Çaykara İlçesinde Yetiştirilen Yerel Armut (Pyrus spp.) Genotiplerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı: I-Meyve Özellikleri

Yıl 2018, , 75 - 88, 01.10.2018

Gülay Çelikel Çubukçu Saim Zeki Bostan

https://doi.org/10.13002/jafag4511

Cited By: 8

Öz

Bu araştırma 2012-2013 yıllarında Trabzon ili Çaykara ilçesi ve 25 Mahallesinde yürütülmüştür. Araştırmada uzun yıllardır yetiştirilen mahalli armut genotiplerinin pomolojik özellikleri incelenmiştir. Çalışmada 169 mahalli armut genotipi belirlenmiştir. Belirlenen genotiplerin birbirleriyle karşılaştırılması amacıyla 2012 yılında yapılan tartılı derecelendirme sonucunda 97 mahalli armut genotipi meyve ağırlığı, paslılık, yeme kalitesi ve dış kalite bakımından seçilmiştir. Çalışmada ilk yıl hasat olum tarihlerine göre genotipler yazlık, güzlük ve kışlık olarak 3 gruba ayrılmışlardır. 2013 yılında yapılan tartılı derecelendirme sonucuna göre de 18 Yazlık, 9 Güzlük ve 7 Kışlık olmak üzere toplamda 34 armut genotipi ümitvar olarak belirlenmiştir. Ümitvar yazlık, güzlük ve kışlık genotiplerin meyve ağırlığı sırasıyla 81.3 g-148.7 g, 88.5 g-155.7 g ve 69.9 g-221.4 g, meyve eni sırasıyla 49.9 mm-62.2 mm, 53.0 mm-65.4 mm ve 49.3 mm-68.6 mm, meyve boyu sırasıyla 45.8 mm-78.5 mm, 54.3 mm-86.7 mm ve 52.1 mm-91.1 mm, meyve eti sertliği sırasıyla 5.0 kg cm-2-9.8 kg cm-2. 6.8 kg cm-2-13.9kg cm-2 ve 4.8 kg cm-2-8.6 kg cm-2, suda çözünür kuru madde içeriği sırasıyla % 10.0-% 14.4, % 9.7-% 12.8 ve % 11.3-% 16.6, titre edilebilir asit içeriği sırasıyla % 0.69-% 4.38, % 1.43-% 7.63 ve % 2.25-% 16.0 arasında bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Pyrus communis, armut, pomoloji, mahalli çeşit, seleksiyon

