TIP FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNDE STRES, TÜKENMİŞLİK VE DEPRESYON

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 10 - 20, 07.08.2020

İrem Ekmekci Ertek , Seçil Özkan , Selçuk Candansayar , Mustafa Necmi İlhan

Öz

Tıp fakültesi öğrencilerinde ruhsal sıkıntı, anksiyete, depresyon, intihar girişimi ve tükenmişlik düzeylerinin yüksek olduğu bilinmektedir. Akademik performans kaygıları, klinik sorumluluklar, hasta, hasta yakını ve fakülte ile kurulan iletişimde zorluklar, kişisel yaşam sorunları ortak stres faktörlerindendir. Bu yüksek hızlara rağmen tıp öğrencileri psikiyatrik yardım alma konusunda açık ve istekli değildirler. Ülkemizdeki çalışmalar genellikle kesitsel nitelikte olup depresyonun %10 ila 40 ‘lık bir prevalans ile önemli yer tuttuğunu belirtmektedir. Ruh sağlığı üzerinde olumsuz etki oluşturan faktörlerde ise kadın cinsiyet, düşük sosyoekonomik düzey, yurtta yaşamak, sigara kullanımı ve şiddete maruziyet görülmektedir. Özellikle birinci ve altıncı sınıflarda depresyon ve kaygı düzeylerinin yüksek olması bu sınıflarda koruyucu önlemlerin önemine dikkat çekmektedir. Gelecekte toplum sağlığını geliştirmek üzere hizmet verecek olan tıp fakültesi öğrencilerinin, fakülteye başlangıcı ile mezuniyet dönemleri arasındaki değişkenlerin nedenselliğinin incelenmesi ve hatta mezuniyet sonrası ruh sağlığı ile ilgili prospektif çalışmalar yapılması kanıta dayalı etkin müdahale programlarının geliştirilmesini sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

