BİR HASTANEDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI VE ÖZ ETKİLİLİK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 3, 27 - 39, 29.12.2017

Dilek Uz Yeter Kitiş

Öz

Bu
çalışma, hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz
etkililik-yeterlik düzeylerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak
yapılmıştır. Araştırmanın örneklemi Sağlık Bilimleri
Üniversitesi Gülhane Hastanesi’nde çalışan 538 hemşireden oluşmuştur.
Araştırmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları
II ölçeği (SYBDÖ II) ve Öz Etkililik- Yeterlik Ölçeği (ÖEYÖ) aracılığıyla
toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizi
için SPSS 15.0 paket programı kullanılmıştır. Verilerin normallik testi
yapıldıktan sonra iki gruplu karşılaştırmalarda Mann Whitney U Testi; üç ve
daha fazla gruplarda ise Bonferroni düzeltmeli Kruskall Wallis H Testi
kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiler Pearson Korelasyon analiziyle
değerlendirilmiştir. Hemşirelerin yaş ortalaması 29.66, %54.83'ü bekar ve
%76.77'si lisans mezunudur. Hemşirelerin % 36.3'ü sadece gündüz, diğerleri
nöbet ya da vardiya şeklinde çalışmaktadır. SYBDÖ II toplam puan ortalaması
132.87±17.42dir. Gündüz çalışan hemşirelerin sağlık sorumluluğu
(H=23.151;p=0.000), egzersiz (H=23.151;p=0.000), stres yönetimi
(H=31.418;p=0.000) ve SYBDÖ II toplam puan ortalaması (H=23.588;p=0.000)
nöbetli ve vardiyalı çalışanlara göre daha yüksektir. ÖEYÖ toplam puan
ortalaması 79.67±13.70’dir. Vardiyalı çalışanların davranışa başlama, davranışı
sürdürme puan ortalamaları daha yüksektir. Herhangi bir süreğen hastalığı
olanların engellerle mücadele puan ortalaması daha düşüktür (U=9573; p=0.003).

