coefficients for the three factors ranged from 0.641 to 0.814. The Cronbach's Alpha reliability coefficient for the 16-item scale was determined as 0.862. It is believed that this developed scale will assist in assessing the impact of various methods used for household waste recycling on student behavior.

Anahtar Kelimeler

Scale Development, Behavior, Household Waste, Recycling

Kaynakça

• Atasoy, E. (2005). Çevre için eğitim: İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir çalışma [A Field Study About Environmental Knowledge And Attidudes Of Elementary School Students](Unpublished doctoral dissertation). Uludağ University.
• Balcı, A. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem, Teknik ve İlkeler [Research in social sciences: Methods, techniques and principles]. Pegem Akademi.
• Barrett, P. (2007). Structural equation modelling: Adjudging model fit. Personality and Individual Differences, 42, 815-824. https://doi.org/10.1016/j.paid.2006.09.018
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için very analizi el kitabı [Manuel of data analysis for social sciences]. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., &Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods]. Pegem Akademi.
• Ceylan, Ö., &Yiğit, A. E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin geri dönüşüm ile ilgili düşüncelerinin belirlenmesi [Determination of thoughts of secondary school students about recycling]. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(3), 461-477. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.22781
• Çeken, G., & Yiğitbaşıoğlu, H. (2018). Sanayi devrimi öncesi çöp ve atık yönetimi [Waste and Waste Management Before Industrial Revolution]. Ankara üniversitesi çevre bilimleri dergisi, 6(1), 46-49. https://doi.org/10.1501/Csaum_0000000085
• Durmuş, B., Yurtkoru, E. S., &Çinko, M. (2022). Sosyal bilimlerde SPSS’le very analizi [Data analysis with SPSS in social science]. The Kitap Yayınları.
• Erdoğan, M. (2009). 5. Sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığı ve bu öğrencilerin çevreye yönelik sorumlu davranışlarını etkileyen faktörler [Fifth grade students’ environmental literacy and the factor saffecting students’ environmentally responsible behaviors].(Unpublished doctoral dissertation). Middle East Technical University.
• Erkuş, A. (2014). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme [Measurement and scale development in psychology]. Ankara: Pegem Akademi.
• Güler, M. P., &Afacan, Ö. (2012). A study on Developing a Behaviour Scale Towards Sustainable Environmental Education. Journal of Baltic Science Education, 11(3), 224-235.
• Güven, E., &Aydoğdu, M. (2012). Çevre Sorunlarına Yönelik Davranış Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Öğretmen Adaylarının Davranış Düzeylerinin Belirlenmesi [Development of Environmental Problems Behaviour Scale and Determination of Teacher Candidates’ Behaviour Levels]. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (2), 573-589.
• Hovardaoğlu, S. (2000). Davranış Bilimleri İçin Araştırma Teknikleri [Research techniques for behavioral sciences]. Ve-Ga Yayınları.
• Howard, M. C. (2016). A review of exploratory factor analysis decisions and overview of current practices: What we are doing and how can we improve?. International Journal of Human-Computer Interaction, 32(1), 51-62. https://doi.org/10.1080/10447318.2015.1087664
• Kaiser, F. G., Oerke, B., & Bogner, F. X. (2007). Behavior-based environmental attitude: Development of an instrument for adolescents. Journal of environmental psychology, 27(3), 242-251. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2007.06.004
• Karatekin, K. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. [The Determination Of Environmental Literacy Levels Of Pre-Service Teachers Of Social Studies] (Unpublished doctoral dissertation). Gazi University.
• Kaya, M. F. (2012). Coğrafya eğitiminin sürdürülebilir kalkınma eğitimi açısından önemi [Importance of geography education in terms of sustainable development training]. TheJournal of Academic Social Science Studies, 5(2), 183-200. https://doi.org/10.9761/jasss_112
• Kılıç, A. F., & Uysal, İ. (2021). Faktör Çıkarma Yöntemlerinin Paralel Analiz Sonuçlarına Etkisi. Trakya EğitimDergisi, 11(2), 926-942.
