Kamu Politikalarında ‘Çamur (Sludge)’: Sosyal Yardım Politikalarına Yönelik Bir Kontrol Paneli Önerisi

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 160 - 181, 30.06.2025

Sema Müge Özdemiray

https://doi.org/10.62001/gsijses.1705786

Öz

Son yıllarda kamu otoriteleri; bireylerde davranış değişikliği sağlamada modern yaklaşımlara ilgi duymaktadır. Bu süreçte karar ortamlarındaki pürüzleri azaltarak bireylerin eylemlerini kolaylaştıran dürtme, kendine hatrı sayılır bir yer edinmiştir. Ancak yaklaşık son beş yıldır dürtmenin aksine pürüzleri artırarak eylemleri engelleyen çamur hem akademik alanda hem de hükümetler nezdinde merak uyandırmaya başlamıştır. Ancak Türkiye, özellikle akademik alanda bu sürecin dışında kalmıştır. Çalışmanın amacı Türkçe alanyazına çamur kavramını tanıtmak, kavrama dair teorik bir çerçeve sunmak ve çamur denetimi konusuna yönelik farkındalık oluşturmaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada sunulan teorik çerçevenin somut bir zemine oturabilmesi adına ise, Türkiye’de Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları aracılığıyla sunulan sosyal yardımlara bireylerin başvuru kararlarında etkili olan olası çamurlara yönelik Google Akademik ve Ulusal Tez Merkezi veri tabanlarında literatür taraması yapılmıştır. Tarama sonucunda karar ortamlarında farklı çamur sınıflarına yönelik pürüzlerin varlığı ortaya konmuştur. Bunları tespit etmek, önlemek ve/veya azaltmak amacıyla çamur denetimi konusunun akademik tartışmaya açılabilmesi için; gelecek çalışmalar adına başlangıç noktası olarak düşünülebilecek örnek sosyal yardım puan kartları sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dürtme , Çamur , Kamu Politikası , Sosyal Yardım , Çamur Denetimi

Sludge in Public Policy: A Dashboard Proposal for Social Assistance Policies

Öz

In recent years, public authorities have been interested in modern approaches to inducing behavioral change in individuals. In this process, nudging, which facilitates individuals' actions by reducing the frictions in decision environments, has gained a considerable place. However, in the last five years or so, sludge, which contrary to nudging, impedes the actions of individuals by increasing frictions, has started to arouse curiosity both in academia and governments. However, Türkiye has been left out of this process, especially in the academic field. The aim of this study is to introduce the concept of sludge to the Turkish literature, to present a theoretical framework for the concept, and to raise awareness on the issue of sludge audit. In line with this purpose, in order to provide a concrete ground for the theoretical framework presented in the study, a literature review was conducted in Google Scholar and National Thesis Center databases on possible sludges that affect the application decisions of individuals for social assistance offered through Social Assistance and Solidarity Foundations in Türkiye. As a result of the review, it was revealed that there are frictions for different sludge classes in decision environments. In order to open the topic of sludge auditing to academic discussion in order to identify, prevent and/or mitigate them, sample social assistance scorecards are presented, which can be considered as a starting point for future studies.

