Re-thinking vernacular architectural historiography through the method of oral history and local master builders

Yıl 2023, , 837 - 856, 17.07.2023

Gamze Akbaş , Fatma Gül Öztürk Büke

https://doi.org/10.37246/grid.1183089

Cited By: 1

Öz

Oral history is applied as an alternative method in research fields with insufficient literary evidence; it is an attempt to counteract the problem of limited archives while using the narratives of actors and/or witnesses related to the subject. Vernacular architecture’s construction phase usually doesnt have written contracts, drawings, technical or financial calculations and such documents; hence it opens to discussion the potential of oral history to be evaluated specifically through this building group. For this reason, the article aims to understand vernacular architecture through the method of oral history and to explain its contributions to this field. Firstly, the major texts that use the method of oral history within the framework of architectural history, generally, and specifically vernacular architecture historiography are examined. Subsequently, it is emphasized through the local master builders that oral history can be a potential method to access information that is unrecorded or fade into oblivion. Thus, it is being debated whether an alternative vernacular architectural historiography is possible through the oral history method.

Anahtar Kelimeler

Oral history, Architectural historiography, Vernacular architecture, Local master builders

Vernaküler mimarlık tarihyazımını sözlü tarih yöntemi ve yerel yapı ustaları üzerinden yeniden düşünmek

Öz

Sözlü tarih; yeterli yazılı belgeye ulaşılamayan araştırma alanlarında, konu ile ilişkili aktör ve/veya tanıkların anlatımlarından yararlanarak, kısıtlı arşiv sorununu aşmayı amaçlayan alternatif bir tarih yazımı yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilhassa vernaküler mimari üzerinden değerlendirdiğimizde, bu yapı stoğunun üretim sürecine ışık tutacak, yazılı bir sözleşmeye, teknik çizimlere, teknik ve mali hesaplamalara ve benzeri yazılı belgelere genelde rastlanılmaması sözlü tarihin potansiyelini tartışmaya açmaktadır. Bu nedenledir ki, makale, sözlü tarih yöntemiyle vernaküler mimariyi anlamak ve bu alana sağlayabileceği katkıları anlatmayı amaçlamaktadır. Bunun için öncelikle, genelde mimarlık ve özelde vernaküler mimarlık tarihyazımı çerçevesinde sözlü tarih yöntemine başvuran belli başlı metinler incelenilmektedir. Daha sonra, sözlü tarihin kayda geçmemiş ya da unutulmaya yüz tutmuş bilgilere ulaşmamıza yardımcı bir yöntem olabileceği yerel yapı ustaları üzerinden vurgulanmaktadır. Böylece, sözlü tarih yöntemi aracılığıyla alternatif bir vernaküler mimarlık tarihyazımının mümkün olup olmadığı tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sözlü tarih, Mimarlık tarihyazımı, Vernaküler mimari, Yerel yapı ustaları