• MEB (MoNE). (2018a). Hayat Bilgisi Programı [Life studies curriculum]. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018122171428547-HAYAT%20B%C4%B0LG%C4%B0S%C4%B0%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI.pdf
• MEB (MoNE). (2018b). Fen öğretim program [Science curriculum]. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937-FEN%20B%C4%B0L%C4%B0MLER%C4%B0%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI2018.pdf
• MEB (MoNE). (2022). Çevre eğitimi ve iklim değişikliği [Environmental education and climate change]. https://www.meb.gov.tr/cevre-egitimi-ve-iklim-degisikligi-dersinin-mufredati-tamamlandi/haber/25946/tr
• Meydan C. H., & Şeşen H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Özgün, G. (2019). Ortaokul öğrencileri için çevresel davranış ölçeğinin geliştirilmesi ve çevresel davranışlarının cinsiyet ve sınıf düzeylerine göre incelenmesi [Developing environmental behavior scale for middle school students and investigating their environmental behaviors for gender and grade levels] (Unpublished master's thesis). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• OECD. (2022). Plastic pollution is growing relentlessly as waste management and recycling fall short, says OECD. https://www.oecd.org/newsroom/plastic-pollution-is-growing-relentlessly-as-waste-management-and-recycling-fall-short.htm
• OECD (2023), How Green is Household Behaviour?: Sustainable Choices in a Time of Interlocking Crises, OECD Studies on Environmental Policy and Household Behaviour, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/2bbbb663-en
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik [Validity and reliability in social and behavioral measurements]. SeçkinYayıncılık.
• Timur, S., & Yılmaz, M. (2013). Çevre Davranış Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması [Adaptation of Environmental Behavior Scale to Turkish]. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi (GEFAD), 317-333.
• Tavşancıl, E. (2018). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi [Measuring attitudes and data analysis with SPSS]. Nobel Akademi.
• Topaloğlu, M. Y., Kıyıcı, F. B., & Yiğit, E. A. (2020). Ortaokul öğrencileri için geri dönüşüm ölçeği: ölçek geliştirme ve güvenirlik çalışması [Recycling scale for secondary school students: scale development and reliability]. Pesa International Journal Of SocialStudies, 6(3), 244-254. https://doi.org/10.25272/j.2149-8385.2020.6.3.04
• Vural, H., & Yılmaz, S. (2016). Ortaokul Öğrencilerinin Çevre ve Doğa ile İlgili Konularda Bilgi ve Davranış Düzeylerinin Belirlenmesi; Erzurum ili örneği [DeterminingThe Knowledge and Level of Attitudes of TheSecondary School Studentsto Environment and Nature; A Case of Erzurum]. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 107-115.
• Wang, X. M., Wang, S. M., Wang, J. N., Hwang, G. J., & Xu, S. (2023). Effects of a two-tier test strategy on students’ digital game-based learning performances and flow experience in environmental education. Journal of Educational Computing Research, 60(8), 1942-1968.https://doi.org/10.1177/07356331221095162
• Wilson, D. G. (1976). A brief history of solid‐waste management. International Journal of Environmental Studies, 9(2), 123-129. https://doi.org/10.1080/00207237608737618
• WWF (Worl wildlife fund). (2021). Türkiye’de plastik atık sorunu ve politika önerileri. https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/plastikwebkucuk_1.pdf?11580/Turkiyede-Plastik-Atik-Sorunu-ve-Politika-Onerileri
• Yaşlioğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yücel, E. Ö., & Özkan, M. (2014). Ortaokul öğrencilerine yönelik çevresel tutum ölçeği geliştirilmesi [Development of environmental attitudes scale for secondary school students]. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 27-48. https://doi.org/10.19171/uuefd.37221
• Yücel, E. Ö., Özkan, M., Güngör, S. N., & Özer, D. Z. (2016). Ortaokul Öğrencilerinin Çevresel Tutumlarının Davranış, Duygu, Düşünce ve Eylemde Bulunmaya İsteklilik Açısından Değerlendirilmesi [Evaluating the environmental attitudes of secondary school students in terms of behaviors, feelings, thoughts, and willingness to take action]. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 2021-2040.
• Zakharova, E., Liga, M., & Sergeev, D. (2015). Contsructing Philosophy of Enviromental Education in Contemporary Russia. Procedia-Socialand Behavioral Sciences, 214, 1181-1185. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.739