D VİTAMİNİ SENTEZİ, METABOLİZMASI VE SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 34 - 47, 17.03.2021

Cemile Balcı Neşe Toktaş

Öz

Doğal besinlerde az miktarda D vitamini bulunur ve D vitamini ile zenginleştirilmiş besinler genellikle gereksinimini karşılamak için yetersizdir. D vitamini alımı için güneşe maruz kalma önerilse de dermal sentezi etkileyebilecek birçok faktör vardır. D vitamini eksikliği dünya çapında bir halk sağlığı sorunu kabul edilmektedir. Eksiklik ve yetersizlik ile ilgili ifade edilen terminolojinin tanımlanmasında bir görüş birliği mevcut değildir. D vitamininin ana işlevi dolaşımda sıkı bir kalsiyum ve fosfor homeostazı sağlamaktır. Ana hedef dokuları bağırsak, böbrekler ve kemiktir. Ancak D vitamini steroid molekülünün yapısına sahiptir ve bir hormon gibi davranmaktadır. Yapılan çalışmalarda D vitamini reseptörlerinin vücuttaki birçok hedef hücrede bulunduğu ve 1α-hidroksilaz enzimi ile fonksiyonlarını yerine getirdiği gösterilmiştir. D vitamini reseptörleri, hedef genlerin transkripsiyonunu düzenleyerek ligandının biyolojik etkilerine aracılık eder. Bu nedenle, uzun yıllardır araştırılan güneş vitamini olan D vitaminine olan ilgi giderek artmaktadır. Çünkü yeni veriler sağlıklı kemiklerin dışında D vitamininin doku ve sistemler üzerinde etkili olduğunu, geniş hedef doku etkileşimi nedeniyle birçok hastalığın patogenizinde rol oynadığını göstermektedir. D vitamini eksikliğinin diyabetten şizofreniye, kanserden obeziteye, Parkinson hastalığından otizme, infertileden tüberküloza kadar birçok hastalıkla ilişkisine değinilmektedir. Ancak D vitaminin yağ dokusunda depolandığı ve toksik etkileri olduğu unutulmamalıdır. D vitamininin başka hastalıklar ile ilişkisini aydınlatmak ve tedavi parametrelerinin etkinliğini değerlendirmek için daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır. Bu derleme D vitamini sentezi, metabolizması, eksikliği ve yetersizliği, D vitamini alımına ilişkin güncel kılavuzları ve D vitamininin sağlık üzerine etkilerini incelemek amacıyla hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

D vitamini, sentez, metabolizma, sağlık

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• 1. Zhou Z, Zhou R, Zhang Z, Li K. The association between vitamin D status, vitamin D supplementation, sunlight exposure, and Parkinson’s disease: A systematic review and meta-analysis. Med Sci Mon Int Med J Exp Clin Res. 2019;25:666-674.
• 2. Kennel K A, Drake M T, Hurley D L. Vitamin D deficiency in adults: when to test and how to treat. Mayo Clin Proc. 2010;85(8):752-758.
• 3. Lin R. Crosstalk between Vitamin D metabolism, VDR signalling, and innate immunity. Biomed Res Int. 2016;2016:1-5.
• 4. Christakos S, Dhawan P, Verstuyf A, Verlinden L, Carmeliet G. Vitamin D: Metabolism, molecular mechanism of action, and pleiotropic effects. Physiol Rev. 2016;96(1):365-408.
• 5. Cannell J J, Grant W B. What is the role of vitamin D in autism?. Dermatoendokrinol.. 2013;5(1):199-204.
• 6. Sirajudeen S, Shah I, Al Menhali A. A Narrative Role of Vitamin D and Its Receptor: With Current Evidence on the Gastric Tissues. Int J Mol Sci. 2019;20(15):3832.
• 7. Owens D J, Allison R, Close G L. Vitamin D and the Athlete: Current Perspectives and New Challenges. Sports Med. 2018;48(1):3-16.
• 8. Razzaque M S. Can adverse effects of excessive vitamin D supplementation occur without developing hypervitaminosis D?. J Steroid Biochem Mol Biol. 2018;180:81-86.
