Stomalı Bireylerde Hassas Bir Konu: Mahremiyet

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 3, 8 - 15, 31.12.2020

Dilek Aktaş , Zehra Göçmen Baykara

Öz

Mahremiyet; bireyin bağımsız varoluşunun, kendi kendini belirleme gücünün göstergesi ve bireye saygı ilkesinin bir sonucudur. Bireyle birebir ilişkiyi gerektiren sağlık hizmetlerinin sunumunda mahremiyet korunması gereken önemli bir hasta hakkıdır.
Stomalı bireyler, mahremiyete saygının oldukça hassas olduğu hasta gruplarından birisidir. Stoma ile birlikte bireyin defekasyonu üzerinde kontrolü kalkmakta, mahrem olan boşaltım alışkanlığı karın bölgesine açılmış bir ostomi ile gerçekleştirilmektedir. Sağlık profesyonelleri, stomalı bireyin yeni durumuna alışma sürecinde fiziksel, sosyal, psikolojik mahremiyet alanlarına müdahale etmektedir.
Stomalı bireyin mahremiyetine saygı çerçevesinde sağlık bakım hizmeti almasında hemşirelerin önemli sorumlulukları vardır. Hemşire stomalı bireyin bakımı, stoma komplikasyonlarının yönetimi, beslenmesi, boşaltımı, aile ilişkileri, cinsellik, ibadet, iş yaşantısı, sosyal yaşantısı gibi tüm mahremiyet alanlarına ilişkin hemşirelik problemlerini belirler ve girişimlerinde uygular.
Stoma ve yara bakım hemşireleri başta olmak üzere stomalı bireyin sağlık bakım hizmetini gerçekleştiren tüm sağlık profesyonelleri güvenli bir ortamda mahremiyete saygı çerçevesinde mesleki sorumluluklarını gerçekleştirmeye özen göstermelidirler. Ancak böyle bir ortamda stomalı bireyler hak ettikleri bakımı almış olurlar. Bu hassasiyeti göstermek sağlık profesyonellerinin mesleki bir sorumluluğu, hastaların ise insan olarak temel haklarındandır.

