Use of space in Yeşilçam Cinema in the context of symbolization of traditional-modern dilemma

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 276 - 300, 29.07.2022

Didem Akyol Altun

https://doi.org/10.37246/grid.1061060

Cited By: 2

Öz

1960-1975 period of Turkish cinema is accepted as 'Yeşilçam'. These movies have embodied the modernization process of Turkey. Generally, in media and literature, Yeşilçam Cinema has been criticized as being deprived of creativity and are considered to be weak in terms of spatial fiction. Accordingly, few studies are to be found that investigating 'the use of space in the Yeşilçam Cinema' in the related literature. The main purpose of this paper to trace spatial symbols of traditional-modern dilemma’s conflicts in Yeşilçam Cinema. From this point of view, within the scope of this study, 66 movies were selected for a detailed analyse, which have strong signs about space using and traces of modernization critics. The main assertion of this study is that the use of space in Yeşilçam movies was not deprived of fiction and was not randomly selected and also spaces of them strongly represent the modernization discussions of their period.

Anahtar Kelimeler

Turkish cinema, Yeşilçam, Traditional-modern dilemma, Spatial symbolization

Yeşilçam Sineması’nda geleneksel-modern ikiliğinin sembolizasyonunda mekan kullanımı

Öz

Türk sinemasının 1960-1975 yılları arasındaki dönemi 'Yeşilçam' olarak kabul edilir. Bu dönemin filmleri, Türkiye'nin modernleşme sürecini somutlaştıran filmler olmuştur. Yeşilçam Sineması literatürde ve medyada genellikle, yaratıcılıktan ve sanatsal duyarlılıktan yoksun olduğu ve mekansal kurgunun zayıflığı doğrultusunda eleştirilmiştir. Bu doğrultuda Yeşilçam Sineması’nda mekân kullanımı söz konusu olduğunda, ilgili literatürde çalışma sayısının azlığı göze çarpar. Bu yazının temel amacı, Yeşilçam’da geleneksel-modern ikileminin mekansal izlerini sürmektir. Çalışma kapsamında, bu dönemde çekilmiş olan filmlerden “mekan” kullanımına ilişkin güçlü göstergeler taşıyan ve modernite kritiğinin gerçekleştirilebileceği 66 tanesi seçilerek detaylı incelenmiştir. Çalışmanın ana savı, Yeşilçam melodramlarındaki mekân kullanımının, kanıksandığı ölçüde rastgele ve kurgudan yoksun olmadığı ve Yeşilçam mekanlarının dönemlerinin modernleşme tartışmalarını güçlü bir biçimde yansıttığıdır.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması, Yeşilçam, Geleneksel-modern ikiliği, Mekansal Sembolizasyon

