GEBE VE EMZİKLİLİK DÖNEMİNDEKİ FİZYOLOJİK SÜREÇ VE BESİN-İLAÇ ETKİLEŞİMİ

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 14, 01.07.2016

Makbule Gezmen-karadağ Rukiye Erdoğan

Öz

Gebelik ve emziklilik dönemi fizyolojik değişimlerin yoğun olarak yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde maternal ve fetal sağlığın korunması oldukça önemlidir. Sağlıklı beslenmenin yanında gerekli olan durumlarda ilaç kullanımı da gerekebilmektedir. Bu durum doktor tavsiyesi ve gözetimi altında olmalı ve yarar/zarar durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Bununla birlikte besin ilaç etkileşimi dikkate alınarak bu dönemin sağlıklı bir şekilde geçirilmesi sağlanmalıdır. Bazı besinler ya da besin ögeleri, bazı ilaçlar ile aynı anda oral olarak alındığında ilacın emilimini, dağılımını ve vücutta göstereceği etkiyi değiştirebilir. Bunun tam aksine kullanılan bazı ilaçlar da kişinin beslenme durumunu etkileyerek beslenme yetersizliği oluşmasına neden olabilir. Besin ilaç etkileşimi farklı mekanizmalarla değişik organ ve sistemlerde gerçekleşmektedir. Gebelik döneminde ilacın emilimi, dağılım hacmi, plazma proteinlerine bağlanma oranı, karaciğerde metabolizasyonu ve atım miktarı değişmektedir. Gebeliğin getirdiği fizyolojik değişiklikler annenin farmakokinetik parametrelerinde çeşitli değişiklikler oluşmasına neden olmakta; bu durum anne kanından bebeğe plasenta aracılığıyla geçecek olan ilaç miktarını etkilemektedir. İlaçların gelişim bozukluğuna neden olması ilaca maruz kalınan dönem ile yakından ilişkilidir. Emziklilik döneminde bebeğini emziren anneler ilaç kullanımına dikkat etmelidir. Bebeğin karaciğerinin ilaçları yavaş metabolize etmesi, böbrek fonksiyonlarının henüz yeterince gelişmemiş olması ve ilk haftalarda plazmada ilacın proteinlere bağlanma oranının düşük olması nedeniyle ilaç dokularda yüksek konsantrasyona ulaşarak daha şiddetli etki gösterir ve bu zararlı olabilir. Gebelik ve emziklilik döneminde hiperemezis gravidarum, gestasyonel diyabet, hipertansiyon çoğunlukla görülen hastalıklardan bazılarıdır. Antihistaminikler, analjezikler, antibiyotikler, ACE inhibitörleri, beta blockers, diüeretikler ve statinler bu hastalıklarda sıklıkla kullanılmakta ve besin ilaç etkileşimine neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gebe, emzikli, besin-ilaç etkileşimi

