“Mekân, Yer ve Yer Kaybı” kavramlarının örnekler üzerinden değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 805 - 836, 17.07.2023

Başak Yurtseven , Dicle Oğuz

https://doi.org/10.37246/grid.1115302

Cited By: 1

Öz

Mekân, mimarlık disiplininin bilgi ve üretim alanı olarak tanımlanmakta ve insan ile etkileşimi sonucu yer haline dönüşmektedir. Mekân fiziksel boyut üzerinden tanımlanırken, yer zihinsel ve eylemsel pratikleri de kapsamaktadır. Yer kavramı, barındırdığı anlamlar, kimlik ve kültür açısından zengin ve bağlama uygun bir yaklaşımı tariflemektedir. Diğer yönden, günümüzde küresel pazara girmek amacıyla odak noktası haline getirilmek istenen yerler, yer kaybı ile karşı karşıya kalmakta, kurgusal bir bağlam üzerine oturtulmak istenen veya tarihe öykünen alanlara dönüşmektedir. Çalışmanın amacı, mekân ve yer kavramlarının anlamsal ve bağlamsal açıdan incelemek, mekânın yere dönüşme sürecini tartışmak ve yer’in kurulamadığı alanlarda yer kayıplarının nasıl meydana geldiğini, bu kayıplara nelerin sebep olduğunu vurgulamaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan betimsel analiz yöntemi kullanılarak literatür araştırması yapılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda, irdelenen mekân-yer kavramları arasındaki farklar ortaya çıkarılmış, mimarlık disiplininde yer’i oluşturmak için teori ve pratik arasındaki dengenin kurulması gerektiği belirlenmiştir. Yer’in kurulamadığı alanlarda yer kaybının ortaya çıktığı, buna bağlı olarak kimliğin, anlamın ve zamanın göz ardı edildiği görülmüştür. Yer ile kurulan bu problemli ilişkinin çözümüne yönelik birtakım öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Yer, Bağlam, Kentsel mekân, Yer kaybı

Evaluation of the concepts of “Space, Place and Loss of place” through examples

Öz

Space is defined as the knowledge and production area of the discipline of architecture and transforms into a place as a result of its interaction with people. While space is described through the physical dimension, the place also includes mental and actual practices. The term of “place” depicts an approach that is rich in terms of meanings, identity and culture, suitable for context. However, the places that are desired to be the focal point for the purpose of entering the global market today are faced with the loss of place and turn into areas that are desired to be placed in a speculative context or that emulate history. The aim of the study is to examine the concepts of space and place from a semantic and contextual point of view, to discuss the transformation of space into place, and to emphasize how the loss of place occurs in areas where place cannot be established, and what causes these losses. In the study, literature research was conducted using the descriptive analysis method, which is one of the qualitative research methods. As a result of the research, the differences between the concepts of space and place were revealed, and it was determined that a balance between theory and practice should be established to create a place in the discipline of architecture. Some suggestions have been made for the solution of this problematic relationship with the place.

