Diyarbakır kent merkezinin aktif açık-yeşil alanlarının yeterliliğine yönelik bir değerlendirme

Yıl 2023, , 411 - 441, 17.07.2023

Hale Demir Kayan , Arya Biçen

https://doi.org/10.37246/grid.1099696

Cited By: 1

Öz

Kentsel açık-yeşil alanların doğal yaşamı kente taşıma, sakinlerin nefes almasını sağlama gibi olumlu psikolojik ve fiziksel etkiler oluşturma gücü bulunmaktadır. Kentlerdeki mevcut açık-yeşil alanların büyüklüğünün ve dağılımının tespiti, gelişmekte olan kentlerdeki açık-yeşil alanların planlanmasına önemli katkı sunmaktadır. Araştırma kapsamında coğrafi konumu itibariyle önemli bir merkez konumunda ve gelişmekte olan Diyarbakır kentinin üç merkez ilçe ve bu ilçelere bağlı 34 mahallede aktif yeşil alanların niceliksel bulguları elde edilmiş, büyüklük, oran ve dağılımlar, tablo ve grafikler aracılığıyla verilmiştir. Büyükşehir Belediyesi ve merkez ilçe belediyelerinin imar planlama raporları ve uygulama imar planları üzerinden saptanan verilerle beraber, mevcut aktif yeşil alanların tespiti için yerinde gözlem yapılmış, tapu ve kadastro uygulaması, kent rehberi ve çevrimiçi haritalar kullanılmıştır. Yapılan çalışma ile Kayapınar, Bağlar ve Yenişehir ilçelerinde 138 adet aktif açık-yeşil alan ile 116 adet park alanı belirlenmiştir. Mevcut aktif yeşil alanlar değerlendirildiğinde kişi başına 3,38 m² alan düşmektedir. Aktif açık yeşil alanların mevcutta ilçe ve mahalle idari sınırları içerisinde dengeli ve yeterli dağılmadığı, mevzuata göre aktif açık yeşil alan ihtiyacının karşılanamadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Kentsel yeşil alanlar, Aktif yeşil alan, Kent parkları

Diyarbakır kent merkezinin aktif açık-yeşil alanlarının yeterliliğine yönelik bir değerlendirme

Öz

Urban open-green spaces have the power to create positive psychological and physical effects, such as bringing natural life to the city and allowing residents to breathe. Determining the size and distribution of existing open-green areas in cities makes an important contribution to the planning of open-green spaces in developing cities. Within the scope of the research, quantitative findings of active green areas in three central districts and 34 neighborhoods of the developing city of Diyarbakır, which is an important center due to its geographical location, were obtained, and their size, ratio and distributions were given through tables and graphs. Along with the data determined through the zoning planning reports and implementation zoning plans of the Metropolitan Municipality and central district municipalities, on-site observations were made to determine the existing active green areas, land registry and cadastre application, city guide and online maps were used. With the study, 138 active open-green areas and 116 park areas were determined in Kayapınar, Bağlar and Yenişehir districts. When the existing active green areas are evaluated, an area of 3.38 m² per person decreases. It has been determined that the active open green areas are not evenly and adequately distributed within the administrative borders of the district and neighborhood, and the need for active open green space cannot be met according to the legislation.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Urban green spaces, Active open green spaces, Urban parks

