A review of problems encountered in Turkey mass housing applications for the low & middle income group

Yıl 2023, , 857 - 886, 17.07.2023

Betül Hatipoğlu Şahin , Ayşegül Tereci

https://doi.org/10.37246/grid.1275059

Öz

Turkey has undergone a rapid change with the urbanization processes, and accordingly, different forms of housing production have emerged in the cities. The establishment of the Mass Housing Administration and the granting of powers to local governments to build houses are the most significant steps taken to solve the housing problem for people in the lower-middle income group. This study presents research that focuses on mass housing implemented by TOKİ and local governments and includes especially user satisfaction, post-use evaluation and current situation analysis. In line with the established content, the problems in mass housing were determined by literature review and the problems caused by construction phase were also added to the study. At this point, problems related to physical space characteristics, environmental problems, aesthetic problems, and social problems caused by housing have been investigated. Subjects covered separately in many different studies have been transformed into a common data pool within the scope of this study. It is predicted that the data to be obtained from this data pool will be a valuable resource in terms of transforming the design parameters for further studies and being a base for the solution of existing problems.

Anahtar Kelimeler

Mass housing, Housing problem, Application problems

Alt ve orta gelir grubuna yönelik Türkiye toplu konut uygulamalarında karşılaşılan sorunlar üzerine bir inceleme

Öz

Türkiye, kentleşme süreçleriyle birlikte hızlı bir değişim geçirmiş ve buna bağlı olarak kentlerde farklı konut üretim biçimleri ortaya çıkmıştır. Özellikle Toplu Konut İdaresi'nin kurulması ve yerel yönetimlere konut yapma yetkisi verilmesi alt-orta gelir grubundaki insanların barınma sorununun çözümü için atılan en önemli adımlardır. Bu çalışma, TOKİ ve yerel yönetimler tarafından gerçekleştirilen toplu konutlara odaklanan ve özellikle kullanıcı memnuniyeti, kullanım sonrası değerlendirme ve mevcut durum analizini içeren araştırmaları sunmaktadır. Belirlenen içerik doğrultusunda literatür taraması yapılarak toplu konutlarda yaşanan sorunlar belirlenmiş ve ayrıca inşaat aşamasından kaynaklanan sorunlar da çalışmaya eklenmiştir. Bu noktada fiziksel mekan özelliklerine ilişkin sorunlar, çevre sorunları, estetik sorunlar ve konuttan kaynaklanan sosyal sorunlar incelenmiştir. Birçok farklı çalışmada ayrı ayrı ele alınan konular, bu çalışma kapsamında ortak bir veri havuzuna dönüştürülmüştür. Bu veri havuzundan elde edilecek verilerin, ilerleyen çalışmalar için tasarım parametrelerine dönüştürülmesi ve mevcut problemlerin çözümüne altlık olması açısından değerli bir kaynak olacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toplu konut, Konut sorunu, Uygulama problemleri