Kaynakça

• Abisel, N. (1995). Popüler Sinema ve Türler (Populer Cinema and Genres). İstanbul: Alan Pub.
• Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar (Writings About Turkish Cinema), Ankara: Phoenix Pub.
• Adanır, O. (1994). Sinemada Anlam ve Anlatım (Meaning and Expression in Cinema). Ankara: Kitle Pub.
• Adiloğlu, F. (2001). “Türk Sineması: Mekân Üzerinden Bir Çözümleme” (Turkish Cinema: An analysis on Space) Phd Thesis, İstanbul University, Institute of Social Science, Department of Radio-Television and Cinema, İstanbul
• Adiloğlu, F. (2003). “Mekanın/Uzayın Dönüşümü: İç/Dış, Aşağı/Yukarı, Alanlar, Sınırlar, Cepheler, Mekanlar” (Transformation of the Space: Interior/Exterior, Down/Up, Distrcits, Borders, Fronts, Spaces), in Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler-3 (Ed.Deniz Bayrakdar), 69-80, İstanbul: Bağlam Pub.
• Adiloğlu, F. (2005). Sinemada Mimari Açılımlar: Halit Refiğ Filmleri (Architectural Expansions in Cinema: The Films of Halit Refiğ). İstanbul: Es Pub.
• Aktaş, Z.Y. (1995). “Başlangıcından Günümüze Türk Sinemasında Dekor ve Dekor Yapımı” (Decor and Decor Making in Turkish Cinema from the Beginning to the Present), Master Thesis, MSGSÜ Social Science Institute.
• Akyol Altun, D. & Uzun, İ. (2012). “Yeşilçam Sinemasında Mekan Kullanımı” (Space Using in Yeşilçam Cinema), Mimarlık, vol: 366, 50-55.
• Arslan, S. (2004). “Kara Sevda: Melodram ve Modernleşme” (Deep Love: Melodrama and Modernisation), in Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler 4, Ed. Deniz Bayrakdar, Istanbul: Bağlam Pub.
• Arslan, Y. & Umut T. (2007). “Gecikmiş Modernlik, Ulusal Kimlik ve Türk Sineması” (Belated modernity, National Identity and Turkish Cinema). Phd Thesis, Ankara University, Institute of Social Sciences, Faculty of Communication, Department of Radio-Television, Ankara
• Bass, D., 1997. "Insiders and Outsiders: Latent Urban Thinking in Movies of Modern Rome", in Cinema and Architecture: Méliés, Mallet-Stevens, Multimedia, 84–100, (ed. Penz, F. and Thomas, M.), British Film Institute, London.
• Birincioğlu, Y.D. (2019). Derviş Zaim Sinemasını Tersten Okumak: Üç Perde Yapısına Sızan Metasinema (Reading Dervis Zaim Cinema Backwards: Metacinema Infiltrating Triple Screen Structure), İlef, 2019-6 (1), 61-93, DOI: 10.24955/ilef.574922
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiye'sinde Mimari Kültür (Modernism and Nation Building: Turkish Architectural Culture in the Early Republic), İstanbul: Metis.
• Brooks, P. (1976). The Melodramatic Imagination, London: YUP, 15
• Bruno, G (2002). Atlas of Emotion: Journeys in Art, Architecture, and Film. Verso Pub., New York
• Bülbül Bahtiyar, T., Aydın, D., & Yaldız, E. . (2019). Reading the Houses through Turkish Films: Three Samples of the1980’s. Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 14(28), 411–428.
• Çelik, F. (2010). Modernleşme Serüvenimiz ve Yeşilçam. Sanat Dergisi, 31-37.
• Dear, M., (1994). “Between Architecture and Film”, Architecture & Film, Architectural Design, Maggie Toy , London.
• Erdoğan, N. (1998). “Yeşilçam’da Beden ve Mekânın Eklemlenmesi Üzerine Notlar” (Notes on the Articulation of Body and Space in Yeşilçam), Doğu-Batı, 2, 157-164.
• Gürata, A. (1997). “Filmic Space in Turkish Melodrama”. Master of Science, Bilkent University, Institute of Fine Arts, Ankara
• İnceoğlu, Ç. (2008). “Modernleşme ve Türk Sineması: Tarihsel ve Toplumbilimsel Bir İnceleme” (Modernization and Turkish Cinema: A historical and Sociological Analysis), Phd Thesis, Marmara University, Institute of Social Science, Department of Radyo-Television, İstanbul