Anahtar Kelimeler

Space, Place, Context, Urban space, Loss of place

Kaynakça

• Altman, I., & Low, S. (1992). Human behavior and environments: Advances in theory and research. New York: Plenum Press.
• Aslan, P. (2018). Bellek, Kimlik ve Kiç. Mimarlık Dergisi, 55(403), 50-54.
• Auge, M. (1995). Non-places: Introduction to an Anthropology of Supermodernity (çev. J. Howe). London: Verso.
• Aydınlı, S. (1992). Mimarlıkta Görsel Analiz. İstanbul: İTÜ Yayınları.
• Ayverdi, A. (1972). Japonya Mimarlığı Mekânı. İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Bachelard, G., (1996). Mekânın Poetikası. (çev. A. Derman). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Berber, Ö. (2011). Yok-Yer, Yersizleşme ve Yersizyurtsuzluk Kavramları Üzerine Bir Sorgulama. İdealkent, (3), 142-157.
• Birol, G. (2007). Bir Kentin Kimliği ve Kervansaray Oteli Üzerine Bir Değerlendirme. Arkitekt, (514), 46-54.
• Carmona, M., Heath, T., Oc, T., & Tiesdell, S. (2003). Public Places-Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design. Architectural Press.
• Casey, E., (1997). The Fate of Place: A Philosophical History. Berkeley: University of California Press.
• Castells, M. (1996). The Information Age, Vol. 1 The Rise of the Network Society. Oxford Blackwell.
• Chen, X., Orum, A., ve Paulsen, K., (2013). Introduction to Cities: How Place and Space Shape Human Experience. Wiley-Blackwell.
• Ching, F. (2010). Mimarlık: Biçim, Mekân ve Düzen. (çev. S. Lökçe). İstanbul: YEM Yayın.
• Cresswell, T. (2004). Place: A Short Introduction. Malden: MA, Blackwell Pub.
• Çelik, F. (2018). Kentsel Açık-Yeşil Alanların Aynılaşması. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 8(3), 500-517.
• Çırak, A. (2019). Tarihi Dokularda Değişen Kimlik ve Aidiyet. Mekânlar/Zamanlar/İnsanlar: Kimlik, Aidiyet ve Mimarlık Tarihi içinde, (s.151-169). Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Çukur, D. (2009). Küreselleşme Karşısında Ülkenin Eğitim ve Mekânsal Politikaları Üzerine Düşünmek. Toplum ve Demokrasi, 3, 217-230.
• Deviren, S. (2001). Mimarlıkta Yer: Yapının Araziyle İlişkisinin Kavramsallaştırılması (1980-2000). Doktora Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dikçınar Sel, B., & Yazgan, G. (2009). Kentsel mekânların aynılaşması: Midyat Örneği. Megaron, 4(2), 79-89.
• Dumreicher, H., & Kolb, B. (2010). Spaces of Belonging and Emotional Co Ownership. Anna Lindth Report.
• Eren, İ. (2006). Mimarlıkta Tasarım-Yer İlişkisi Bağlamında Yer'e Özgü Mimari Dilin Dönüşüm Sürecinde Yeniden Üretilmesi. Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ergün Bilgili, G., & Dinç Kalaycı, P. (2021). Mimarlık ve Sinema Arakesitinde Yer ve Yersizliği Okumak: Ahlat Ağacı Filmi’nde Ruhun Yitimi. Sinefilozofi, 6(12), s. 1025-1043. https//doi.org//10.31122/Sinefilozofi.823794
• Giddens, A. (1990). The Conditions of Modernity. Cambridge: Polity Press.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin Sonuçları. (çev. E. Kuşdil). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gürkaş, E., & Barkul, Ö. (2012). Yer Üzerine Kavramsal Bir Okuma Denemesi. Sigma, 4 (Özel Sayı), 1-11.
• Güzer, C. (2007). Sahibinden Mimarlık. Mimarlık Dergisi, 336, 29-33.
• Hasol, D. (1998). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: YEM Yayınevi.
• Heidegger, M. (1958). An Ontological Consideration of Place in the Question of Being. New York: Twayne Publishers.
• Howard, E. (1965). Garden Cities of To-Marrow. Cambridge: MIT Press.
• Kiper, P. (2004). Küreselleşme Sürecinde Kentlerin Tarihsel-Kültürel Değerlerinin Korunması Türkiye-Bodrum Örneği. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı. Ankara.
• Köknar, A. (2001). Mekânsal Arayüzlerin Kente ve Yaşama Katılımları Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. (çev. I. Ergüden). Sel Yayınları.
• Lin, J. (2011). The Power of Urban Ethnic Places: Cultural Heritage and Community Life. New York: Routledge.
• Massey, D. (1994). Space, Place and Gender. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Morris, E. (1997). British Town Planning and Urban Design: Principles and Policies. London: Longman.
• Nesbitt, K. (1996). Theorizing a new agenda for architecture: An anthology of architectural theory 1965-1995. New York: Princeton Architectural Press.
