Sahne Tasarımının Gelişiminde Öncü Yaklaşımlar: Bertolt Brecht ve Caspar Neher’in Weimar Dönemi Oyunları ve Epik Sahne Tasarımının Temelleri

Yıl 2023, Sayı: 14, 97 - 122, 27.06.2023

Lütfiye Başak Özdoğan

Öz

Yirminci yüzyıl tiyatrosunun sahne estetiği, yirminci yüzyıl sanat akımları içinde oluşan farklı disiplinler ile etkileşim içinde gelişir. Bu yüzyılda sahne tasarımında mekân anlayışı klasik fonksiyonelliğinin dışına çıkarak dramaturjik bir yaklaşımla ele alınır. Bu açıdan Bertolt Brecht ve Caspar Neher’in çalışmaları sahne tasarımının işlevini radikal bir şekilde dönüştürür. Yaratım sürecinde geliştirdikleri epik tiyatro metodu ile yönetmen ve tasarımcı ortaklığına yepyeni bir yaklaşım ve bakış açısı getirirler. O güne kadar hâkim olan Aristotelesçi tiyatro anlayışına karşı durarak geliştirdikleri diyalektik tiyatro düşüncesi bu yaklaşımın temelini oluşturur. Bu incelemede her iki sanatçının Augsburg’da geçen çocuklukları sırasında başlayan dostlukları, Birinci Dünya Savaşı sürecinde devam eden ilk gençlikleri, Weimar Cumhuriyeti’nin sanatsal ortamı içinde gerçekleştirdikleri tiyatro oyunları ve bu oyunlarda ortaya koydukları sahne tasarımı kuramı araştırılmaktadır. 1933 yılında Weimar Cumhuriyeti’nin son bulması ile siyasi atmosferin zorunlu kıldığı sürgün dönemi öncesindeki üretimleri on dört yıllık bir süreyi kapsar. Bu süre içinde birlikte çalıştıkları sahnelemeler kronolojik olarak ele alınarak bir oyunun yapım sürecine, sahne tasarımı ve sahneleme ilişkisi açısından nasıl bir metotla yaklaştıkları irdelenecektir. Sahne ve kostüm tasarımı yaratım sürecini oyuncu ve seyirciyi de içine alarak bütünsel bir bakış açısıyla ele aldıkları sahneleme anlayışları, tiyatro tarihinde devrim yaratan bir tasarım kuramı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sahne, Epik Tiyatro, Caspar Neher, Weimar, Bertolt Brecht

Kaynakça

• Baugh, Christopher (2010). “Brecht and Stage Design, The Bühnenbildner and the Bühnenbauer”. (Ed. Jane Collins, Andrew Nisbet). Theatre And Performance Design. London and Newyork: Routledge, s.188-203.
• Berktay A. (1997). Tiyatro-Devrim ve Meyerhold. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. Berlau, R. Brecht B., Hubalek C., Palıtzsch P., Rülicke K. (1967). Theatrearbeit, Henschelverlag Kunts Und Gsellschaft. Berlin.
• Brauneck, M. (1984). Theather im 20. Jahrhundert. Berlin: Rowohlt.
• Brecht, B. (1968). Baal. Der Böse Baal der Asozile Texte, Varianten, Materialien. Frankfurt: Suhrkamp Verlag.
• Brecht, B. (1980). Sosyalist Gerçekçilik ve Toplum. (Çev. Ahmet Cemal, Kayahan Güven). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Brecht, B. (1982). Oyunculuk Sanatı ve Dekor. (Çev. Kamuran Şipal). İstanbul: Say Yayınları.
• Brecht, B. (1993). Tiyatro İçin Küçük Organon. (Çev. Ahmet Cemal). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.