• Jacobs, L. (1994). “Zaman ve Mekânın Anlatımı” (Expression of Space and Time), in Filmde Zaman ve Mekân Üzerine, 35-46, Trans. Yalçın Demir, Eskişehir: Turkuaz.
• Jeanniere, Abel. (1993). “Modernite Nedir?” (What is the Modernity?), Birikim, 1993/8, 79-83.
• Kaçmaz, G. (1996). “Architecture and Cinema: A Relation of Representation Based on Space”, Master of Science, Middle East Technical University, Department of Architecture, Ankara
• Kastal Erdoğan, İ. (2009). “Türk Sinemasında Melodram ve 1990 Sonrası Dönüşüm” (Melodrama in Turkish Cinema and its Transformation after the year 1990), Master of Science, Gazi University, Institute of Social Sciences, Department of Radio-Television-Cinema, Ankara
• Kaya Mutlu, D. (2010). “Between Tradition and Modernity: Yeşilçam Melodrama, its Stars, and their Audiences”, Middle Eastern Studies 46 (3), 417-431, http://dx.doi.org/10.1080/00263200902907169
• Kırel, S. (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema, Kırmızı Kedi Pub., İstanbul.
• Kırklar, A. (2009). “Toplumsal Değişim ve Türk Sineması’nda İstanbul İmgelemi” (Social Change and Imagination of Istanbul in Turkish Cinema). Phd Thesis, Marmara University, Institute of Social Science, Department of Radio-Television, İstanbul
• Kotaman, A. (2007). “Zihinsel Koleksiyonlar Yeşilçam’dan Yerli Dramalara” (Mental Collections from Yeşilçam to Turkish Tele-novelas). Phd Thesis, Marmara University, Institute of Social Science, Department of Radio-Television, İstanbul
• Kuyucak Esen, Ş. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları (Kilometer Stones of Turkish Cinema). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Larrain, J. (1993). İdeoloji ve Kültürel Kimlik (Ideology and Cultural Identity), İstanbul: Sarmal Pub.
• Maktav, H. (2003). “Melodram Kadınları” (Melodrama Woman), Toplum ve Bilim, issue: 96
• Neumann, D. (1996). Film Architecture: Set Designs from Metropolis to Blade Runner. 2nd edition. London: Prestel.
• Orhan, V. (2008). “Lütfü Akad’ın İstanbul’u” (Lütfü Akad’s İstanbul). Phd Thesis, Marmara Unviersity, Social Science Institute, İstanbul.
• Oskay, Ü. (1996). “Sinemanın Yüzüncü Yılında Türk Sinemasında Entelektüellik Tartışması” (Intellectualism Discussing in Turkish Cinema at the 100th century of Cinema), in Türk Sineması Üzerine Düşünceler (Opinions on Turkish Cinema) (Ed.Ali Dinçer), Ankara: Doruk Pub., 93-109
• Özön, N. (1968). Türk Sineması Kronolojisi (Chronology of Turkish Cinema), Ankara: Bilgi Pub.
• Özön, N. (1995). Karagözden Sinemaya: Türk Sineması ve Sorunları (From Karagöz to Cinema: Turkish Cinema and Their Problems), Vol.1, Ankara: Kitle Pub.
• Özonur, D. (2006). “Türk Sinemasının Evlatlık Kızları Türk Modernleşmesini Sorguluyor: Kezban ve Mestan İstanbul’da” (Handmaiden Girl of Turkish Cinema Interrogate the Turkish Modernity: Kezban and Mestan in İstanbul), in Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler-5, Ed. Deniz Bayrakdar, 303-312, İstanbul: Bağlam Pub.
• Özren, M.F. (2014). Melodramatik Anlatım Biçimi ve Yeşilçam (Melodramatic Expression and Yeşilçam), Hayal Perdesi, 40, 82-89
• Öztürk, M. (2004). “Türk Sineması'nda Gecekondular” (Shanty Towns as depicted by Turkish Cinema). European Journal of Turkish Studies. 2004/1, https://journals.openedition.org/ejts/94
• Pallasmaa, J. (2001) The Architecture of Image, Existential Space in Cinema. Rakennustieto Publishing, Helsinki.