• 9. Holick M F, Chen T C. Vitamin D deficiency: a worldwide problem with health consequences. Am J Clin Nutr. 2008;87(4):1080-1086.
• 10. Garcia M, Seelaender M, Sotiropoulos A, Coletti D, Lancha Jr A H. Vitamin D, muscle recovery, sarcopenia, cachexia, and muscle atrophy. Nutrition. 2019;60:66-69.
• 11. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Türkiye Beslenme Rehberi 2015 (TÜBER). T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No:1031, Ankara, 2016.
• 12. Holick M F. Vitamin D Deficiency. N Engl J Med 2007;357:266-81.
• 13. Pilz S, März W, Cashman K D, Kiely M E, Whiting S J, Holick M F, et al. Rationale and plan for vitamin D food fortification: a review and guidance paper. Front Endocrinol. 2018;9:373.
• 14. Koundourakis N E, Avgoustinaki P D, Malliaraki N, Margioris A N. Muscular effects of vitamin D in young athletes and non-athletes and in the elderly. Hormones (Athens). 2016;15(4):471-488.
• 15. Holick M F, Binkley N C, Bischoff-Ferrari H A, Gordon C M, Hanley D A, Heaney R P. et al. Evaluation, Treatment, and Prevention of Vitamin D Deficiency: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2011;96(7):1911-1930.
• 16. Pludowski P, Holick M F, Grant W B, Konstantynowicz J, Mascarenhas M R, Haq A. et al. Vitamin D supplementation guidelines. J Steroid Biochem Mol Biol. 2018;175:125-135.
• 17. Bivona G L, Agnello L, Ciaccio M. The immunological implication of the new vitamin D metabolism. Cent Eur J Immunol. 2018;43(3):331-334.
• 18. Jones G. Extrarenal vitamin D activation and interactions between vitamin D2, vitamin D3, and vitamin D analogs. Annu Rev Nutr. 2013;33:23-44.
• 19. Brown A J, Coyne D W. Bioavailable vitamin D in chronic kidney disease. Kidney Int. 2012;82(1):5-7.
• 20. Medeiros J F P, de Oliveira Borges M V, Soares A A, Dos Santos J C, de Oliveira A B B, da Costa C H B, et al. The impact of vitamin D supplementation on VDR gene expression and body composition in monozygotic twins: randomized controlled trial. Sci Rep. 2020;10(1): 1-10.
• 21. Haussler M R, Jurutka P W, Mizwicki M, Norman A W. Vitamin D receptor (VDR)-mediated actions of 1α, 25 (OH) 2vitamin D3: genomic and non-genomic mechanisms. Best Pract Res Clin. Endocrinol. Metab. 2011;25(4):543-559.
• 22. Belorusova A Y, Rochel N. Structural Studies of Vitamin D Nuclear Receptor Ligand-Binding Properties. Vitam Horm. 2016;100:83-116.
• 23. Lin X, Meng X, Song Z. Vitamin D and alopecia areata: possible roles in pathogenesis and potential implications for therapy. Am J Transl Res. 2019;11(9):5285-5300.
• 24. Alvarez N, Aguilar-Jimenez W, Rugeles M T. The potential protective role of vitamin D supplementation on HIV-1 infection. Front Immunol. 2019;10:2291.
• 25. Alshahrani F, Aljohani N. Vitamin D: deficiency, sufficiency and toxicity. Nutrients. 2013;5(9):3605-3616.
• 26. Abrams G D, Feldman D, Safran M R. Effects of Vitamin D on Skeletal Muscle and Athletic Performance. J Am Acad Orthop Surg. 2018;26(8):278-285.
• 27. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Osteoporoz ve Metabolik Kemik Hastalıkları Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2019), 14.baskı, Miki Matbaacılık, Ankara 2018.
• 28. Bentes C M, Resende M, Miranda H, Netto C C, Marinheiro L P. Can Vitamin D supplementation alone effective to increase a physical fitness levels in post-menopausal women with metabolic disorders? Brief Review. Diabetes Metab Syndr. 2018;12(1):65-68.