Kaynakça

• Akçay ME, Burak M ve Büyükyılmaz M (2005). Yerli ve yabancı bazı armut çeşitlerinin Yalova ekolojisindeki verim ve gelişme performanslarının incelenmesi. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu. 278-279. Antalya
• Akçay ME, Büyükyılmaz M ve Burak M (2009). Marmara Bölgesi İçin Ümitvar Armut Çeşitleri-IV. Bahçe 38 (1):1-10.
• Akçay E ve Yücer M (2008).Armut, Hasad Yayıncılık, İstanbul, 978-975-8377-62-6
• Anonim (1983). IBPGR. Descriptor list for pear (Pyrus) http://www.ipgri.cgiar.org/system/page.asp?theme = 1
• Anonim (2010). PEAR (Pyrus communis L.). UPOV (International Union for the Protection of New Varieties of Plants), GENEVA 2000.
• Anonim (2017a). FAOSTAT. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
• Anonim (2017b). TÜİK. https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul
• Aşkın M ve Oğuz H (1995). Erciş’te Yetiştirilen Ümitvar Mellaki Armut Tiplerinde Bazı Meyve ve Ağaç Özelliklerinin Tespiti Üzerinde Araştırmalar. II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kong., Cilt I (Meyve):84-88.
• Az Ö (2015). Eğirdir (Isparta) Ekolojisinde Yetiştirilen Geççi Yerli Armut (Pyrus communis L.) Tiplerinin Pomolojik, Morfolojik ve Fenolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. SDÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Bağbozan R (2015). Eğirdir Ekolojisinde Yetiştirilen Erkenci Yerli Armut Tiplerinin (Pynıs Coımmınis L.) Fenolojik, Pomolojikve Morfolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. SDÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Balta MF, Kaya T, Kırkaya, H ve Karakaya O (2015). Kumru (Ordu) Yöresinde Yetiştirilen Mahalli Elma Genotiplerinin Fenolojik, Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32 (1): 47-56.
• Bostan SZ ve Şen SM (1991). Van ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar, Y.Y.Ü. Z.F. Dergisi, 1/3 (153-169).
• Bostan SZ (2009). Pomological Traits of Local Apple and Pear Cultivars and Types Grown in Trabzon Province (Eastern Black Sea Region of Turkey). Proc. 1st Balkan Symp. on Fruit Growing. Acta Hort. 825:293-298.
• Bostan SZ ve Acar Ş (2012). Ünye’de (Ordu) Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Pomolojik Özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi, 1 (2):97-106.
• Büyükyılmaz M ve Bulagay AN (1984). Marmara Bölgesi için Ümitvar Armut Çeşitleri-II.Bahçe, 12(2), 5-14.
• Büyükyılmaz M, BulagayAN ve Burak M (1992). Doğu Marmara Bölgesinde Yetişen Akça Armutlarında Klon Seleksiyonu. Bahçe 21(1-2): 61-68.
• Büyükyılmaz M, Bulagay AN ve Burak M (1994). Marmara Bölgesi için Ümitvar Armut Çeşitleri-III. Bahçe 23(1-2): 79-92.
• Çiftçi DT, Sağır N, Bağcı MD ve Aygün A (2011). Doğu Karadeniz Bölgesinde Yetiştirilen Yerel Armut (Pyrus spp.) Çeşitlerinin Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi 4-8 Ekim, Şanlıurfa, s:72.
• Demirsoy L, Öztürk A, Serdar Ü ve Duman E (2007). Saklı Cennet Camili’de Yetiştirilen Yerel Armut Çeşitleri. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt 1: 396-400. 04-07 Eylül 2007, Erzurum.
• Edizer Y ve Güneş M (1997). Tokat Yöresinde Yetiştirilen Yerel Elma ve Armut Çeşitlerinin Bazı Pomolojik Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Semp. (Yalova): 53-60.
• Ercan N (1995). Ege bölgesine uygun “Akça” armut tiplerinin belirlenmesi üzerinde araştırmalar. Türkiye II Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Cilt-I (Meyve): 79-83.
• Ertaş A (2016). Siirt ve Çevresinde Yetişen Mahalli Armut Çeşitlerinin (Pyrus communis L.) Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri. Siirt Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Siirt.
• Ertürk Y, Güleryüz M ve Erdoğan ÜG (2009). Quince A Üzerine Aşılı Bazı Armut Çeşitlerinin İspir (Yukarı Çoruh Havzası) Koşullarındaki Verim ve Gelişme Durumlarının Belirlenmesi. Bahçe 38 (1):11-17.
• Güleryüz M (1972). Erzincanda Yetiştirilen Bazı Önemli Elma ve Armut Çeşitlerinin Pomolojileri ile Döllenme Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Güleryüz M ve Ülkümen L (1977). Erzincan’da yetişen Bazı Önemli Elma ve Armut Çeşitlerinin Pomolojileri ile Döllenme Biyolojileri Üzerinde Araştırmalar. Atatürk Üniversitesi. Zir. Fak. Yayın No: 229, Erzurum.
• Güleryüz M ve Ercişli S (1997). Kağızman İlçesinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitleri Üzerinde Pomolojik Bir Araştırma. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu (Yalova) 37-44.
• Karaçalı İ (1990). Bahçe Ürünlerinin Muhafazası ve Pazarlanması. Ege Üni. Ziraat Fak. Yayınları No. 494. 413s.
• Karadeniz T ve Şen SM (1990). Tirebolu ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Pomolojik ve Morfolojik Özellikleri Üzerinde araştırmalar. YYÜ Ziraat Fak. Dergisi, (1):1,152-165
• Karadeniz T ve Kalkışım Ö (1996). Görele Ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Yazlık Armut Çeşitleri Üzerinde Pomolojik Çalışmalar. Yüzüncü Yıl Üniv. Zir. Fak. Der. 6(1): 81-86.
