Çekingenlik Davranışının Tespiti ve Giderilmesine İlişkin Şema Yaklaşımı İle Büyük Ebeveyn – Ebeveyn ve Çocuk İlişkisi

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 17 - 25, 15.06.2020

Cenk Adıgüzel , Seda Bapoğlu , Mertcan Topal

Öz

Ebeveynlerin ebeveynleri ile olan ilişkisinin çocukta görülen çekingen davranış sorununa olan etkisini belirlemek amacıyla yapılan çalışmada iç içe geçmiş tek durum desenli örnek olay çalışmasından faydalanılmıştır. Veriler çekingen davranış sorunu gösteren çocuktan, çocuğun ebeveyninden çocuğa bakım hizmeti veren ebeveynin ebeveyninden (büyük ebeveyn) toplanmıştır. Çocuktan gelişim öyküsü, doğal gözlem, resim analizi ve oyun terapisi tekniklerinden veriler elde edilmiştir. Ebeveyne ait veriler; Young Şema Ölçeği, Young Ebeveynlik Ölçeği ve bireysel görüşmeden elde edilirken, büyük ebeveyninden ise Young Şema Ölçeği ve bireysel görüşme yoluyla değerlendirmeden veriler toplanmıştır. Çocuğa ilişkin bulgularda; sınıf içerisinde arkadaşları ile olan iletişim başlatma, sürdürme becerilerinde söz alma, fikrini beyan etme, isteğini ortaya koyma, reddetme, tutum ve davranışlarında zorlanmalar olduğu tespit edilmiştir. Anneye ilişkin bulgularda; çocuğuyla vakit geçirme konusunda isteksiz olma, kendi ihtiyaçlarını çocuğun ihtiyaçlarına göre çoğunlukla öncülleme eğiliminde olduğu saptanmıştır. Büyük ebeveyne ilişkin bulgularda ise; baskıcı, otoriter ve kuralcı tutumlarından dolayı bakım verdiği torununa annesinden daha öncelikli olarak bakmakla yükümlü hissettiği tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda çocuklarda görülen davranış sorunlarının ebeveyn tutumları ve ebeveyninin de kendi ebeveyni ile olan ilişkisini algılama biçimiyle ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çekingen davranış sorunu, şema yaklaşımı, ebeveyn çocuk ilişkisi

Schema Approach to Determination and Remedy of Behavior of Shyness and Grand Parent - Parent and Child Relationship

Öz

In the study conducted to determine the effect of the relationship of parents with their parents on the timid behavior problem observed in the child, a case study with a single case pattern was used. The data were collected from the child showing shy behavior, from the parent of the child to the parent of the parent (grand parent) who provides care to the child. Data from developmental history, natural observation, picture analysis and play therapy techniques were obtained from the child. Parental data; While the Young Schema Scale was obtained from the Young Parenting Scale and the individual interview, data was collected from the grandparents from the assessment through the Young Schema Scale and the individual interview. In the findings related to the child; It has been determined that there are difficulties in starting, communicating with their friends in the classroom, taking a word in their skills, expressing their opinions, expressing their desires, refusing, attitudes and behaviors. In the findings regarding the mother; It has been determined that they are reluctant to spend time with their children and often pioneer their needs according to the needs of the child. In the findings related to the grand parent; Because of his oppressive, authoritarian and prescriptive attitudes, he was found to feel obligated to take care of his grandchildren more than his mother. As a result of the study, it was concluded that behavioral problems in children are related to parental attitudes and the way their parents perceive their relationship with their parents.