tıp fakültesi, öğrenci, tükenmişlik

Kaynakça

• 1. Brunner S, Bachmann N. Psychische und physische Gesundheit im Verlauf des Studiums. Macht Studieren krank? Bern: Huber. 1999;77–92. 2 .Niemi PM, Vainioma ̈ki PT. Medical students’ distress: quality, continuity and gender differences during a six-year medical programme. Med Teach. 2006;28:136-141. 3. Kötter T, Pohontsch NJ,Voltmer E. Stressors and starting points for health-promoting interventions in medical school from the students’ perspective: a qualitative study. Perspect Med Educ. 2015; 4(3):128-135. 4. Midtgaar M, Ekeberg Ø, Vaglum P, Tyssen R. Mental health treatment needs for medical students: a national longitudinal study. Eur Psychiatry. 2008; 23(7): 505-511. 5. Pu ̈schel K, Schalinski S. Not enough help for themselves—The risk of physicians to commit suicide [in German]. Arch Kriminol. 2006;218:89 –99. 6. Davis M, Detre T, Ford DE, Hansbrough W, Hendin H, Laszlo, J et al. Confronting depression and suicide in physicians: A consensus statement. JAMA. 2003;289:3161–3166. 7. Schernhammer ES, Colditz GA. Suicide rates among physicians: A quantitative and gender assessment (meta-analysis). Am J Psychiatry. 2004;161:2295–2302. 8. APA, 2013. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®), American Psychiatric Association, American Psychiatric Pub. 9. Whiteford HA, Degenhardt L, Rehm J, Baxter A J, Ferrari A J, Erskine H.E et al. Global burden of disease attributable to mental and substance use disorders: findings from the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet. 2013;382:1575–86. 10. Murray CJ, Atkinson C, Bhalla K, Abraham J, Ali MK, Atkinson C et al. The state of US health, 1990–2010: burden of diseases, injuries, and risk factors. JAMA. 2013;310:591–608. 11. Camkurt MA. Majör depresyonun tedavisinde ve etyolojisinde yeni umutlar, yeni ufuklar: mikroRNA’lar. Journal of Mood Disorders, 2015; 5(1): 23-30. 12. Çelik FH, Hocaoğlu Ç. Major depresif bozukluk’tanımı, etyolojisi ve epidemiyolojisi: bir gözden geçirme. Çağdaş Tıp Dergisi. 2016; 6(1): 51-66. 13. Depression and Other Common Mental Disorders: Global Health Estimates. Geneva: World Health Organization; 2017. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. 14. Baxter AJ, Scott KM, Ferrari AJ, Norman RE, Vos T, Whiteford HA Challenging the myth of an “epidemic” of common mental disorders: trends in the global prevalence of anxiety and depression between 1990 and 2010. Depress Anxiety. 2014;31:506–16. 15. Kılıc C. Erişkin nüfusta ruhsal hastalıkların yaygınlığı, ilişkili faktörler, yetiyitimi ve ruh sağlığı hizmeti kullanım sonuçları, Türkiye Ruh Sağlığı Profili’nde. T.C. Sağlık Bakanlığı: Ankara; 1998. 16. Güçlü N. Stres yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2001; 21(1). 17. Aydın Pehlivan, İ. İş Yaşamında Stres. Pegem Yayıncılık, Ankara 2002. 18. Cüceloğlu, D. İnsan ve Davranışı. Psikolojinin Temel Kavramları. Remzi Kitabevi, İstanbul 1994. 19 Schneiderman N, Ironson G, Siegel SD. Stress and health: psychological, behavioral, and biological determinants. Annu Rev Clin Psychol. 2005; 1: 607-628. 20. Gunnar M, Quevedo K. The neurobiology of stress and development. Annu Rev Clin Psychol. 2007; 58: 145-173. 21. Bozkurt T, Uğul M, Turpoğlu Çelik. Stres. İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010. 22. Braham BJ. Stres Yönetimi. Ateş Altında Sakin Kalabilmek. (Çev.: Vedat G. Diker). Hayat Yayınları, İstanbul 1998. 23. Okutan M, Tengilimoğlu D. İş ortamında stres ve stresle başa çıkma yöntemleri: bir alan uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2002; 4(3), 15-42. 24. Meydanlıoğlu A. Sağlık çalışanlarının sağlığı ve güvenliği. Balikesir Saglik Bil Derg, 2013; 2 (3): 192-199. 25. Fişek G. Sağlık personeli sağlığı. Erişim tarihi: 10.12.2019 available: http://www.sbn.gov.tr/icerik.aspx?id=116 26. Caruso CC. Negative Impacts of Shiftwork and Long Work Hours. Rehabil Nurs 2014; 39 (1): 16-25 27. Önder ÖR, Ağırbaş İ, Yenimahalleli G, Aksoy A. Ankara numune eğitim ve araştırma hastanesinde Çalışan hekim ve hemşirelerin geçirdikleri iş kazaları ve meslek hastalıkları yönünden Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi 2011;10:31-44. 28. Clegg A. Occupational stress in nursing: A review of the literatüre. J Nurs Manag, 2001, 9:101-106. 29. Nur D. Kamu hastanelerinde çalışan sağlık personelinde iş doyumu ve stres ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 2011; 14(4): 230-240. 30. Maslach C, Jackson SE, The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 1981; 2(1): 99-113). 31. Türkçapar Ü. Beden eğitimi öğretmenlerinin farklı değişkenlere göre tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2011; 15(3): 135-146.) 