• 29. Hossein-nezhad A, Holick M F. Vitamin D for health: a global perspective. Mayo Clin Proc. 2013;88(7):720-755.
• 30. Lips P, Cashman K D, Lamberg-Allardt C, Bischoff-Ferrari H A, Obermayer-Pietsch B, Bianchi M L, et al. Current vitamin D status in European and Middle East countries and strategies to prevent vitamin D deficiency: a position statement of the European Calcified Tissue Society. Eur J Endocrinol, 2019;180(4):23-54.
• 31. Karacin O, Mutlu I, Kose M, Celik F, Kanat-Pektas M, Yilmazer M. Serum vitamin D concentrations in young Turkish women with primary dysmenorrhea: a randomized controlled study. Taiwan J Obstet. Gynecol. 2018;57(1):58-63.
• 32. Buyukuslu N, Esin K, Hizli H, Sunal N, Yigit P, Garipagaoglu M. Clothing preference affects vitamin D status of young women. Nutr Res. 2014;34(8):688-693.
• 33. Spiro A, Buttriss J L. Vitamin D: An overview of vitamin D status and intake in Europe. Nutr Bull. 2014;39(4):322-350.
• 34. Heaney R P, Holick M F. Why the IOM recommendations for vitamin D are deficient. J Bone Miner Res. 2011;26(3):455-457.
• 35. Thacher T D, Clarke B L. Vitamin D insufficiency. Mayo Clin Proc. 2011;86(1):50-60.
• 36. Aspray T J, Bowring C, Fraser W, Gittoes N, Javaid M K, Macdonald H. et al. National Osteoporosis Society vitamin D guideline summary. Age Ageing. 2014;43(5):592-595.
• 37. Dawson-Hughes B, Heaney R P, Holick M F, Lips P, Meunier P J, Vieth R. Estimates of optimal vitamin D status. Osteoporos Int. 2005;16:713–716.
• 38. Pilz S, Zittermann A, Trummer C, Theiler-Schwetz V, Lerchbaum E, Keppel M H. et al. Vitamin D testing and treatment: a narrative review of current evidence. Endocr Connect. 2019;8(2):R27-R43.
• 39. Munns C F, Shaw N, Kiely M, Specker B L, Thacher T D, Ozono K. et al. Global Consensus Recommendations on Prevention and Management of Nutritional Rickets. Horm Res Paediatr. 2016;85(2):83-106.
• 40. Bashir M, Prietl B, Tauschmann M, Mautner S I, Kump P K, Treiber G. et al. Effects of high doses of vitamin D3 on mucosa-associated gut microbiome vary between regions of the human gastrointestinal tract. Eur J Nutr. 2016;55(4):1479-1489.
• 41. Çimen, M B Y, Çimen Ö B. Obezite ve D vitamini. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2016;9(2):102-112. 42. Vranić L, Mikolašević I, Milić S. Vitamin D Deficiency: Consequence or Cause of Obesity?. Medicina. 2019;55(9):541.
• 43. Amrein K, Scherkl M, Hoffmann M, Neuwersch-Sommeregger S, Köstenberger M, Berisha A T. et al. Vitamin D deficiency 2.0: an update on the current status worldwide. Eur J Clin Nutr. 2020;1-16.
• 44. Berridge M J. Vitamin D deficiency: infertility and neurodevelopmental diseases (attention deficit hyperactivity disorder, autism, and schizophrenia). Am J Physiol Cell Physiol. 2018;314(2):C135-C151.
• 45. Tardelli V S, do Lago M P P, da Silveira D X, Fidalgo T M. Vitamin D and alcohol: A review of the current literature. Psychiatry Res. 2017;248:83-86.
• 46. Arslan S, Akdevelioğlu Y. Erkek Reprodüktif Fonksiyonlarda D Vitamininin Rolü. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;3(2):1-7.
• 47. de Oliveira V R L S, Domingueti C P. Association of vitamin D deficiency and type 1 diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis. Int J Diabetes Dev Ctries. 2018;38(3):280-288.