Anahtar Kelimeler

Stomalı birey, mahremiyete saygı, hemşire, stoma ve yara bakım hemşiresi

Kaynakça

• 1. Alpar ŞE, Bahçecik N, Karabacak Ü. Çağdaş Hemşirelikte Etik, 3. Baskı, İstanbul Tıp Kitabevi, İstanbul 2013.
• 2. İzgi MC. Yaşlı mahremiyeti gözardı edilebilir mi? Antalya'da huzurevlerinde yaşayan yaşlılar üzerine niteliksel bir araştırma. Turkish Journal of Geriatrics. 2012; 15(3): 319-326.
• 3. Oğuz YN, Tepe H, Büken NÖ, Kucur DK. Biyoetik terimleri sözlüğü, 1. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara 2005.
• 4. Burgoon JK. Privacy and communication. Annals of the International Communication Association. (1982); 6(1): 206-249.
• 5. Leino-Kilpi H, Valimaki, M., Dassen, T., Gasull, M., Lemonidou, C., Scott, A et al. Privacy: a review of the literature. International Journal of Nursing Studies. 2001; 38(6): 663-671.
• 6. Geıderman JM, Moskop JC, Derse AR. Privacy and confidentiality in emergency medicine: obligations and challenges. Emergency Medicine Clinics Of North America. 2006; (24): 633–656.
• 7. Temel MK. Biyomedikal Etik Prensipleri. Hayat Sağlık ve Sosyal Hizmetler Vakfı, İstanbul 2017
• 8. Taneri G. Hasta ve Hekim Hakları İle Uygulamadan Örnek Hükümlerle Hekim Ceza Sorumluluğu. 1. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara2015
• 9. Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul Ve Esasları Hakkında Tebliğ (16.10.2009). Resmi Gazete (Sayı: 27378) Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=9.5.13494&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=yatakl%C4%B1%20sa
• 10. Genel Sağlık Sigortası Verilerinin Güvenliği Ve Paylaşımına İlişkin Yönetmelik (11.07.2012). Resmî Gazete (Sayı: 28350) Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120711-7.htm
• 11. Türk Ceza Kanunu (12.10.2004). Resmi Gazete (Sayı: 25611) Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim adresi https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf
• 12. Hasta Hakları Yönetmeliği (01.08.1998). Resmi Gazete (Sayı: 23420) Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.4847&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0
• 13. Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği (30.09.2014) Resmî Gazete (Sayı: 29135) Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.20085&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=%C3%9CREME
• 14. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (6/5/1930) Resmi Gazete (Sayı : 1489) Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1593.pdf
• 15. Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun (3/6/1979) Resmi Gazete (Sayı: 16655) Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2238.pdf
• 16. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi (19.2.1960). Resmi Gazete (Sayı: 10436) Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/2.3.412578.pdf
• 17. Türk Tabipleri Birliği Etik Kurulu. Türk tabipler birliği etik bildirgeleri, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Birinci Baskı, Ankara 2010.
• 18. Türk Hemşireler Derneği. Hemşireler İçin Etik İlke Ve Sorumluluklar. Türk Hemşireler Derneği 2009 Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim adresi: https://www.thder.org.tr/uploads/files/hemsire-brosur.pdf
• 19. International Council of Nurses. The ICN code of ethics, 2012 Erişim Tarihi: 10.03.2020 Erişim Adresi: http://www.old.icn.ch/images/stories/documents/about/icncode_english.pdf
• 20. Alvare S, Dugan D, Fuzy J. Nursing Assistant Care, Hartman Publishing, 2005.
• 21. Baykara Z, Leventoğlu S, Menteş B. Stoması kapatılan bireylerin ilk bağırsak boşaltımına ilişkin duygu ve düşünceleri bir pilot çalışma. Kolon Rektum Hast Dergisi. 2007; 17(2): 76-81.
• 22. Karadağ A. Stomaterapi ve stoma bakım hemşireliği. Editör: Baykan A, Zorluoğlu A, Geçim E, Terzi C. Kolon ve Rektum Kanserleri. 1. Baskı, Tasarım, Ofset Hazırlık ve Baskı, İstanbul, 2010 s: 693-712
• 23. Karaveli S, Özbayır T, Karacabay K . Kolorektal kanser ameliyatı geçiren hastaların ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası dönemde yaşadıkları deneyimlerin incelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2014;17(2): 90-96.
• 24. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı. Sağlıkta Kalite Standartları Hastane, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2016.
• 25. Akyüz E, Erdemir F. Surgical patients’ and nurses’ opinions and expectations about privacy in care. Nursing Ethics. 2013;20: 660-671.
• 26. Baykara ZG. Ostomi bakım. Editör: Atabek Aştı T, Karadağ A. Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri, 1. Baskı, Nobel Kitabevi Özyurt Matbaacılık, Adana 2011 p: 1146-1177
• 27. Kaya N. Hemşirelik Süreci Hemşirelik Tanılaması. Edtör: Aştı TA, Karadağ A. Hemşirelik Esasları, 1. Baskı, Akademi Basın ve Yayıncılık. 2012 p:137-175.
• 28. Rafiei H, Hoseinabadi-Farahani MJ, Aghaei S, Hosseinzadeh K, Naseh L, Heidari M. The prevalence of psychological problems among ostomy patients: a cross-sectional study from Iran. Gastrointestinal Nursing. 2017; 15(2): 39-44.
• 29. Aktas D, Baykara ZG. Body image perceptions of persons with a stoma and their partners: a descriptive, cross-sectional study. Ostomy Wound Management. 2015; 61(5); 26-40.
• 30. Sun V, Bojorquez O, Grant M, Wendel CS, Weinstein R, Krouse RS. Cancer survivors’ challenges with ostomy appliances and self-management: a qualitative analysis. Supportive Care in Cancer. 2020; 28(4): 1551-1554.
• 31. Beaubrun EFDL, Sordes F, Chaubard T. Psychological impact of ostomy on the quality of life of colorectal cancer patients: Role of body image, self-esteem and anxiety. Bulletin Du Cancer. 2018; 105(6): 573-580.
• 32. Taylan S, Akıl Y. Bağırsak stoması olan hastaların cinsel deneyimleri: nitel çalışma. Ortadoğu Tıp Dergisi. 2020; 12(1): 17-23.
• 33. Junkin J, Beitz JM. Sexuality and the person with a stoma: implications for comprehensive WOC nursing practice. J Wound Ostomy Continence Nurs. 2005; 32(2): 121-128.
• 34. Persson E, Hellstrom AI. Experiences Of Swedish Men And Women 6 To 12 Weeks After Ostomy Surgery. Journal Of Wound, Ostomy & Continence Nursing. 2002; 29(2): 103-108.
• 35. Vural F, Harputlu D, Karayurt O, Suler G, Edeer AD, Ucer C, Onay DC. The impact of an ostomy on the sexual lives of persons with stomas: a phenomenological study. Journal of Wound Ostomy & Continence Nursing. 2016; 43(4): 381-384.
• 36. Vural F, Dorum H. Stomada cinsellik neden önemlidir?. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2012; 5 (4): 171-174
• 37. Erickson J, Millar S. Caring for patients while respecting their privacy: Renewing our commitment. Online Journal of Issues in Nursing. 2005; 10(2).
• 38. Danielsen AK, Soerensen EE, Burcharth K, Rosenberg J. Learning to live with a permanent intestinal ostomy: impact on everyday life and educational needs. Journal of Wound Ostomy & Continence Nursing. 2013; 40(4): 407-412.
• 39. Karabulut HK, Dinç L, Karadag A. Effects of planned group interactions on the social adaptation of individuals with an intestinal stoma: a quantitative study. Journal of Clinical Nursing. 2014; 23(19-20): 2800-2813
• 40. Özsoy SA, Özgur G, Akyol AD. Patient expectation and satisfaction with nursing care in turkey: a literature review. International Nursing Review. 2007; 54: 249-255
• 41. Üstün Ç, Vatanoğlu E, Demirci N. Stoma bakım hemşireliğinde etik yaklaşımlar. Editörler: Ülman YI, Artvinli F. Değişen dünyada biyoetik, Türkiye Biyoetik Derneği Yayını, İstanbul 2012 s: 281-290.
• 42. Olsen JC, Sabin BR. Emergency department patient perceptions of privacy and confidentiality. The Journal of Emergency Medicine. 2003; 25(3): 329-333.
• 43. Tamimi N, Sebastianelli R. Understanding E-Trust. Journal Of Information Privacy And Security. 2007; 3(2): 3-17.