32. Cherniss C., Staff burnout: job stress in the human services.. Sage Publications, Beverly Hills, CA. 1980. 33. Wiskow C, Albert T, de Pietro C. How to create an attractive and Supportive Working environment for Health Professionals; WHO: Copenhagen, 2010: 1–37. 34. Maslach C, Schaufeli W, Leiter MP. Job burnout. Annu Rev Psychol 2001; 52:397-422 35. Çavuş MF, Demir Y. The Impacts Of Structural And Psychological Empowerment On Burnout, Canadian Social Science, 2010; 6(4): 63-72.). 36. Greenglass ER, Burke RJ. Work and family precursors of burnout in teachers: sex differences. Sex Roles 1988; 18(3):215-229. 37. Maclach C, Zimbargo PG. Burnout: the cost of caring. 103-124, Cambridge, 2003. 38. Unger, D.E. Superintendent Burnout: Myth or Reality, Ph.D Dissertation, The Ohio State University, Columbus. 1980. 38. Şahinoğlu N, Arkar H. Tükenmişlik Sendromu ile Kişilik Arasındaki İlişki: Maslach Tükenmişlik Envanteri ile Mizaç ve Karakter Envanteri’nin Karşılaştırılması, Yeni Symposium, 2011; 49(3): 159-164.) 39. Şeşen H. Adalet Algısının Tükenmişliğe Etkisi: İş Tatmininin Aracı Değişken Rolünün Yapısal Eşitlik Modeli İle Testi, Savunma Bilimleri Dergisi, 2010; 9(2): 67-90. 40. Cullen JC, Silverstein BA, Foley MP. Linking Biomechanical Workload and Organizational Practices to Burnout and Satisfaction, Journal of Business and Psychology, 2008; 23(1/2):63-71. 41. Helvaci I, Turhan M. Tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Silifke’de görev yapan sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2013; 1(4): 58-68. 42. Ardiç K, Polatci S. Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ Örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2008; 10(2);69-96.. 43. Özler DE. Örgütsel Davranışta Güncel Konular, Seçkin Yayıncılık: İstanbul. 2010, 44. Shanafelt TD, Balch CM, Dyrbye LN, Bechamps G, Russell T, Satele D, et al. Special report: suicidal ideation among American surgeons. Arch Surg 2011; 146(1):54-62. 45. Gabbard GO, Menniger RW, Coyne L. Sources of conflict in the medical marriage.Am J Psychiatry 1987; 144(5):567-572. 46. Firth-Cozens J, Greenhalg J. Doctors perceptions of the links between stress and lowered clinical care. Soc Sci Med 1997; 44(7):1017-1022. 47. Halbesleben JR, Rathert C. Linking psysician burnout and patient outcomes: exploring dyadic relationship between psysician and patients. Health Care Manage 2008; 33(1):29-39. 48. Balch CM, Oreskovich MR, Dyrbye LN, Colaiano JM, Satele DV, Sloan JA et al. Personal consequences of malpractice lawsuits on American surgeons. J Am Coll Surg 2011;213(5):657-667. 49. Slavin SJ, Schindler DL, Chibnall,JT. Medical student mental health 3.0: improving student wellness through curricular changes. Acad Med. 2014; 89(4): 573. 50. Dyrbye LN, Thomas MR, Eacker A, Harper W, Massie FS, Power DV et al. Race, ethnicity, and medical student well- being in the United States. Arch Intern Med. 2007;167:2103–2109. 51. Goebert D, Thompson D, Takeshita J. Beach C, Bryson P, Ephgrave K et al. Depressive symptoms in medical students and residents: a multischool study. Acad Med, 2009; 84(2): 236-241. 52. Kötter T, Pohontsch NJ, Voltmer E. Stressors and starting points for health-promoting interventions in medical school from the students’ perspective: a qualitative study. Perspect Med Educ, 2015; 4(3), 128-135. 53. Midtgaard M, Ekeberg Ø, Vaglum P, Tyssen R. Mental health treatment needs for medical students: a national longitudinal study. Eur Psychiatry, 2008; 23(7): 505-511. 54. Dyrbye LN, Thomas MR, Massie FS, Power DV, Eacker A, Harper W et al. Burnout and suicidal ideation among U.S. medical students. Ann Intern Med. 2008;149:334–341. 55. Brimstone R, Thistlethwaite JE, Quirk F. Behaviour of medical students in seeking mental and physical health care: exploration and comparison with psychology students. Med Educ 2007;41:74-83. 56. Rogers T. Barriers to the doctor as patient role. A cultural construct. Aust Fam Physician 1998;27:1009–13. 57. Forsythe M, Calnan M, Wall B. Doctors as patients: postal survey examining consultants’ and general practitioners’ adherence to guidelines. BMJ 1999;319:605–8. 58. Chambers RM. What should doctors do if they become sick? Fam Pract 1993;10:416–23. 59. Chambers R, Belcher J. Self-reported health care over the past 10 years: a survey of general practitioners. Br J Gen Pract 1992;42:153–6. 60. British Medical Association. Ethical Responsibilities Involved in Treating Doctor-Patients. London: BMA 1995. 61. General Medical Council. Doctors Should Not Treat Themselves or Their Families. London: GMC 1998. 