• Norberg-Schulz, C. (1972). Existence, Space and Architecture. London: Studio Vista.
• Norberg-Schulz, C. (1980). Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.
• Oktay, D. (2001). Kentsel Tasarımın Kuramsal Çerçevesine Güncel Bir Bakış: Kentlerimiz, Yaşam Kalitesi ve Sürdürülebilirlik. Mimarlık Dergisi, (302), 45-49.
• Özcan, U., & Güngör, S. (2019). Yersizleşmeye Rağmen/Tadao Ando’yu “Yer” Bağlamında Okumak. Yapı Dergisi, (453), s. 42.
• Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Pallasmaa, J., & Holl, S. (2011). Tenin Gözleri: Mimarlık ve Duyular. (A.U. Kılıç, Çev.) Yapı Endüstri Merkezi.
• Relph, E. (1976). Place and Placelessness. London: Pion.
• Relph, E. (1993). Modernity and the Reclamation of Place. D. Seamon içinde, Dwelling, Seeing and Designing: Toward A Phenomenological Ecology, (s. 25-39). State University of New York Press.
• Robins, K. (1996). Kent Tutsakları: Post-Modern Kent de Ne Ola ki? Kimlik ve Yer Sorunsalı içinde (çev. T. Yöney). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Sağocak, A. (1999). Mimarlığı Anlama ve Yorumlama Bağlamında Kavramsal Bir Model. Doktora Tezi, İ.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Seamon, D. (1979). A Geography of the Lifeworld. St. Martin's.
• Sennett, R. (1996). Kamusal İnsanın Çöküşü. (çev. S. Durak). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Soja, E. W. (1996). Thirdspace: Journeys to Los Angeles and Other Real and Imagined Places. Oxford: Blackwell.
• Sınmaz, S. (2015). Gelişen İletişim Teknolojilerinin Kentsel Yaşam ve Kamusal Mekânlar Üzerindeki Yansımaları. Tasarım ve Kuram, 20, 63-75.
• Süer, D., & Sayar, Y. (2002). Küresel Sermayenin Yeni Tüketim Mekânları Lüks Konut Siteleri. Arredamento Mimarlık , 3.
• Trancik, R. (1986). Finding Lost Space: Theories of Urban Design. Van Nostrand Reinhold.
• Tschumi, B. (2018). Mimarlık ve Kopma. (çev. A. Tümertekin). İstanbul: Janus Yayıncılık.
• Tuan, Y. (1974). Topophilia: A Study of Environmental Perception, Attitudes, And Values. New Jersey: Prentince-Hall Inc.
• Ujang, N., & Zakariya, K. (2015). The Notion of Place, Place Meaning and Identity in Urban Regeneration. Social and Behavioral Sciences, 170, 709-717.
• Urry, J. (1995). Consuming Places. (çev. R. Öğdül). Londra: Routledge.
• Usta, G. (2020). Mekân ve Yer Kavramlarının Anlamsal Açıdan İrdelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 10(1), 25-30.
• Uzunkaya, A. (2014). Yer ve Yersizlik Kavramları Üzerine Bir İrdeleme. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yazman, D. (2011). Kentlerin Öncesi ve Sonrası. Arkitera. Erişim adresi: https://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=61502 adresinden alındı.
• Zeybek, O. (2017). Kent Peyzajında Kitsch. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 7(16), 96-111.
• Zukin, S. (1999). The Cultures of Cities. Cornwall: Blackwell Publishers.
• URL-1: Unsplush: https://unsplash.com/photos/UdKdSQzFBqc, son erişim: 01.03.2023.
• URL-2: Columbus and Over Group: https://columbusandover.com/neighborhoods/beacon-hill/, son erişim: 24.02.2023.
• URL-3: Black Past: https://www.blackpast.org/african-american-history/five-points-district-new-york-city-1830s-1860s/, son erişim: 28.02.2023.
• URL-4: Haber Turk: https://www.haberturk.com/polemik/haber/913516-ankaraya-5-kapidan-girilecek, son erişim: 26.02.2023.
• URL-5: Angara Gazetesi: http://www.angaragazetesi.net/haber/ankarayarobotheykeli-3618.html, son erişim: 27.02.2023.
• URL-6: AOÇ Mücadelesi: http://aocmucadelesi.org/index.php?Did=1804&Page=1, son erişim: 23.02.2023.
• URL-7: Haber Global: https://haberglobal.com.tr/ekonomi/750-milyon-dolara-yapilip-kapanan-ankapark-a-yeni-isletmeci-28909, son erişim: 27.02.2023.
• URL-8: Unsplush: https://unsplash.com/photos/efcMn7G1t9A, son erişim: 23.02.2023.
• URL-9: TOKİ: https://a.toki.gov.tr/illere-gore-projeler, son erişim: 26.02.2023.
• URL-10: Beykoz Konakları: https://www.beykozkonaklari.org/wp-content/uploads/2015/02/gal8.jpg, son erişim: 26.02.2023.
• URL-11: Wikiwand: https://www.wikiwand.com/en/Paso_del_Norte_International_Bridge#Media/File:Paso_Del_Norte_POE_El_Paso_Texas_(27794618513).jpg son erişim: 28.02.2023.