Historical Layers of Memory: Galataport in Frame

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 388 - 413, 30.10.2024

Çiğdem Karabağ , Emel Birer

https://doi.org/10.37246/grid.1283659

Öz

Geographic "place" and spatial relations in the historiographic dimension are the places where social memory is fermented. It is quite difficult to understand how the collective memory was (formed) from where we are today. Pierre Nora's aphorism "There is no more memory" (2022: 19) strengthens the expression, with history replacing memory, and memory is remembered as history. Collective memories established by the time gaps between history and new memory form collective memory in the long run. The purpose of study within this context is to map the history/ruins and a new memory of Istanbul Galataport/Karaköy-Galata Port chronologically and to find the important breaking points of social memory through the distances lived in the "place". These breaks are the points where the social memory is built by the gap between the "place" and the "distance" between the spaces. The starting point of the study is the question of whether the place maintains its sustainability/unsustainability in social memory with history, new memory, or distance section. The study is based on the hypothesis that the "history/ruins" and "new memory" concepts and the resulting "distance" as a result of the historical chronological sections taken, give the breaking points of the social memory. The study uses two-stage procedure as a method: deductive exploratory case study was used in the first stage, and a visual ethnography method was used in the second stage. In the findings, the historical Karaköy-Galata Port, named Galataport with its new memory, did not provide a contextual change to the "place" due to the distances formed by the history and the new memory, and it was seen that the distance frame grew larger in each period and history became a subset element in this framework.

Anahtar Kelimeler

Pierre Nora, Social memory, Place, Collective memory, Galataport, Karakoy Galata Port

Hafızanın Tarihi Katmanları: Çerçeve İçinde Galataport

Öz

Tarihyazımsal boyuttaki coğrafi “yer” ve mekân ilişkileri, toplumsal hafızanın mayalandığı yerlerdir. Toplumsal hafızanın nasıl oluştu(ruldu)ğunu, bugün gelinen yerden anlamak oldukça güçtür. Pierre Nora’nın “Artık hafıza yok” (2022:19) aforizması, tarihin hafızanın yerine geçmesi, hafızanın da tarih olarak hatırlanmasıyla ifadeyi güçlendirir. Tarih ile yeni hafıza arasındaki zaman boşlukları ile kurulan kolektif bellekler, uzun zamanda toplumsal hafızayı meydana getirir. Bu bağlam ile çalışmanın amacı, İstanbul Galataport/Karaköy-Galata Limanı’nın tarih/kalıntı ve yeni hafızasının kronolojik haritasını çıkarmak ve, “yer”de yaşanan mesafeler üzerinden toplumsal hafızanın önemli kırılma noktalarını bulmaktır. Bu kırılmalar “yer” ile mekânlar arasındaki “mesafe” boşluğunun getirdiği ve toplumsal belleğin inşa edildiği noktalardır. Yerin toplumsal hafızada tarih ile mi, yeni hafızayla mı, mesafe kesitinde mi sürdürülebilirliğini/sürdürülemezliğini devam ettirdiği sorusu çalışmanın çıkış noktasıdır. Çalışma, “tarih/kalıntı” ve “yeni hafıza” kavramları ile alınan tarihi kronolojik kesitlerin sonucu ulaşılan “mesafe” ile ortaya çıkan çerçeveler, toplumsal hafızanın kırılma noktalarını verir” hipotezine dayandırılmıştır. Çalışmanın yöntemi iki aşamalı olup birinci aşamasında, tümdengelim keşfedici örnek olay araştırması, ikinci aşamasında görsel etnografya yöntemi kullanılmıştır. Bulgularda, yeni hafızası ile Galataport olarak adlandırılan tarihi Karaköy-Galata Limanı’nın, tarih ve yeni hafıza ile oluşan mesafelerin “yer”e bağlamsal olarak bir değişiklik sağlamadığı gibi, her dönemde mesafe çerçevesi daha da büyüyerek, tarihin bu çerçevede bir alt küme elemanı haline geldiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal hafıza, Yer, Kolektif Bellek, Galataport, Karaköy Galata Limanı, Pierre Nora