Anahtar Kelimeler

Sağlıklı yaşam biçimi, öz-etkililik-yeterlilik, hemşire

Kaynakça

• 1. Kumar S, Preetha GS. Health promotion: an effective tool for global health. Indian journal of community medicine: official publication of Indian Association of Preventive & Social Medicine, 2012;37(1): 5-7. 2. Bandura A. Self-efficacy mechanizm in human agency.American Psychologist;1982;37: 2:122-147. 3. Pignone P, Ammerman A, Fernandez L, Orleans C T, Pender N, Woolf S. et al. Counseling to promote a healthy diet in adults: a summary of the evidence for the US Preventive Services Task Force. American Journal of Preventive Medicine, 2003:24(1): 75-92. 4. WHO. The World Health Report: Reducing Risk, Promoting Healthy Life Geneva- Switzerland. 2002:29-39 Date: 11.04.2016. Available: http://www.who.int/whr/2002/en/ 5. Thatcher E, Park E. Evolving public health nursing roles: focus on community participatory health promotion and prevention. Online Journal of Issues in Nursing, 2012; 17(2):1-7. 6. Kemppainen V, Tossavainen K, Turunen H. Nurses' roles in health promotion practice: an integrative review. Health Promotion International, 2013;28(4): 490-501. 7. Özkan S, Yılmaz, E. Hastanede Çalışan Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2008;3(7):89-96. 8. Pasinlioğlu T, Gözüm S. Hastanede Çalışan Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 1998; 3(7):60-68. 9. Cürcani M, Tan M, Özdelikara A, Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. TAF Prev Med Bull 2010; 9(5):487-492. 10. Güner İC, Demir F. Ameliyathane Hemşirelerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2006;9(3):17-25. 11. Tuğut N, Bekar M. Üniversite Öğrencilerinin Sağlığı Algılama Durumları ile Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Arasındaki İlişki. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 11(3):1-10. 12. Sayan A, Erci B, Çalışan Kadınların Sağlığı Geliştirici Tutum ve Davranışları İle Öz-Bakım Gücü Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2001; 4(2):17-26. 13. Bilgili, Ayaz. Kadınların Sağlığı Geliştirme Davranışları ve Etkileyen Faktörler. TAF Prev Med Bull 2009; 8(6):497-502. 14. Karakoç A. Sınıf öğretmenlerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve bu davranışları etkileyen bazı faktörlerin belirlenmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi 2006. 15. Güler G, Güler N, Kocataş S, Yıldırım F, Akgül N. Bir Üniversitede Çalışan Öğretim Elemanlarının Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları. C.Ü. Hemşirelik Dergisi 2008, 12(3):18-26. 16. Walker SN, Sechrist KR, Pender NJ. The Health-Promoting Lifestyle Profile: Development and psychometric characteristics. Nursing Research 1987;36(2): 76-81. 17. Walker, S. Health-Promoting Lifestyle Profile II Scoring Instructions.1995 -Date:10.10.2017. Available:http://www.unmc.edu/nursing/docs/HPLPII_Scoring.pdf 18. Pinar R, Celik R, Bahcecik N. Reliability and construct validity of the health-promoting lifestyle profile II in an adult Turkish population. Nursing Research; 2009; 58(3): 184-193. 19. Sherer M, MadduxJE, Mercandante B, Prentice-Dunn S, Jacobs B, Rogers RW. The self-efficacy scale: Construction and validation. Psychological reports 1982; 51(2), 663-671. 20. Gözüm S, Aksayan S. Öz etkililik-yeterlik Ölçeğinin Türkçe Formunun Güvenilirlik ve Geçerliliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1999; 2(1):21-31. 21. Duffy M, Rossow R, Hernandez M. Correlates of health promotion activities in employed mexican American women. Nursing Research 1996; 45(1):18-24. 22. Givens M L, Malecki KC, PeppardPE, Palta M, Said A, Engelman CD et al. Shiftwork, sleep habits, and metabolic disparities: results from the Survey of the Health of Wisconsin. Sleep health 2015; 1(2): 115-120. 23. Molzof HE, Wirth MD, Burch JB, Shivappa N, Hebert JR, Johnson R L, et al. The impact of meal timing on cardiometabolic syndrome indicators in shift workers. Chronobiology international 2017;34(3):337-348. 24. Beebe D, Chang JJ, Kress K, Mattfeldt-Beman M. Diet quality and sleep quality among day and night shift nurses. Journal of Nursing Management 2017;25(7):549-557. 25. Aksoy T, Uçar H. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2014; 1(2):15-24. 26. Koçoğlu D, Akın B. Sosyoekonomik Eşitsizliklerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi DEUHYO ED 2009; 2(4):145-159. 27. Açıkgöz Çepni S, Kitiş Y. Relationship between healthy lifestyle behaviors and health locus of control and health specific self efficacy in university students. Japan Journal of Nursing Science 2017; 14(3): 231-239. 28. Kelly S, Martin S, Kuhn I, Cowan A, Brayne C, Lafortune L. Barriers and facilitators to the uptake and maintenance of healthy behaviours by people at mid-life: a rapid systematic review. PloS one, 2016; 11(1): e0145074. 29. Keskin GÜ, Orgun F. Öğrencilerin Öz Etkililik-Yeterlik Düzeyleri ile Başa Çıkma Stratejilerinin İncelenmesi. Anatolian Journal of Psychiatry 2006; 7:92-99. 30. Akgül N. Sivas İl Merkezi Birinci Basamak Sağlık Kurumlarında Çalışan Sağlık Personelinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Öz etkililik-Yeterlik Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi; 2008 31. Sergek E, Sertbaş G. SSK Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Sosyodemografik Özellikleri ve Öz etkililik, Yeterlik Düzeyleri. Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006; 9 (1):1-8. 32. Doni NY, Şimşek Z, Gürses G, Özer MS, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz etkililik Yeterlik Düzeyleri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2009; 4(12):1-8. 33. Çam O, Engin E. Psikiyatri kliniğinde çalışan hemşirelerde farkındalık eğitiminin bireysel performans standartlarına etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2006; 7:82-91. 34. Yiğitbaş Ç. Yetkin Y. Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin özetkililik-yeterlik düzeylerinin değerlendirilmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2003; 7(1):6-13. 35. Zengin, N. Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinde Öz etkililik-Yeterlik Algısı ve Klinik Uygulamada Yaşanılan Stresle İlişkisinin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2007;10(1):1-9. 36. Karadağ E, Derya YA, Ucuzal M. Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Öz Etkililik-Yeterlik Düzeyleri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2011; 4(1):13-19.