VARDİYALI ÇALIŞMA VE ALGILANAN ÇALIŞMA ORTAMININ HEMŞİRELERİN RUH SAĞLIĞI DURUMLARI ÜZERİNE ETKİSİ

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 2, 25 - 39, 29.11.2016

Merve Tarhan Levent Dalar

Öz

Tıbbi hata oranlarını, şiddet olaylarını ve iş kazalarını etkilemesi nedeniyle hemşirelerin ruh sağlığı durumları,  yönetici hemşirelerin dikkatini gerektiren önemli konulardan biridir. Bu düşünceden yola çıkılarak yapılan araştırmada, hemşirelerin vardiyalı çalışmalarının ve çalışma ortamı algılarının ruh sağlığı durumları üzerine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Tanımlayıcı-kesitsel nitelikteki araştırma, bir eğitim araştırma hastanesinde çalışan 144 hemşire ile gerçekleştirilmiştir. Kişisel Bilgi Formu, Çalışma Ortamı Ölçeği (ÇOÖ) ve Genel Sağlık Anketi-28 (GSA-28)’den oluşan anket formu ile veriler toplanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı testler, ki-kare testi, Pearson korelasyon analizi ve ikili lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Hemşirelerin yarısından fazlasının ruh sağlığı açısından riskli grupta olduğu görülmüştür (%54,9). GSA-28 ile ÇOÖ arasında orta derecede negatif ilişki saptanmıştır (r=0,545; p<0,01). Dönüşümlü vardiyada çalışan hemşirelerin, iş doyumu alt boyutuna yönelik algıları istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (p<0,01). Son 12 aydaki nöbet sayısı 51-100 arasında olan hemşirelerin 4,5 kat daha fazla riskli grupta bulunduğu görülmüştür (p<0,05). Hemşirelerin kurum kalite yönetimi, personel korkuları ve mesleki ilişkiler alt boyutlarına yönelik aldıkları puanlar arttıkça normal grupta bulunma olasılıklarının yaklaşık 0,8 kat arttığı saptanmıştır (p<0,05). Araştırmanın bulguları, dönüşümlü vardiyada çalışan ve kurum kalite yönetimini, personel korkularını ve mesleki ilişkileri daha olumsuz algılayan hemşirelerde ruh sağlığı sorunlarının görülme sıklığının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Hemşirelerde görülen ruh sağlığı sorunlarının azaltılmasında, kurumda belli aralıklarla değişen gece ve gündüz vardiya sistemlerinin tercih edilmesi ve psikolojik ve sosyal koşulların iyileştirilmesi etkili olabilir.

Anahtar Kelimeler: çalışma ortamı algısı, hemşirelik, ruh sağlığı, vardiyalı çalışma 