Kaynakça

• Akıncı, T. (2021). Galata, 2. Basım, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek. Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, çev. Ayşe Tekin, 2. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Auge, M. (1995). Non-Places: Introduction to an Anthropology of Supermodernity. Londra & New York: Verso.
• Auge, M. (2020). Unutma Biçimleri, çev. Mehmet Sert, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Babbie, E. (2007). The Practice of Social Research. Twelfth Edition, USA: Wadsworth, Cengage Learning.
• Bal, H. (2021). Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri, 2. Baskı, Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Barash, A. J. ( 2007). Belleğin Kaynakları. Şeyda Öztürk (ed), Cogito Bellek Öncesiz Sonrasız, sayı: 50, (s.11-22), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Barlett, L. & Vavrus, F. (2021). Nitel Araştırmalarda Örnek Olay Yöntemi, çev. Gülşah Taşçı ve Faruk Levent, 1. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Benjamin, W. (2022). Pasajlar, çev. Ahmet Cemal. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 18. Baskı.
• Berman, M. (2021). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor Modernite Deneyimi, çev. Ümit Altuğ ve Bülent Peker. İstanbul: İletişim Yayınları. 21. Baskı.
• Creswell, W. J. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri, çev. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir, 3. Baskı, Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Çelik, Z. (1998). 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, 2. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Erkal, N. (2010). Bugün Liman Kara Olmuştur: İmparatorluk Cumhuriyet Eşiğinde İstanbul Rıhtımlarının Dönüşümü, Osmanlı Başkentinden Küreselleşen İstanbul’a Mimarlık ve Kent, 1910-2010, ed. İ. Akpınar, Osmanlı Bankası Arşiv Araştırma Merkezi, İstanbul; 31-48.
• Erkal, N. (2011). The Corner of The Horn: An Architectural Review of The Leaded Magazine In Galata İstanbul. Metu Jfa, (28:1) 197-227.
• Erzen, N. J. (2019). Üç Habitus Yeryüzü, Kent, Yapı, 3. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Esmer, M. (2013). “Tarihi Miras 1956-1960 İmarı: Karaköy-Beşiktaş Sahil Aksında Kaybolan/Yıkılan/ Taşınan Yapılar”, Mimarlık Dergisi, Sayı:374, http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=388&RecID=3324, Erişim tarihi: 15.03.2023.
• Gökberk, Ü. (2023). Hafıza Kazısı Bilge Karasu’nun İstanbul’u Walter Benjamin’in Berlin’i, çev. Kübra Kelebekoğlu, 1. Basım, İstanbul: Metis Yayınevi.
• Güçlü, İ. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 2. Basım, Ankara: Nika Yayınevi.
• Halbwachs, M. (2007). Kolektif Bellek ve Zaman, Şeyda Öztürk (ed), Cogito Bellek Öncesiz Sonrasız, sayı: 50, (s.55-76), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri, çev. Büşra Uçar, 2.Basım, Ankara: Heretik Yayınları.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif Hafıza, çev. Banu Barış, 1. Basım, Ankara: Heretik Yayınları.
• Harvey, D. (2019). Postmodernliğin Durumu. çev.Sungur Savran, 8. Basım, İstanbul: Metis Yayınları.
• Kafesçioğlu, O. F. (2016). 19. Yüzyılın İkinci Yarısından Günümüze Galata/Karaköy’de Kent Morfolojisi ve Yapı Türlerinin İncelenmesi. İdealKent Dergisi (18), 174-203.
• Klein, L. E. (2000). “On the Emergence of Memory in Historical Discourse.” Representations 69, University of California Press, pp. 127-150.