Kaynakça

• Aksoy, Y. (2001). İstanbul Kenti Yeşil Alan Durumunun İrdelenmesi, 835. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
• Ayaşlıgil, T. (1995). Yerleşim Hiyerarşisine Göre Açık ve Yeşil Mekan Gereksiniminin Saptanması. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi seri: B, 45(3-4), 111-125.
• Bakan, K. (1981). Türkiye'de Kentsel Dış Mekanların Düzenlenmesi. Ankara: TÜBİTAK Yapı Araştırmaları Enstitüsü.
• Bedimo-Rung, A. L., Mowen, A. J., & Cohen, D. A. (2005). The Significance of Parks to Physical Activity and Public Health: A Conceptual Model. American journal of preventive medicine, 28(2), 159-168.
• Benek, S., & Şahap, A. (2017). Şanlıurfa Şehrinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Ve Uzaktan Algılama (UA) Kullanılarak Yeşil Alanların Yeterliliğinin Belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi (36), 304-314.
• Biçen, V. S., Arkan, E., Özlük, M. H., & Avşar, E. (2019). Bitlis Yeşil Alan Gelişiminin İncelenmesi ve İklim Değişimi Yönünden Değerlendirilmesi. 7-10 Kasım, 2. Uluslararası Türk Dünyası Mühendislik ve Fen Bilimleri Kongresi, 3, s. 21-29. Antalya.
• Biçen, V. S. (2020). 1960'lardan Günümüze Çok Katlı Konut/Konutlaşma Süreci: Diyarbakır Kenti. 379. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
• Bucaklı, Z. (1999). İstanbul Metropolitan Alanının Yeşil Alan Sisteminin Analizi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Çınar, İ. (2008). Kent Parklarının Rekreasyonel Yönden Yeterliği Üzerine Fethiye-Muğla Kent Parkları Örneğinde Bir Araştırma. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(2), 33-37.
• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi İmar Planlama Notları (2006).
• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Nazım İmar Planı Notları, (2006).
• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı (2009).
• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü Yeşil Alanlar Raporu (2022).
• Doygun, H., & İlter, A. A. (2007). Kahramanmaraş Kentinde Mevcut ve Öngörülen Aktif Yeşil Alan Yeterliliğinin İncelenmesi. Ekoloji Dergisi, 16(65), 21-27.
• Ersoy, M. (2009). Kentsel Planlamada Arazi Kullanım Standartları, TMMOB Şehir Plancıları Odası, Ankara.
• Etli, B. (2002). Edirne Ili Merkez Ilçe Yeşil Alan Sisteminin Peyzaj Mimarlığı Ilkeleri Yönünden Irdelenmesi. Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Dergisi B serisi, 3(1), 47-59.
• Gezer, A., Gül, A., & Yücedağ, C. (2009). Kent Ormancılığının Kavramsal Süreci ve Bazı Temel Kavramlarla Ilişkisi. A. Gezer, & A. Gül içinde, Kent Ormancılığı (Kavramsal, teknik ve kültürel yaklaşımlar) (s. 34-80). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi SDÜ Basımevi.
• Gökalp D. D., Yazgan M. E., (2013). Kentsel Tasarımda Kent Ekolojisi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 6 (1): 28-31.
• Gül, A., & Küçük, V. (2001). Kentsel Açık-Yeşil Alanlar ve Isparta Kenti Örneğinde İrdelenmesi. Türkiye Ormancılık Dergisi, 2(1), 27-48.
• Gül, A., Dinç, G., Akın, T., & Koçak, A. İ. (2020). Kentsel Açık Yeşil Alanların Mevcut Yasal Durumu ve Uygulamadaki Sorunlar. İdealkent, 11(Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı), 1281-1312.
• Kısar Koramaz, E., & Türkoğlu, H. (2014). İstanbul’da Kentsel Yeşil Alan Kullanımı ve Kentsel Yeşil Alanlardan Memnuniyet. İstanbul Ticaret Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi Planlama Dergisi, 24(1), 26-34.
• Kiper, P., Çil İdikut, A., Kaymaklı, G., Güzeltepe, E., Karalezli Yurdakul, F., & Çelenkoğlu, E. (1991). Genel Kent Planlama Sürecinde Açık ve Yeşil Alan Düzenlemeleri ve İller Bankası Batıkent Örneği. Peyzaj mimarlığı dergisi, 91(2), 42-44.