Kaynakça

• Afacan, Y. (2015). Yaşanabilir kentsel mekanlar için erişilebilirliğin önemi: Çukurambar Kentsel Dönüşüm örneği. TMMOB Mimarlar Odası Dosya 37: Mekanlarda Erisilebilirlik, Kullanilabilirlik ve Yasanabilirlik, Article in Press.
• Akalin, M. (2016). Kentsel dönüşümün sosyal boyutları, INES 2016, 247–264.
• Akayoğlu, T. (2008). İzmir kentinde örnek olarak seçilen toplu konut alanları dış mekânlarının irdelenmesi. Ege Üniversitesi, FBE.
• Akbaba Eshak, Y. (2014). TOKİ’nin tasarım ilkelerinin, TOKİ konut uygulamalari üzerinden irdelenmesi: Ankara Örneği. Atılım Üniversitesi, SBE.
• Aksoğan, A. (2009). İstanbul İli, Anadolu Yakasında son 10 yilda üretilen toplu konut yerleşimlerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aktan, A. (2008). OR-AN Toplu konut yerleşimi’nin toplu konut gelişimi içindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, FBE.
• Aktaş, A. (2020). Türkiye’de kentleşme ve toplu konut uygulamaları: Kütahya İnköy toplu konut örneği. Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Alpagut, Y. (2003). Toplu konut dış mekanlarında tüm kullanıcılar için erişilebilirlik ölçütlerinin saptanması. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, FBE.
• Altınkaynak, H. (2010). Toplu konutlarda yapim ve kullanim evresinde karsilaşilan nitelik sorunlarinin belirlenmesi; Kayseri örneği. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Arıcan, A. F. (2010). Türkiye’de konut sorunu ve toplu konut uygulamaları: Eskişehir örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Atabay, İ. (2010). Kamu Kurumlarinin konut uygulamalarinin yapi kooperatiflerinin konut uygulamaları ile talep yönünden karşılaştırılmasi ve bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Atakan Öznam, B. (2010). İstanbul’da kamu kontrolünde yaptırılan toplu konut alanlarının yeşil alan kriterleri açısından değerlendirilmesi : Ataşehir – Esenkent – Halkalı Örnekleri. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, FBE.
• Aykanat, A. (2011). Yüksek gelir grubuna hitap eden toplu konut projesinde müşteri memnuniyetinin tasarıma yansıtılması. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, FBE.
• Aysu, A. (2011). Adana Kent metropolünde yerel yönetimler ve TOKİ tarafından uygulanan toplu konutların kullanım sürecinde değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi, FBE.
• Bahadır, Ş. (1998). Konut mekanlarına yönelik kullanıcı tercihleri. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Ensitüsü, Trabzon.
• Candaş, E. (2007). İstanbul’da dışa kapalı konut sitelerinin tasarımında güvenlik konusunun irdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, FBE.
• Cezaoğlu, S. (2010). Toplu konut alanlarında planlama ve kentsel tasarım ilkeleri: Toki Kayseri uygulamaları üzerinden bir inceleme. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, FBE.
• Coşan, E. (2011). Kocaeli İli Erenler Cedit Mahallesi toplu konut alanlarında konut- açık ve yeşil alan ilişkisinin irdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, FBE.
• Çağlayan, P. (2011). Sosyal konut politikaları bağlamında bir değerlendirme: İstanbul ve Lizbon örneği. Yüksek Lisans Tezi ,MSGSÜ, Fen Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çardak, F. S. (2011). Kentsel dönüşüm bağlamında TOKİ konutlarının incelenmesi : Yüreğir Sinanpaşa Kentsel Dönüşüm Projesi ve Aksantaş TOKİ örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Çelen, B. (2016). Toplu konut projeleri ve sistematik kentsel tasarım ilkeleri ile sosyal donatıların değerlendirilmesi- Kayaşehir Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çoban, A. N. (2012). Cumhuriyetin ilanından günümüze konut politikası [Housing Policies from the Proclamation of the Republic to the Present]. SBF Dergisi.
• Dönmez, Y., Özyavuz, M., & Gökyer, E. (2014). Safranbolu Kentinin konut ve site alanlarının yeşil alan durumlarının saptanması. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. https://doi.org/10.16950/inustd.109003
• Dur, M. (2015). Kentsel dönüşümün sosyo-kültürel dinamikleri: Konya Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Eken, E. (2011). Toplu konut üretiminde müşteri memnuniyetinin değerlendirilmesi: Sakarya Yenikent örneği. Sakarya Üniversitesi, FBE.