• Koçyiğit, G. R. (2018). “Mark Augé’de Yok-Yer (Non-Lieu) Kavramı Üzerine Bir Epistemik Çözümleme.” Megaron, 13(4):536-544.
• Köksal A. (2021). Bu Makân Artık Bu Yer Değil: Gülşen Özaydın, Merve Akı (ed). Mekân ve Yer (s. 10-19), 1. Baskı, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Köksal, H. (2022). Bu Mekân Artık Bu Yer Değil Modern/izm/i Tartışmak, 1. Basım, İstanbul : Arketon Yayınları.
• Kuban, D. (1998). İstanbul Yazıları, 1. Basım, İstanbul :Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Kuban, D. (2000). İstanbul Bir Kent Tarihi Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul, 2. Basım, İstanbul :Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekanın Üretimi, çev. Işık Ergüden, 2. Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lefebvre, H. (2018). Ritimanaliz Mekân, Zaman ve Gündelik Hayat, çev. Ayşe Lucie Batur, 2. Basım, İstanbul: Sel Yayınları.
• Lefebvre, H. (2021). Kentsel Devrim, çev. Selim Sezer, 7. Basım, İstanbul : Sel Yayınları.
• Mantran, R. (2020). İstanbul Tarihi, çev. Teaman Tunçdoğan, 5. Basım, İstanbul : İletişim Yayınları.
• Nora, P. (2022). Hafıza Mekânları, çev. Mehmet Emin Özcan, 2. Basım, İstanbul : DoğuBatı Kitapevi.
• Öncel D. (2021). Galata:Yerin değişimi-Mekânın Sahneleşmesi: Gülşen Özaydın, Merve Akı (ed). Mekân ve Yer (s. 143-167) ), 1. Baskı, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Özdamar G. E. (2016). Transforming The Historical Waterfront: An(r/t)repo in Istanbul. On The Waterfront, Vol. 44, May 10th, 2016.
• Popper, R. K. (1998). Tarihselciliğin Sefaleti, çev. Sabri Orman, 2. Basım, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Popper, R. K. (2022). Hayat Problem Çözmektir Bilgi, Tarih ve Politika Üzerine, çev. Ali Nalbant, 12. Basım, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Schulz, C. N. (1980). Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizolli.
• Stavrides, S. (2016). Kentsel Heterotopya Özgürleşme Mekânı Olarak Eşikler Kentine Doğru. çev. Ali Karatay, 3. Basım, İstanbul: Sel Yayınları.
• Tanyeli, U. (2020). Yıkarak Yapmak, 3. Basım, İstanbul: Metis Yayınları.
• Traverso E., (2019). Geçmişi Kullanma Kılavuzu Tarih, Bellek, Politika, çev. Işık Ergüden, 1. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uslu, A. (2016). “Hafıza ve Geçmişin Talebi Olarak Tarih Arasındaki Ayrım.”, ViraVerita E-Dergi, Sayı 3, s.42-65.
• Yücel, A.( 2019). Duran Her Şey Hareket Ediyor İstanbul Yazıları, 1. Basım, İstanbul: Arketon Yayınları.
• Yücel A. (2021). Mekân-Yer-Yersizleşme: Gülşen Özaydın, Merve Akı (ed). Mekân ve Yer (s. 51-64), 1. Baskı, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Zeytinoğlu E. (2021). “Yer” lerin Sınırı Olarak Deniz Limandan Ayrılmak Karşı Limanda Olmaktır: Gülşen Özaydın, Merve Akı (ed). Mekân ve Yer (s. 20-32), 1. Baskı, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Wiener, M. W. (1998). Bizans’tan Osmanlı’ya İstanbul Limanları, çev. Erol Özbek, 1. Basım, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 66.
• Url-1: Galataport: https://www.galataport.com/tr/tarihi-miras, son erişim: 20.03.2023.
• Url-2: Eski İstanbul Fotoğrafları Arşivi: http://www.eskiistanbul.net/arama/tophane, son erişim: 20.03.2023.
• Url-3: Galataport: http://www.levantineheritage.com/frank-han.html, son erişim: 20.03.2023.
• Url-4: Galataport: https://siska.com.tr/portfolio/merkez-rihtim-han/, son erişim: 20.03.2023.