• Kortan, E. (1991). Ankara ve Jansen Planı. Peyzaj Mimarlığı Dergisi, 91/2(30), 9-10.
• Olgun, R., & Yılmaz, T. (2019). Kentsel Yeşil Alan Varlığının Niğde Kenti Örneğinde Değerlendirilmesi. Mediterranean Agricultural Sciences, 32(1), 11-20.
• Onsekiz, D., & Sezer, O. (2009). Kumarlı Semt Parkında Tasarım Özelliklerinin Değerlendirilmesi. İTÜDergisi/a, 8(2), 3-14.
• Ortaçeşme, V., Karagüzel, O., Atik, M., & Sayan, S. (2000). Antalya Kentinin Aktif Yeşil Alan Varlığı Üzerinde Bir Arastırma. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(1), 11-22.
• Önder, S. (1997). Konya Kenti Açık ve Yeşil Alan Sisteminin Saptanması Üzerinde Bir Araştırma, 5-50. Doktora Tezi Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Önder, S., Polat, A. T., & Korucu, S. (2011). The Evaluation of Existing and Proposed Active Green Spaces in Konya Selçuklu District. African Journal of Agricultural Research, 6(3), 738-747.
• Önder, S., & Polat, A. T. (2012). Kentsel Açık-Yeşil Alanların Kent Yaşamındaki Yeri ve Önemi. Kentsel Peyzaj Alanlarının Oluşumu ve Bakım Esasları Semineri, 19, s. 73-96.
• Önen, E. (2015). Kentsel Açık-Yeşil Alan Stratejilerinin Belirlenmesi: Güzelbahçe (İzmir) Ilçesi Örneği. İzmir: Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
• Özcan, K. (2006). Sürdürülebilir kentsel gelişmede açık-yeşil alanların rolü “Kırıkkale, Türkiye örneği”. Ekoloji Dergisi. 15(60), 37-47.
• Özdede , S., Hazar Kalonya, D., & Aygün, A. (2021). Pandemi Sonrası Dönemde Kişi Başına Düşen Kentsel Yeşil Alan İhtiyacını Yeniden Düşünmek. İdealkent / COVID-19 Sonrası Kentsel Kamusal Mekânların Dönüşümü, 362-388.
• Öztürk Kurtaslan, B., & Yazgan, M. E. (2005). Kayseri Kent Bütününün Açık ve Yeşil Alanlarının Sistem Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 20(1), 69-80.
• Romagosa, F. (2018). Physical Health in Green Spaces: Visitors’ Perceptions and Activities in Protected Areas Around Barcelona. Journal Of Outdoor Recreation And Tourism(23), 26-32.
• Tankel, S. B. (1963). The Importance of open space in the urban pattern. W. J. Lowdan içinde, Cities and Space (s. 57-71). Baltimore: Johns Hopkins Press.
• Thompson, C. W. (2002). Urban open space in the 21st century. Landscape and urban planning, 60(2), 59-72.
• Ulu Akşit, A., Yücedağ, C., Kaya, L. G., & Aşıkkutlu, H. S. (2020). Burdur Kenti Açık-Yeşil Alan Potansiyelinin Belirlenmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), 284-291.
• Uyar, B. (1998). TMMOB Habitat II Sonuçlarının Takipçisi Olmalıdır. Peyzaj Mimarlığı Dergisi özel sayısı, 25-28.
• Yenice, M. S., (2012). Kentsel Yeşil Alanlar İçin Mekânsal Yeterlilik ve Erişebilirlik Analizi; Burdur Örneği, Türkiye. Türkiye Ormancılık Dergisi, 13(1), 41-47.
• Yenice, M. S., (2015). A Method for Evaluation of the Efficiency of Urban Green Spaces; Aksaray, Turkey. Atrium Dergisi, 3(2), 54-65.
• Yücekaya M. & Kocatürk F. (2017). Open Green Areas in Kilis and Park Qualities İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi Cilt/Vol. 7 Sayı/No.16, 80-94.
• URL 1: 23804 Sayılı Resmi Gazete, 1999./17.11.2021 (https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23804.pdf).
• URL 2: 27900 Sayılı Resmi Gazete, 2011./17.11.2021 (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110409.htm).
• URL 3: 29030 Sayılı Resmi Gazete, 2014./17.11.2021 (https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=19788&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5).
• URL 4: https://www.unesco.org.tr/Home/AnnouncementDetail/303/06.03.2022.
• URL 5: http://cbs.diyarbakir.bel.tr/keos/17.11.2021.
• URL 6: https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/17.11.2021.
• URL 7: Türkiye İstatistik Kurumu Nüfus Verileri, (2020)./17.11.2021.