• Pehlivan, B. (2011). “Yeşilçam Melodramatik Hayalgücü ve Yeni Türk Sineması Üzerine Etkileri” (Yeşilçam Melodramatic Imagination and Their Effects on New Turkish Cinema), in Türk ve Dünya Sineması Üzerine Sentezler (Synthesis About Cinema of Turkish and World), Ed. Serpil Kırel, 169-184, İstanbul: Parşömen Pub.
• Pösteki, N. (2011). “Mekân-İstanbul-Yeşilçam’da Doğal Mekânlar ve Toplumsal Bellek” (Space-İstanbul-Natural Spaces and Social Mind in Yeşilçam), Space and Culture, Symposium of the 6th.International Cultural Studies, 8-10 Eylül 2011, Kadir Has University, İstanbul, paper presentation
• Scognamillo, G. (1998), Türk Sinema Tarihi 1896-1997. Kabalcı Pub., İstanbul.
• Sesonske, A. (1980). Time and Tense in Cinema. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 38(4), 419-426.
• Soykan, T. (2002). 'Bu Köşkler Tüm Türkiye’yi Ağırladı' (These Houses Were Hosted the All Country of Turkey), Radikal, (7.12.2002, retrieved 1.12.2011 from http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=58893
• Sözen, M. (2009). “Doğu Anlatı Gelenekleri ve Türk Sinemasının Aidiyeti”, bilig, vol:50 (Summer/2009), 131-152
• Suner, A. (2002). “1990’lar Türk Sineması’nda Taşra Görüntüleri: Masumiyet’ te Döngü, Kapatılmışlık, Klostrofobi ve İroni” (The Provincial Scenes in the Turkish Cinema of 1990’s: The Cycle of Innocence, Closing, Claustrophobia and Irony), Toplum ve Bilim, 92 (2002), 176-203.
• Süzen, R.İ. (2011). “Yeşilçam Sineması’nda Kollayıcı ve Sarmalayan Mekân Olarak Mahalle” (Neighbourhoods as Temporizing and Surrounding Space in Yeşilçam Cinema). Space and Culture, Symposium of the 6th.International Cultural Studies, 8-10 Eylül 2011, Kadir Has University, İstanbul, paper presentation
• Torun, A. (2017). Sinema-Kent İlişkisinde İstanbul: İlk Yıllarından Bugüne Türk Sineması’nda İstanbul’un Görünümü (Istanbul in the Cinema-City Relationship: The View of Istanbul in Turkish Cinema from its Early Years to the Present). Istanbul University Faculty of Communication Journal , 52, 147-166.
• Tunalı, D. (2006). Batıdan Doğuya, Hollywood’dan Yesilçam’a Melodram (Melodrama from West to the East, from Hollywood to Yeşilçam), Ankara: Arjantin Felsefe Grubu Pub.
• Tüzün, S. (2008). “Türk Sinemasında Mekan-Tek Mekanda Geçen Filmler” (Space in Turkish Cinema-Movies Set in One Place), Master Thesis, Ankara University, Social Science Institute, Ankara.
• Uluç, B.N. (2009). “Türk Sineması’nda Kültür Sorunlarına Yaklaşım Biçimleri (1960–1970 Dönemi)” (Approaches to Cultural Problems in Turkish Cinema, 1960-1970 Period). Phd Thesis, Ankara University, Social Science Institute, Ankara.
• Ünver, B. (2021). Sinemasal Anlatıda Mekân: Kubrick Filmlerinde Tuvalet ve Banyolar (Space In Cinematic Narrative: Toilets And Bathrooms In Kubric Movies). METU JFA, 38/1, 101-124.
• Vidler, 1993. Vidler, A. (1993). The Explosion of Space: Architecture and the Filmic Imaginary Assemblage. [Online]Vol.21 pp. 44-59.Available at: https://doi.org/10.2307/3171214 (Accessed 13 April 2020).
• Yağız, N. (2009). Türk Sinemasında Karakter ve Tipler, Türk Sinemasının Topluma Bakışı 1950-1970 Dönemi (Characters and Genres in Turkish Cinema, Looking the Turkish Cinema to the Society in 1950-1970), İstanbul: İşaret Pub.
• Yeşil, B. (2004). “The Rich Girl and the Poor Boy': Binary Oppositions in Yeşilçam Melodramas”, Master of Science, METU, Institute of Social Science, Department of Political Science and Public Administration, Ankara