• Karadeniz T ve Çorumlu MS (2012). İskilip Armutları. Akademik Ziraat Dergisi 1(2):61-66.
• Karlıdağ H ve Eşitken A (2006). Yukarı Çoruh Vadisinde Yetiştirilen Elma ve Armut Çeşitlerinin Bazı Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüz. Yıl. Üniv. Zir. Fak. Tar. Bil. Der. (J. AGRIC. SCI.) 16(2): 93-96.
• Kılıç D ve Bostan SZ (2016). Gürgentepe (Ordu, Türkiye) İlçesinde Yetiştirilen Yerel Armut Çeşitlerinin Meyve ve Ağaç Özellikleri. Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralık: 21-32.
• Koyuncu F ve Aşkın MA (1993). Van ve Çevresinde Yetiştirilen Standart ve Mahalli Bazı Armut Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri. Y.Y.Ü.Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2(1):103-118.
• Onur S (1977). Yerli ve Yabancı Armut Çeşitlerinin Seçimi. Bahçe, 8,1-12.
• Orman E (2005). Bahçesaray Yöresi Mahalli armutlarının Pomolojik ve Morfolojik İncelenmesi. Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst. Yüksek Lians Tezi, Van, 83s
• Oturmak İ (2017). Diyarbakır’ın Bazı İlçelerinde (Silvan, Kulp, Hazro) Yetişen Mahalli Armut Genotiplerinin (Pyrus communis l.) Gen Kaynaklarının Belirlenmesi. Siirt Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Siirt.
• Öz MH (2012). Doğu Anadolu Bölgesi Armut Genotiplerinin Morfolojik Krekterizasyonu. Atatürk Üni. Fen Bil. Enst. Bahçe Bitkileri anabilim Dalı, Yük. Lis. Tezi, Erzurum.
• Özbek S (1947). Türkiye’de armut Yetiştiriciliği ve Önemli Armut Çeşitlerimiz. Yüksek Ziraat Enstitüsü Basımevi, Ankara.
• Özbek S (1978). Özel Meyvecilik. Ç.Ü. Z. F. Yayınları, No:128, Adana. 486s
• Özbek S (1993). Genel Meyvecilik. Ç.Ü. Z. F. Yayınları, No:31, Adana. 386s
• Özçağıran R, Ünal A, Özeker E ve İsfendiyaroğlu M (2004). Armut. Ilıman İklim Meyve Türleri. Yumuşak Çekirdekli Meyveler. Cilt-II. Ege Üni. Ziraat Fak. Yay. No:556, 200s.
• Özkaplan M (2010). Ordu ve Çevresinde Yetişen Mahalli Armut Çeşitlerinin (Pyrus Communis L.) Fenolojik ve Pomolojik özellikleri. Yük. Lis. Tezi, Ordu Üni. Fen Bil. Enst.,Ordu,77s.
• Özrenk K (2002). Erzincan Ovasında Armutlarda Sorun Olan Ateş Yanıklığı Hastalığı (Erwinia amylovora (Burill) Winslow et al.)'na Dayanıklı Genotiplerin Belirlenmesi. Y.Y.Ü. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Van.
• Özrenk K, Gündoğdu M ve Kan T (2010). Van Gölü Havzası Yerel Armutları. Yüz. Yıl. Üniv. Tar. Bil. Der. (YYÜ. J. AGR. SCI.) 20 (1): 46-51.
• Öztürk A (2010). Sinop İlinde Armut Genotiplerinin Morfolojik, Pomolojik ve Moleküler Karekterizasyonu. Doktora Tezi, O.M.Ü. Fen Bil. Enst. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Samsun.
• Özyiğit S (1990). Eğirdir Yöresinde Yetiştirilen Önemli Elma ve Armut Çeşitlerinin Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Trakya Üni. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ.
• Son L (2004). Mut Yöresinde Yetiştiriciliği Yapılan Armut Çeşitlerinin Bazı Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerine Araştırmalar. Ç.Ü. Zir. Fak. Der. 19(2): 121-124.
• SoyluO (1997). Ilıman İklim Meyveleri II. Uludağ Üni. Ders Notları No:72, Bursa
• Şen SM, Cangi R, Bostan SZ, Balta F ve Karadeniz T (1992). Van ve Çevresinde YetiĢtirilen SeçilmiĢ Bazı Mellaki ve Ankara Armut Çeşitlerinin Fenolojik, Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniv. Zir. Fak. Der. 2/2: 29-40.
• Ulaşoğlu O (2000). Tokat’ta Yetiştirilen Bazı Yerli Armut Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üni. Fen Bil. Enst. Bahçe Bit. Anabilim Dalı Yük. Lisans Tezi. Tokat. 43s
• Uzunismail T (2010). Akoluk ve Özdil Beldelerinde (Trabzon) Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşit ve Tiplerinin Pomolojik, Fenolojik ve Morfolojik Özellikleri. Yük. Lis. Tezi, Ordu Üni. Fen Bil. Enst.,Ordu, 65 s.
• Ülkümen L (1938). Malatya’nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerinde Morfolojik, Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar, Yüksek Ziraat Enstitüsü Çalışmaları, Sayı: 65, Ankara.
• Ünal A, Saygılı H, Hepaksoy S, Can Z ve Türküsay H (1997). Ege Bölgesinde Armut Yetiştiriciliği ve Seçilen Bazı armut Çeşitlerinin Pomolojik Özellikleri. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, Yalova:29-35.
• Yakut Ş (2009). Erzincan Yöresinde Yetişen Çermail Armutlarının Seleksiyonu. Yük. Lis. Tezi, Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst. Van.
• Yarılgaç T (2007). Edremit ve Gevaş (Van) Yöresi Armutlarının Seleksiyon Yolu ile Islahı. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt 1: 551-555. 04-07 Eylül 2007, Erzurum.
• Yarılgaç T ve Yıldız K (2001). Adilcevaz İlçesinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Bazı Pomolojik Özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniv. Zir. Fak. Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric.Sci.) 11(2):9-12.
• Yiğit Büyük F (2016). Konya İl Merkezinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Tespiti. SÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.