Kaynakça

• Gao YQ, Pan BC, Sun W, Wu H, Wang JN, Wang L. Anxiety symptoms among Chinese nurses and the associated factors: a cross sectional study. BMC Psychiatry 2012; 12: 141. doi: 10.1186/1471-244X-12-141
• Jamali J, Roustaei N, Ayatollahi SM, Sadeghi E. Factors affecting minor psychiatric disorder in southern Iranian nurses: a latent class regression analysis. Nurs Midwifery Stud 2015; 4(2): e28017. doi: 10.17795/nmsjournal28017
• Günaydın N, Bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerin uyku kalitesi ve genel ruhsal durumlarına etkisi. J Psy Nurs. 2014; 5(1): 33-40. doi: 10.5505/phd.2014.63935
• Taghinejad H, Suhrab İZ, Kikhavani S, Jaaferpour M, Azadi A. Occupational mental health: a study of work-related mental health among clinical nurses. J Clin Diagn Res. 2014; 8(9): WC01-3. doi: 10.7860/JCDR/2014/8247.4835
• Shakya DR, Lama S, Shyangwa PM. Psychological problems among nursing staff in a hospital. JNMA J Nepal Med Assoc 2012; 52(187): 102-10.
• Perry L, Lamont S, Brunero S, Gallagher R, Duffield C. The mental health of nurses in acute teaching hospital settings: a cross-sectional survey. BMC Nurs. 2015; 14: 15. doi: 10.1186/s12912-015-0068-8
• Mark G, Smith A. Occupational stress, job characteristics, coping, and the mental health of nurses. Br J Health Psychol. 2012; 17(3):505–21. doi: 10.1111/j.2044-8287.2011.02051
• Suzuki K, Ohida T, Kaneita Y, Yokoyama E, Miyake T, Harano S, et al. Mental health status, shift work, and occupational accidents among hospital nurses in Japan. J Occup Health. 2004; 46(6):448–54. doi: 10.1539/joh.46.448
• Bernaldo-De-Quirós M, Piccini AT, Gómez MM, Cerdeira JC. Psychological consequences of aggression in pre-hospital emergency care: cross sectional survey. Int J Nurs Stud. 2015; 52(1):260-70. doi: 10.1016/j.ijnurstu.2014.05.011
• Arimura M, İmai M, Okawa M, Fujimura T, Yamada N. Sleep, mental health status and medical errors among hospital nurses in Japan. Industrial Health 2010; 48: 811-17.
• International Council of Nurses (2007) Nurses and Shiftwork. Available at: http://www.icn.ch/images/stories/documents/publications/position_statements/C07_Nurses_Shift_Work.pdf , accessed 22 June 2016
• Øyane NM, Pallesen S, Moen BE, Akerstedt T, Bjorvatn B. Associations between night work and anxiety, depression, insomnia, sleepiness and fatigue in a sample of Norwegian nurses. PLoS One. 2013; 8(8):e70228. doi: 10.1371/journal.pone.0070228
• Lee HY, Kim MS, Kim O, Lee IH, Kim HK. Association between shift work and severity of depressive symptoms among female nurses: the Korea Nurses’ Health Study. J Nurs Manag. 2016; 24(2):192-200. doi: 10.1111/jonm.12298
• Shen SH, Yen M, Yang SL, Lee CY. Insomnia, anxiety, and heart rate variability among nurses working different shift systems in Taiwan. Nurs Health Sci. 2016; 18(2):223-9. doi: 10.1111/nhs.12257.
• Thun E, Bjorvatn B, Torsheim T, Moen BE, Magerøy N, Pallesen S. Night work and symptoms of anxiety and depression among nurses: a longitudinal study. Work Stress 2014; 28:376-86.
• Arsalani N, ,Fallahi-Khoshknab M, Josephson M, Lagerstrom M. Iranian nursing staff’s self-reported general and mental health related to working conditions and family situation. Int Nurs Rev. 2012; 59(3): 416-23. doi: 10.1111/j.1466-7657.2012.00987.x.
• Lin SH, Liao WC, Chen MY, Fan JY. The impact of shift work on nurses’ job stress, sleep quality and self-perceived health status. J Nurs Manag. 2014; 22(5):604-12. doi: 10.1111/jonm.12020.
• Tajvar A, Saraji GN, Ghanbarnejad A, Omili L, Hosseini SS, Abadi AS. Occupational stress and mental health among nurses in a medical intensive care unit of a general hospital in Bandar, Abbas in 2013. Electron Physician 2015; 7(3): 1108-13. doi: 10.14661/2015.1108-1113.
• Berthelsen M, Pallesen S, Magerøy N, Tyssen R, Bjorvatn B, Moen BE, Knardahl S. Effects of psychological and social factors in shiftwork on symptoms of anxiety and depression in nurses: a 1-year follow-up.
• Sezgin B. Kalite belgesi alan hastanelerde çalışma ortamı ve hemşirelik uygulamalarının hasta ve hemşire güvenliği açısından değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı. Doktora Tezi. İstanbul, 2007.
• Kılıç C. Genel sağlık anketi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 1996; 7(1):3-9.
• Uysal N, Yenal K. Hemşirelik öğrencilerinin genel sağlık durumlarının incelenmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 5(1): 15-20.
• Kadıoğlu H, Ergün A, Yıldız A. Screening of mental health problems with ghq-28 in a sample of turkish community dwelling adult people. MÜSBED 2013; 3(3):115-120. doi: 10.5455/musbed.20130703085152.
• Shahriari M, Shamali M, Yazdandik A. The relationship between fixed and rotating shifts with job burnout in nurses working in critical care areas. Iran J Nurs Midwifery Res 2014; 19(4): 360-5
• Tan M, Polat H, Şahin ZA. Hemşirelerin çalışma ortamlarına ilişkin algılarının değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi 2011; 4: 67-78.
• Tambağ H, Can R, Kahraman Y, Şahpolat M. Hemşirelerin çalışma ortamlarının iş doyumu üzerine etkisi. Bakırköy Tıp Dergisi 2015; 11(4): 143-9.
• Mollaoğlu M, Fertelli TK, Tuncay FÖ. Hastanede çalışan hemşirelerin çalışma ortamlarına ilişkin algılarının değerlendirilmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2010; 5(15): 17-30.
• Jaradat Y, Nijem K, Lien L, Stigum H, Bjertness E, Bast-Pettersen R. Psychosomatic symptoms and stressful working conditions among Palestinian nurses: a cross-sectional study. Contemp Nurse 2016; 27: 1-17.
• Saksvik IB, Bjortvan B, Hetland H, Sandal GM, Pallesen S. Individual differences in tolerance to shift work-a systematic review. Sleep Med Rev 2011; 15(4): 221-35.
• Saleh AM, Awadalla NJ, El-masri YM, Sleem WF. Impact of nurses’ circadian rhythm sleeps disorders, fatigue and depression on medication administration errors. Egypt J Chest Dis Tuberc 2014; 63: 145-53.
• Von Treuer K, Fuller-Tyszkiewicz M, Little G. The impact of shift work and organizational climate on health outcomes in nurses. J Occup Health Psychol 2014; 19(4): 453-61. doi: 10.1037/a0037680