Kaynakça

• Abrams, L. (2010). Oral History Theory. London: Routledge.
• Acun, F. (2017). Yakın Dönem Tarihi Metodolojisi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Akcan, E. (2018). Open Architecture: Migration, Citizenship and Urban Renewal of Berlin-Kreuzberg by IBA 1984/87. Basel: Birkhauser.
• Aran, K. (2000). Barınaktan Öte Anadolu Kır Yapıları. Ankara: Tepe Mimarlık Kültürü Merkezi.
• Aşanlı, M. (2016). Geleneksel Yapı Teknikleri Doğal ve Ekolojik Yapı Rehberi. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi
• Baum, W. K. (1987). Oral History for the Local Historical Society. Nashwille: American for State and Local History.
• Bektaş, C. (2001). Halk Yapı Sanatı. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Bektaş, C. (2004). Halk Yapı Sanatından Bir Örnek Bodrum. (4. Baskı). İstanbul: Bileşim Yayıncılık.
• Bektaş, C. (2007). Türk Evi. İstanbul: Bileşim Yayıncılık.
• Caunce, S. (2001). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (Çev: B. Bülent Can ve Alper Yalçınkaya). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (Orijinal Yayın Tarihi, 1994).
• Çorapçıoğlu, K. vd., (2011). Yöresel Kırsal Mimari Kimlik. (2. Baskı). Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• Danacıoğlu, E. (2001). Geçmişin İzleri Yanıbaşımızdaki Tarih İçin Bir Kılavuz. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Erdilek Tunçay, N. (Ed.). (1993). Sözlü Tarih Atölyesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Eyüce, A. (2005). Geleneksel Yapılar ve Mekanlar. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Gosseye, J., Stead, N. ve van der Plaat, D. (ed.). (2019). “Speaking of Buildings Oral History in Architectural Research”. New York: Princeton Architectural Press.
• Güçlü, M. (2013). Eğitim Tarihi Araştırmalarında Sözlü Tarih Uygulaması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 100-113.
• Holst, J. (2017). The Fall of the Tecton and The Rise of the Architect: On The Greek Origins of Architectural Craftsmanship. Architectural Histories. 5(1): 5, 1-12.
• Hubka, T. (1979). “Just Folks Designing: Vernacular Designers and the Generation of Form”, Journal of Architectural Education, 32(3): 27-29.
• Işıksoy, S. (2010). Geleneksel Yozgat Evlerinde Yaşam ve Anlam: Evin Sözlü Tarihi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• İlyasoğlu, A. (2006). “Yakın Dönemde Tarihe İlginin Farklılaşması Sürecinde Sözlü Tarih Alanının Türkiye’deki Gelişimine Bir Bakış”. Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar: Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı. (Haz. Aynur İlyasoğlu ve Gülay Kayacan). İstanbul: Tarih Vakfı. s. 15-22.
• Janson, A. ve Tigges, F. (2014). Fundamental Concepts of Architecture-The Vocabulary of Spatial Situations. Basel: Birkhauser.
• Kendir Beraha, E. (2014). Learning from the Construction Site: An Epistemological Investigation of Architects and Stonemasons in Action. (Doktora Tezi). RMIT Üniversitesi.
• Kendir Beraha, E. (2017). “In Situ: Anadolu Taş Ustalarının Günümüzdeki Pratiği Üzerine”. Yapı, 423: 126-131.
• Kurban, Ö. (2019). Rural Heritage in Excluded Geographies: From Ahkis to Çevrecik a Village Of Bitlis. (Master of Science). İzmir Institute of Technology Architectural Restoration, İzmir.
• Mattsson, H. ve Schalk, M. (2019). “Action Archive Oral History as Performance”. Speaking of Buildings Oral History in Architectural Research. Ed: Janina Gosseye, Naomi Stead, Deborah van der Plaat. New York: Princeton Architectural Press. s. 94-113.
• McEwen, I. K. (1993). Socrates’ Ancestor: An Essay on Architectural Beginnings. Cambridge: MIT Press.
• Moholy-Nagy, S. (1957). “Native Genius in Anonymous Architecture”. New York: Horizon Press.
• Öztürk F. G. (2009). Kapadokya’da Dünden Bugüne Kaya Oymacılığı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Porphyrios, D. (1992). “Classical Architecture The Living Tradition. North America: McGraw Hill.
• Schwartz, H. (2015). Building the Golden Gate Bridge: A Workesrs’ Oral History. San Francisco: University of Washington Press.
• Somersan, S. (2015). “Sözlü Tarih, Araştırmacılık ve Tarih Yazımına Katılım”. Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları. (Haz: Salih Özbaran). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. s. 368-379. Sözlü Tarih Kılavuzu. (b.t.). Retrieved from https://tarihvakfi.org.tr/proje/sozlu-tarih-calismalari/kilavuz-kitaplar-ve-kaynakca/sozlu-tarih-kilavuzu/.
• Thompson, P. (2006). “21. Yüzyılda Sözlü Tarih İçin Potansiyeller ve Meydan Okumalar”. Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar: Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı. (Haz. Aynur İlyasoğlu ve Gülay Kayacan). İstanbul: Tarih Vakfı. s. 23-37.
• TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi. (2008). “Tanıkların Ulucanlar’ı Sözlü Tarih”. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi.
• TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi. (2012). “Önsöz”. Mimarlığın Sosyal Forumu, 21-23 Ekim 2010, Ankara:
• TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi. s. 5.
• TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi. (2012). “1969 Mimarlık Semineri Anımsama Sözlü Tarih Atölye Çalışması”. Mimarlığın Sosyal Forumu, 21-23 Ekim 2010, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi. s. 25-82.
• TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi (2019). “Mimarlar Odasından Portreler Afife Batur”. İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi (2019). “Mimarlar Odasından Portreler Nur Akın”. İstanbul:
• TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.
• TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi (2019). Mimarlar Odası Tarihinden Portreler. Retrieved from http://www.mimarist.org/tag/mimarlar-odasi-tarihinden-portreler/.
• Tosh, J. (2020). Tarihin Peşinde. (Çev. Ö. Arıkan). (7. Baskı). İstanbul: Kronik. (Orijinal Yayın Tarihi, 1984). Türkçe Sözlük. (2019). (11. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Unwin, S. (2009). Analysing Architecture. (3. Baskı). London: Routledge.
• Yow, V. R. (2005). Recording Oral History: A Guide for the Humanities and Social Sciences. (2. Baskı). Walnut Creek, CA: AltaMira Press.