• Erdoğan, Ö. (2009). Toplu konut uygulamalarının dış mekan tasarım ilkeleri açısından irdelenmesi: Adana Seyhan Ve Yüreğir İlçeleri Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, FBE.
• Erman, T. (2009). Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi ve yerinden edilme: deneyimler, söylemler, uygulamalar. VI. Ulusal Sosyoloji Kongresi.
• Erşan, Z. F. (2006). Kahramanmaraş Kenti Toplu Konut Uygulamalarının Kullanım Sonrası Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, FBE, Adana.
• Esen S., Çivici, T. (2022). Kullanıcı memnuniyet algıları aracılığı ile toplu konut projelerinde kalite: Balıkesir ili TOKİ konutları örneği. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 24(2), 448 - 467. 10.25092/Baunfbed.977942.
• Esen, S. (2019). Toplu konut projelerinde kalite kavramının müşteri memnuniyeti aracılığı ile incelenmesi: Balıkesir İli Toki Konutları. Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Gülen, M. (2019). Dar gelirliler için toplu konut üretiminde mimari tasarım süreci ve kullanıcının rolü üzerine bir model önerisi Van Kenti Örneği. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi.
• Güllüce, Z. (2019). Kentsel dönüşüm bağlamında sosyal dönüşüm: Kütahya İnköy Mahallesi İnköy Toplu Konutları örneği. Kütahta Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Gür, M. (2009). Alt ve orta gelir grubuna yönelik toki konutlarında kullanıcı memnuniyetinin ara tırılması: Bursa Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Haghrahmanı, S. (2017). kentsel dönüşümde memnuniyet ve sosyo-mekansal ayrışma: Ankara Mamak Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, FBE.
• Harman, M. (2012). Toplu konutlarda yaş gruplarına göre kullanıcı memnuniyetinin incelenmesi: Konya-Bosna Hersek Mahallesi örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hatipoğlu, B. (2015). Yerel yönetimler yoluyla üretilmiş toplu konut projelerinde kullanıcı memnuniyeti: Konya örneği. Yüksek Lisans Tezi, KTO Karatay Üniversitesi, FBE, Konya.
• Hesapçıoğlu, B. (2010). Toplu konutlarda kullanıcı ihtiyaçlarına bağlı planlama ve tasarımı etkileyen faktörler, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, FBE, Edirne.
• İçli, G. (2011). Kentsel dönüşüme ilişkin sosyolojik bir değerlendirme- denizli örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi Cilt 3, No 1.
• Je, H., Lee, J., Cheong, S., & Shin, S.-W. (2007). A study on residential quality index of super high-rise apartment housing through Survey with Experts. SB07 Seoul: Proceedings of the International Conference on Sustainable Building Asia, 27-29 June 2007, Seoul, Korea.
• Kapan, T. (2014). Toplu Konut ve yasam tarzları: İstanbul Kayabası Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, SBE.
• Kara, Y., Demir, İ.H., Torun, M. (2017). TOKİ konutlarında son kullanıcı memnuniyetinin kfy yöntemiyle değerlendirmesi. Presented at the 5th International Symposium on Innovative Technologies in Engineering and Science (ISITES2017), BAKÜ.
• Karagülle, C. (2009). Yerel verilerin konut tasarım sürecinde değerlendirilmesi: Mardin örneği. Doktora Tezi, İTÜ, FBE.
• Kardeş, O. (2022). Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (Toki) tarafından yapılan konutlarda mekan duygusunun peyzaj memnuniyeti üzerine etkisi: Burdur Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Kaş, M. (2014). Konut Sorununun çözümünde kentsel dönüşüme kullanıcı katılımının sağlanması üzerine bir yöntem araştırması: Konya Örneği, Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, FBE.
• Kaytazoğlu, T. (2018). T.O.K.İ. yapılarının iç mekanlarının kalite değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Keleş, R. (2015). Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi.
• Kellekci, Ö. L. (1998). Toplu konut kullanıcılarının konut ve çevresinden memnuniyetlerinin belirlenmesi: Bahçeşehir örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koç, N. (2016). Toplu Konut İdaresi Konutlarında Kullanıcı Memnuniyetinin Değerlendirilmesi: İstanbul Kayaşehir Örneği, Yüksek Lisans Tezi Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz, N, M. (2006). Diyarbakır ve Şanlıurfa’daki toplu konutların kullanım sonrası değerlendirilmesi: karşılaştırmalı bir analiz. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, FBE.