Anahtar Kelimeler

Behavioral problems, parent-child relationship, schema therapy

Kaynakça

• Akhun, M. (2012). Üniversite öğrencilerinde, algılanan ebeveynlik biçimleri, erken dönem uyumsuz şemaları, benlik kurguları, ayrılma-bireyleşme ve duygu düzenleme güçlüğünün psikolojik belirtilerle ilişkisi, Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aslan, E. (1992). Benlik kavramı ve bireyin yaşamındaki etkileri, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4, 7-14.
• Avşar, N.Ö. (2012). Çekingenlik. Eğitimde Yansımalar Dergisi, 32, 5-6.
• Ayyıldız, T. (2005). Zonguldak il merkezinde 0-6 yas çocuğu olan annelerin çocuk yetiştirme tutumları. Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sağlık Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Caner, M. (2009). Evli bireylerde kendi ebeveynlerini algılama biçimleri, erken dönem uyum bozucu şemalar ve eşe yönelik değerlendirmeler arasındaki ilişkiler: Şema Terapi modeli çerçevesinde bir inceleme. Yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Çağdaş, A. & Seçer, Z. (2002). Çocuk ve ergende sosyal ve ahlak gelişimi, Ankara:Nobel.
• Çağdaş, A. (2003). Anne-baba-çocuk iletişimi, Konya: Eğitim.
• Çakır, Z. (2007). Antisosyal kişilik bozukluğunda erken dönem uyumsuz şemalar, algılanan ebeveynlik stilleri ve şema sürdürücü başa çıkma davranışları arasındaki ilişkiler: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme, Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çolakoğu, E.T. (2012). Genç yetişkinlerde kendilik algısı, erken dönem uyum bozucu şemalar, algılanan ebeveynlik stilleri ve kişilerarası ilişkiler. Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dirim, A. (2003). Çocuk ruh sağlığı. İstanbul: Esin Yayınevi.
• Eryılmaz, A.(2015). Psikolojik sorunlara müdahale ve kendi kendine yardım kitabı. Ankara: Pegem.
• Kapçı, E. ,& Hamamcı, Z. (2010). Aile işlevi ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişki: erken dönem uyum bozucu şemaların aracı rolü, Klinik Psikiyatri, 13, 127-136.
• Kaya, A.(2010).İlköğretim öğrencilerinden anne-babalarının çocuk yetiştirme tutumlarının kişilik özelliklerine göre değişkenlerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Murris, P. (2006). Maladaptive schemas in non-clinical adolescents: relation to perceived parental rearing parental rearing behaviours, big five personality factors and psychological symptoms. Clin Psychol Psychother, 13, 405-413.
• Neal, J., & Donna Frick-Horbury.(2001). The effects of parenting styles and childhood attachment patterns on intimate relationships. Journal of Instructional Psychology, 28, 3, 178.
• Özkan, İ. A.,& Özen, A. (2008). Öğrenci hemşirelerde boyun eğici davranışlar ve benlik saygısı arasındaki ilişki. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7 (1), 53-58.
• Rafaeli, E., Bernstein, D. P. ve Young, J. E. (2012). Şema Terapi ayırıcı özellikler. (M. Şaşıoğlu, Çev.). İstanbul: Psikonet.
• Sailor, D. (2004).Supporting children in their home, school and community. Boston: Pearson.
• Sheffield, A., Waller, G., Emanuelli, F., & Murray, J. (2006) Is comorbidity in the eating disorders related to perceptions of parenting? Criterion validity of the revised Young Parenting Inventory. Eat Behav, 7: 37-45.
• Soygüt, G., Çakır, Z., & Karaosmanoğlu, A. (2008). Ebeveynlik biçimlerinin değerlendirilmesi: Young Ebeveynlik Ölçeği’nin psikometrik özelliklerine ilişkin bir inceleme. Türk Psikoloji Yazıları, 11(22), 17-30.
• Soygüt, G., & Çakır, Z. (2009). Ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde kişilerarası şemaların aracı rolü: Şema odaklı bir bakış. Türk Psikiyatri Dergisi, 20, 144-152.
• Yıldırım, T. (2013). 3-6 yaşında olup anaokuluna giden çocukların annelerinde algıladıkları ebeveynlik biçimleri ile çocuk yetiştirme tutumları ve erken dönem uyum bozucu şemaların ilişkileri. Yüksek lisans tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yin, R. K. (2003). Case Study Research: Design and Methods. 3rd ed. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Young, J. E. (1994). Cognitive therapy for personality disorders: A schema-focused approach. Sarasota: Professional Resource.
• Young J.E., & Klosko J.S. (2013). Hayatı yeniden keşfedin. Çev. Ed.:H.A. Karaosmanoğlu, E. Tuncer, 3.basım, İstanbul:Psikonet.
• Young, J.E., Klosko J.S., & Weishaar, E.M. (2003). Şema terapi (Çev. TV Soylu), İstanbul:Litera.