• 48. Pittas A G, Dawson-Hughes B, Sheehan P, Ware J H, Knowler W C, Aroda V R, Staten M. Vitamin D supplementation and prevention of type 2 diabetes. N Engl J Med. 2019;381(6):520-530.
• 49. Gulseth H L, Wium C, Angel K, Eriksen E F, Birkeland K I. Effects of vitamin D supplementation on insulin sensitivity and insulin secretion in subjects with type 2 diabetes and vitamin D deficiency: a randomized controlled trial. Diabetes Care. 2017;40(7):872-878.
• 50. Wamberg L, Christiansen T, Paulsen S K, Fisker S, Rask P, Rejnmark L, Pedersen S B. (2013). Expression of vitamin D-metabolizing enzymes in human adipose tissue—the effect of obesity and diet-induced weight loss. Int J Obes (Lond). 2013;37(5):651-657.
• 51. Llewellyn D J, Lang I A, Langa K M, Muniz-Terrera G, Phillips C L, Cherubini A, Ferrucci L. et al. Vitamin D and risk of cognitive decline in elderly persons. Arch Intern Med. 2010;170 (13):1135-1141.
• 52. Calton E K, Keane K N, Newsholme P, Soares M J. The Impact of Vitamin D Levels on Inflammatory Status: A Systematic Review of Immune Cell Studies. PloS One. 2015;10(11):1-12.
• 53. Khammissa R A G, Fourie J, Motswaledi M H, Ballyram R, Lemmer J, Feller L. The Biological Activities of Vitamin D and Its Receptor in Relation to Calcium and Bone Homeostasis, Cancer, Immune and Cardiovascular Systems, Skin Biology, and Oral Health. BioMed Res Int. 2018;9.
• 54. Scragg R, Stewart A W, Waayer D, Lawes C M, Toop L, Sluyter J, Camargo C A. (2017). Effect of monthly high-dose vitamin D supplementation on cardiovascular disease in the vitamin D assessment study: a randomized clinical trial. JAMA Cardiol. 2017;2(6):608-616.
• 55. Brehm J M, Celedón J C, Soto-Quiros M E, Avila L, Hunninghake G M, Forno E, Litonjua A A. Serum vitamin D levels and markers of severity of childhood asthma in Costa Rica. Am J Respir Crit Care Med. 2009;179(9):765-771.
• 56. Sluyter J D, Camargo C A, Waayer D, Lawes C M, Toop L, Khaw K T, Scragg R. Effect of monthly, high-dose, long-term vitamin D on lung function: a randomized controlled trial. Nutrients. 2017;9(12):1353.
• 57. Zengin F H. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığında D Vitamininin Rolü. Turkiye Klinikleri J Health Sc. 2019;4(3):323-32.
• 58. İnci K, D Vitamini Eksikliği Olan Kişilerde Tedavinin Lipid Parametreleri, İnsülin Direnci, Vücut Kompozisyon Ölçümleri, Kas Gücü, Yaşam Kalitesi ve Depresyon Üzerine Etkisi. Ankara, Türkiye. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi. 2014.
• 59. Genç A, Gülmez Sevim D, Tok Özen A, Yılmaz G. D Vitamininin Çeșitli Hastalıklardaki Nadir Kullanım Alanları. J Ankara Univ Fac Med. 2015;68(2):55-63.
• 60. Bora S A, Kennett M J, Smith P B, Patterson A D, Cantorna M T. The gut microbiota regulates endocrine vitamin D metabolism through fibroblast growth factor 23. Front Immunol. 2018;9:408.
• 61. Araki T, Holick M F, Alfonso B D, Charlap E, Romero C M, Rizk D, Newman L G. Vitamin D intoxication with severe hypercalcemia due to manufacturing and labeling errors of two dietary supplements made in the United States. J Clin Endocrinol Metab. 2011;96(12):3603-3608.
• 62. Francis R M, Aspray T J, Bowring C E, Fraser W D, Gittoes N J, Javaid M K. et al. National Osteoporosis Society practical clinical guideline on vitamin D and bone health. Maturitas. 2015;80(2):119-121.