• Kuru, R. (2015). İstanbul’da Toplu konut alanlarında gündelik yaşamın mekan üzerinden değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Oral, T. (2014). TOKİ konutlarından memnuniyet: Gölcük TOKİ konutları örneği. Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi, SBE.
• Orhan, V. (2008). Toplu Konutlarda kullanım asaması kalite değerlendirmesi - Eryaman 7. Etap Toplu konut uygulaması. Gazi Üniversitesi, FBE.
• Özbilen, E. (2014). Toplu konutlarda konut topluluğu ölçeğinde bir değerlendirme yöntemi önerisi: Toki Ankara Örneği. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir, L. (2006). Karabük ili Beşbinevler toplu konut alanında konut-açık ve yeşilalan ilişkisinin irdelenmesi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi.
• Özyılmaz, H. (2001). Diyarbakır’daki yeni yerleşim bölgelerinde kullanıcı gereksinimlerinin konut ve çevre açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, FBE.
• Polat, Ö. (2013). Farklı Sosyo ekonomik grupların oluşturduğu toplu konut açık alanlarında kullanıcı memnuniyetinin ölçülmesi: Bahçeşehir Ve Esenkent Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, FBE.
• Salgın, B., Yorgancıoğlu, P., Parlak Biçer, Z. Ö. (2007). Toplu Konut Alanlarında Kullanıcı Açısından Çatı Performansının Değerlendirilmesine Yönelik Alan Çalışması Kayseri Örneği. Çatı ve Cephe, 1306-5335.
• Sarpkaya, A. (2011). Bir Kentsel Dönüşüm İronisi: Osmaniye’de Yapılan Yeni Toplu Konut Uygulamaları, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, FBE.
• Savran, S. (2014). Toki yoksul grubu konutlarının “yeterli konut” bağlamında değerlendirilmesi: Ankara Kusunlar Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Onbirinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara.
• Tavukoğlu, E. (2008). Toplu konut planlama ve tasarım kriterleri ile kullanıcı İlişkileri; İstanbul Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, FBE.
• Tekeli, İ. (2009). Konut sorununu konut sunum biçimleriyle düşünmek. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Temiz, G. (2009). Konutta değişim: mekânsal ve estetik kalitenin izmir örneği üzerinde incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, FBE.
• Tezcan, F. (2015). Kentsel mekânda ayrışma bağlamında toki evlerinde yaşam biçimi: Antalya Döşemealtı Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• TOKİ. (2019). https://www.toki.gov.tr
• Turan, İ. (2010). T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi(TOKİ) Sosyal konut uygulamalarının(2003-10) sürdürülebilir mimarlık çerçevesinde değerlendirilmesi: Bezirganbahçe Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, FBE.
• Tutkun, M. (2018). Toplu konut yakın çevresinin mekan kalitesi açısından incelenmesi; TOKİ Trabzon Uygulamaları Örneği. Yüksek Lisans Tezi,Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Tüter, A. (2016). Kentsel dönüşüm sürecinde TOKİ Uygulamaları ve halkın algılarına göre değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, SBE, İstanbul.
• Yetkin, G. (2009). Toplu konut uygulamalarındaki fiziksel mekan özelliklerinin irdelenmesi, Konya Örneği. Selçuk Üniversitesi, FBE, Konya.
• Yılmaz, F. B. (2019). Toplu konutlarda kullanıcı memnuniyetinin incelenmesi: Tokat TOKİ örneği. Yüksek Lisans Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Yılmaz, M. (2019). Toplu Konut İdaresi (Toki) Sitelerinde konut kalitesi ve kullanıcı memnuniyetinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• URL-1: https://www.trhaber.com/ekonomi/mimari-detaylari-belli-oldu-iste-sosyal-konutlar-boyle-olacak-h68627.html
• URL-2: https://www.hurriyet.com.tr/bilgi/galeri-toki-deprem-konutlari-nereye-yapilacak-nasil-olacak-ilce-ilce-koy-evleri-ve-afet-konutlari-projeleri-aciklandi-42224899/6
• URL-3 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=23722&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5