Kaynakça

• Referanslar:
• Boullata JI. An introduction to drug-nutrient interactions. In: Boullata, Joseph I, Armenti, Vincent T edıtors. Handbook of drug-nutrient interactions, second edition, published by Humana, New York 2010 p:3-25.
• FDA. Avoid food-drug interactions. A guide from the National Consumer League and U.S. Food Administration Avoid Food-Drug Interactions 2013. Date: 28.11.2014 Available:http://www.fda.gov/downloads/Drugs/ResourcesForYou/Consumers/BuyingUsingMedicineSafely/EnsuringSafeUseofMedicine/GeneralUseofMedicine/UCM229033
• Alphan E, Baş M, Baysal A, Merdol TK, Kızıltan G, Pekcan G. ve ark. Hastalıklarda Beslenme Tedavisi, 1.Baskı, Hatiboğlu Yayınları, Ankara 2013.
• Boullata JI, Hudson ML. Drug-nutrient interactions: A broad view with implications for practise. Acad Nutr Diet. 2012; 112(4): 506-517.
• Buhımschı CS, Weıner CP. Medication in pregnancy and lactation part 1. Teratology. Obstet Gynecol. 2009; 113(1):166–188.
• Uydeş S, Çarçak N. Gebelik ve emzirme döneminde ilaç kullanımı. Güvenli annelik ve gebelik. Meslek İçi sürekli Eğitim Dergisi. 2008; 47-59.
• Burkey B, Holmes A. Evaluating medication use in pregnancy and lactation: what every pharmacist should know. J Pediatr Pharmacol Ther. 2013; 18(3):247–258.
• Özcan T, Akçay B, Seyis S. Gebelikte hipertansiyon ve antihipertansif tedavi. Turkiye Klinikleri J Cardiovasc Sci. 2007; 19: 56-67.
• Povoa AM, Costa F, Rodrıgues T, Patrıcıo B, Cardoso F. Prevalence of hypertension during pregnancy in Portugal. Hypertens Pregnancy. 2008; 27: 279-284.
• Chang J, Elam-Evans LD, Berg CJ, Herndon J, Flowers L, Seed KA. et al. Pregnancy-related mortality surveillance–United States, 1991–1999. MMWR Surveill Summ. 2003; 52:1–8.
• Thomas R, Easterlıng M. Pharmacological management of hypertension in pregnancy. Seminars in Perınatology. 2014; 38(8): 487–495.
• Abalos E, Duley L, Steyn DW, Henderson-Smart DJ. Antihypertensive drug therapy for mild to moderate hypertension during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2007; 24(1):CD002252
• Arafeh JM, Baırd SM. Cardiac disease in pregnancy. Crit Care Nurs. 2006; 29: 32-52.
• Mabıe WC, Dısessa TG, Crocker LG, Sıbaı BM, Arheart KL. A longitudinal study of cardiac output in normal human pregnancy. Am J Obstet Gynecol. 1994; 170: 849-56.
• Sıu SC, Sermer M, Colman JM, Alvarez AN, Mercıer LA, Morton BC. et al. Prospective multicenter study of pregnancy outcomes in women with heart disease. Circulation. 2001; 104: 515-21.
• Köşüş A, Köşüş N, Açıkgöz N, Çapar M. Kalp hastalığı olan ve olmayan gebelerde maternal ve fetal sonuçlar açısından bir fark var mı? Genel Tıp Derg. 2008; 18(2): 55-60.
• Shechtman S, Cıtrın O, Halberstadt Y, Pekarsky VF, Wajnberg R, Arnon J. et al. Pregnancy outcome after in utero exposure to angiotensin converting enzyme inhibitors or angiotensin receptor blockers. Reproductive Toxicology. 2011; 31: 540–545.
• Wınterfeld U, Allıgnol A, Panchaud A, Rothuızen LE, Merlob P, Cuppers-Maarschalkerweerd B. et al. Pregnancy outcome following maternal exposure to statins: a multicentre prospective study. BJOG. 2013; 120: 463–471.
• Lee NM, Saha S. Nausea and vomiting of pregnancy. Gastroenterol Clin North Am. 2011; 40: 309.
• Anderka M, Mıtchell A, Louık C, Werler MM, Hernandez-Dıaz S, Rasmussen SA. Medications used to treat nausea and vomiting of pregnancy and the risk of selected birth defects. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2012; 94: 22-30.
• Matok I, Levy A, Wıznıtzer A, Uzıel E, Koren G, GOrodıscher R. The safety of fetal exposure to proton-pump inhibitors during pregnancy. Dig Dis Sci. 2012; 57: 699-705.
• Abas M, Tan P, Azmi N, Omar SZ. Ondansetron compared with metoclopramide for hyperemesis gravidarum. Obstet Gynecol. 2014; 123: 1272–9
• Cıtrın O, Arnon J, Shechtman S, Schaefer C, Tonnıngen MR, Clementı M. et al. The safety of proton pump inhibitors in pregnancy: a multicentre prospective controlled study. Aliment Pharmacol Ther. 2005; 21: 269–275.
• Yıldız Y, Yapar E. Maternal anemia in pregnancy. The Journal of Gynecology - Obstetrics and Neonatology. 2012; 9 (35):1456- 1459.
• Kadyrov M, Kosanke G, Kıngdom J, Kaufmann P. Increased fetoplacental angiogenesis during first trimester in anaemic women. Lancet. 1998; 352(9142): 1747-9.
• Ebrahım SH, Kulkarnı R, Parker C, Atrash HK. Blood disorders among women: implications for preconception care. Am J Preventive Medicine. 2010; 38: 459-67.
• Turok D, Ratclıffe S, Baxley AG. Management of gestational diabetes mellitus. Am Fam Physician. 2003; 68: 1769–72.
• Ellıott BD, Schenker S, Langer O, Johnson R, Prıhoda T. Comparative placental transport of oral hypoglycemic agents in humans: a model of human placental drug transfer. Am J Obstet Gynecol. 1994; 171: 653–60.
• Karakurt F, Çarlıoğlu A, Kasapoğlu B, Gümüş İ. Gestasyonel diyabetes mellitus tanı ve tedavisi. Yeni Tıp Dergisi. 2009; 26: 134-138.
• Akarsu S, Kurt A, Kurt N, Yılmaz E, Aygün D. Diyabetik anne bebeğinde klinik ve laboratuar bulguları. Fırat Tıp Dergisi. 2008; 13(3): 199-204.
• Ibrahım M, Hamdy A, Shafık A, Taha S, Anwar M, Farıs M. The role of adding metformin in insulin-resistant diabetic pregnant women: a randomized controlled trial. Arch Gynecol Obstet. 2014; 289:959–965.
• Bobroff B, Lentz A, Turner ER. Food/drug and drug/nutrient interactions: what you should know about your medications. Univ. Florida IFAS Extens. 2009; 1-10.
• Nutritional Solutions. Wallace J, Gerencser M, Surley P. Drug-nutrient depletions and known interactions. Nutritional Solutions. Date: 28.11.2014
• Available: http://www.nutritional solutions.net/images/phocadownload/Rx_
• DepleteInteractions. pdf
• Mccabe B, Frankel E, Wolfe J. Monitoring nutritional status in drug regimens. In: Mccabe B, Frankel E, Wolfe J edıtors. Handbook of food-drug interactions, published by CRC, New York 2003 p: 77-104.
• Ndefo UA, Auer J, Poon I, Erowele GI, Eaton A. Cardiovascular drugs. In: Mozayani A, Raymon L edıtor. Handbook of drug interactions: a clinical and forensic guide, second edition, published by Humana, New York 2012 p: 285-384.