62. Baldwin PJ, Dodd M, Wrate RM. Young doctors’ health. II. Health and health behaviour. Soc Sci Med 1997;45:41–4. 63. Roberts LW, Warner TD, Trumpower D. Caring for medical students as patients: access to services and care-seeking practices of 1027 students at non-medical schools. Collabor- ative Research Group on Medical Student Healthcare. Acad Med 2000;75 (3):272–7. 64. Murphy RJ, Gray SA, Sterling G, Reeves K, DuCette J. A comparative study of professional student stress. J Dent Educ. 2009;73:328 –337. 65. Dyrbye LN, Thomas MR, Harper W et al. The learning environment and medical student burnout: a multicentre study. Med Educ 2009;43(3):274–82. 66. Dyrbye L, Shanafelt T. A narrative review on burnout experienced by medical students and residents, Medical Education, 2016, 50(1): 132–149). 67. Dyrbye LN, Power DV, Massie FS, Eacker A, Harper W, Thomas MR et al. Factors associated with resilience to and recovery from burnout: a prospective, multi-institutional study of US medical students. Med Educ 2010;44(10):1016–26. 68. Neumann M, Edelhäuser F, Tauschel D, Fischer MR, Wirtz M, Woopen C et al. Empathy decline and its reasons: a systematic review of studies with medical students and residents. Acad med 2011; 86(8): 996-1009. 69. Schrauth M, Kowalski A, Weyrich P, Begenau J, Zipfel S, Nikendei C. Self-image, the real physician and the ideal physician: A comparison of medical students from 1981 and 2006 [in German]. Psychother Psychosom Med Psychol. 2009;59:446 –453. 70. Tyssen R, Vaglum P, Grønvold NT, Ekeberg Ø. The impact of job stress and working conditions on mental health problems among junior house officers: a nationwide Norwegian prospective cohort study. Med Educ 2000;34:374-384 71. Liu XC, Oda S, Peng X, Asai K. Life events and anxiety in Chinese med- ical students. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1997;32:63-67 72. Tyssen R, Vaglum P, Grønvold NT, Ekeberg Ø. Factors in medical school that predict postgraduate mental health problems in need of treatment: a nationwide and longitudinal study. Med Educ 2001;35:110-120. 73 Güleç M, Bakır B, Özer M, Uçar M, Kılıç S, Hasde M. Association between cigarette smoking and depressive symptoms among military medical students in Turkey. Psychiatry research, 2005; 134(3);281-286. 74. Yeniçeri N, Mevsim V, Özçakar N, Özan S, Güldal D, Başak O. Tıp eğitimi son sınıf öğrencilerinin gelecek meslek yaşamları ile ilgili yaşadıkları anksiyete ile sürekli anksiyetelerinin karşılaştırılması. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2007 ;21(1); 19-24. 75. Canbaz S, Sünter AT, Aker S, Pekşen Y. Tıp fakültesi son sınıf öğrencilerinin kaygı düzeyi ve etkileyen faktörler. Genel Tıp Dergisi, 2007;17(1): 15-19. 76. Kaya M, Genç M, Kaya B, Pehlivan E. Tıp fakültesi ve sağlık yüksekokulu öğrencilerinde depresif belirti yaygınlığı, stresle başa çıkma tarzları ve etkileyen faktörler. Türk Psikiyatri Dergisi, 2007; 18(2). 137-146. 77. Bayram N, Bilgel N. The prevalence and socio-demographic correlations of depression, anxiety and stress among a group of university students. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 2008; 43(8): 667-672. 78. Kutlu R, Çivi S, Şahinli AS. Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Depresif Belirti ve Sigara İçme Sıklığı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2009; 8(6). 79. Mayda AS, Gerçek ÇG, Güneş C, Hüseyinoğlu A, Güler MB, Yildirim A. Tıp fakültesi öğrencilerinde depresif belirti sıklığının demografik özellikler, sigara, alkol, madde kullanımı, baskın el ve şiddete meruz kalma ile ilişkisi. TÜBAV Bilim Dergisi, 2009; 2(4). 476-483. 80. Karaoglu N, Şeker M. Anxiety and depression in medical students related to desire for and expectations from a medical career. West Indian medical journal, 2010; 59(2): 196-202. 81. Baykan Z, Naçar M, Çetinkaya F. Depression, anxiety, and stress among last-year students at Erciyes University Medical School. Academic Psychiatry, 2012; 36(1): 64-65. 82 Bedriye Ö, Şahin T, Özdemir S, Şahin C, Çakır K, Ezgi Ö. Tıp fakültesi öğrencilerinde depresyon, anksiyete ve stres düzeyleri ve ilişkili etmenler. Kriz Dergisi, 2013;21(1): 1-10. 83. Güler M, Demirci K, Karakuş K, Kişioğlu AN, Zengin E, Yozgat Z et al. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinde umutsuzluk-depresyon sıklığı ve sosyodemografik özellikler arasındaki ilişkinin belirlenmesi. International Journal of Basic and Clinical Medicine, 2014; 2(1): 32-37. 84. Topak OZ, Karan CB, Toktaş SN, Gündoğmuş SZ, Özdel O. Bir Grup Tıp Fakültesi Öğrencisinde Öğrenim Sürecinde Tükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması: Tıp Eğitim Süreci Tükenmişlik Düzeylerini Değiştiriyor mu? Klinik Psikiyatri. 2015;18:90-96.