Anahtar Kelimeler

Nudge , Sludge , Public Policy , Social Assistance , Sludge Audit

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı SYGM (2017). Türkiye’nin Bütünleşik Yardım Sistemi. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Sosyal Yardımlar
• Genel Müdürlüğü: https://www.aile.gov.tr/SYGM/PDF/Turkiyenin_Butunlesik_Sosyal_Yardim_Sistemi.pdf adresinden alındı
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2024), 2023 Yılı Faaliyet Raporu, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı: https://www.aile.gov.tr/media/160427/faaliyet-raporu-2023.pdf adresinden alındı
• Aldemir, C. & Kaya, M. (2020). “Dürtme” fikrinin bir kamu politikası aracı olarak covid-19 döneminde hükümetler tarafından uygulanması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19 (COVID-19 Special Issue), 122-142.
• Alm, J., Burgstaller L., Domi A., März A. & Kasper, M. (2023). Nudges, boosts, and sludge: Using new behavioral approaches to improve tax compliance. Economies, 11 (223), 1-22.
• Altıntaş, K. & Mercan, B. (2019). Kamunun dürtme (nudge) politikaları: Liberteryen paternalizm yaklaşımı. İktisat ve Toplum Dergisi, 107, 43-49.
• Ariely, D. (2022). Akıldışı Ama Öngörülebilir. (Çev. A. Hekimoğlu Gül, F. Bolat). İstanbul: Optimist Yayınevi.
• Başaran, K. (2022). Dönüşen devletin yeni sosyal politika aracı: Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfı. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 14(27), 259-275.
• Başer, D. & Kırlıoğlu, M. (2020). Türkiye’deki sosyal yardım sistemine yönelik sosyal hizmet uzmanlarının deneyimleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(4), 1486-1513.
• Bulut, Y. (2012). Toprak, kum, balçık, çamur, kil ve mil üzerine. Acta Turcica,“Kültürümüzde Toprak” Sayısı, 375-386.
• Cambridge Sözlük (2025). https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english-turkish/sludge adresinden alındı
• Camilleri, A. & Larrick, R. P. (2015). Choice Arcitecture. R. Scott, S. M. Kosslyn ve M. Buchmann (Eds.), Emerging Trends in the Social and Behavior Sciences içinde (1-15 ss.). Hoboken, NJ: Wiley
• Çelebi, N. (2009). Reoloji. içinde Modern Farmasötik Teknoloji, Ankara: TEB Eczacılık Akademisi
• Dertlioğlu, B. (2023). Türkiye’de Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı (SYDV) politikalarının çözümlenmesi: Denizli / Çal örneği, Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 10 (2), 153-173.
• Dhami, S. (2016). The Foundations of Behavioral Economic Analysis. Oxford: Oxford University Press.
• Doğru, S. E. (2016). Eskişehir’de Sosyal Yardım Sisteminin Yoksulların ve SYDV Çalışanlarının Gözüyle Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dye, T. R. (1972). Understanding Public Policy. NJ: Prentice Hall Publishing.
• Ekonomi Bakanlığı (2018). Senin Kararın! (Mı?), https://ticaret.gov.tr/data/5b9623ea13b8761ce82c5e34/senin_kararin_mi.pdf adresinden alındı
• Fox, C. R., Ratner, R. K., & Lieb, D. S. (2005). How subjective grouping of options influences choice and allocation: diversification bias and the phenomenon of partition dependence. Journal of Experimental Psychology: General, 134(4), 538-551.
• Gitmez, E. & Bakan, S. (2020). Yararlanıcıların gözünden mevcut sosyal yardım sistemi: Bir yerel araştırma örneği. Toplumsal Politika Dergisi, 1 (2), 67-89.
• Goldhill, O. (2019). Politicians love nudge theory. But beware its doppelgänger “sludge”. Quartz, July 31, Quartz: https://qz.com/1679102/sludge-takes-nudge-theory-to-new-manipulative-levels adresinden alındı
• Günaydın, D. (2020). Yoksulluk damgalama ve utanma: Sosyal yardım ağı çerçevesinde bir araştırma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (49), 837-860.
• Güngör, A. (2014). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’nın Gerçekleştirdiği Sosyal Yardım ve Hizmet Uygulamaları: Denizli İlinde Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hallsworth, M. & Kirkman, E. (2020). Behavioral Insights. Cambridge: The MIT Press
• Karadoğan, E. (2015). Sosyal yardımların psikososyal mitleri. Çalışma ve Toplum, (3), 123-154.
• Kaya, İ. T., & Aktaş, M. T. (2024). Eğitim alanında uygulanan dürtme yöntemlerinin etkinliği: Meta-analiz çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 53(241), 99-132.
• Kuşseven, A. (2022). Kamu politikalarında dürtme yaklaşımı ve yapay zekânın kullanımı. Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, 4(1), 59-77.
• Lades, L., Johnson, J. & O’Connor, R. (2022). “Sludge” in Irish Policymaking. Public Policy.ie: https://publicpolicy.ie/governance/sludge- in-irish-policymaking/ adresinden alındı
• Lamberton, C. & Castleman, B. (2016). Nudging in A Sludge-Filled World. https://www.huffpost.com/entry/nudging-in-a-sludgefilled_b_ 12087688 adresinden alındı
• Madsen, J. K., Mikkelsen, K. S. & Moynihan, D. P. (2022). Burdens, sludge, ordeals, red tape, oh my! A user’s guide to the study of frictions. Public Administration, 100(2), 375-393.
• Mill, S. (2020). Nudge/Sludge Symmetry: on The Relationship Between Nudge and Sludge and The Resulting Ontological, Normative and Transparency Implications. Cambridge: Cambridge University Press.
• Newall P. W. S. (2023). What is sludge? Comparing Sunstein’s definition to others’. Behavioural Public Policy, 7(3):851-857.
• OECD (2024), Fixing Frictions: ‘Sludge Audits’ Around The World. OECD Public Governance Policy Papers: https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2024/06/fixing-frictions-sludge-audits-around-the-world_1b4bbf1a/5e9bb35c- en.pdf adresinden alındı
• Ökten, S. (2023). Dürtme teorisi çerçevesinde Türk yükseköğretiminde göç eğitimi: Politika, müfredat ve kurumsal gelişim. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(3), 1546-1575.
• Özdemir, Ş. (2019). Bir kamu politikası aracı olarak davranışsal içgörü. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 34, 247-274.
• Özdemiray, S. M. (2023). Dürtme kımıldat: Enerji etiketlemesi düzenlemesi. Akdeniz İİBF Dergisi, 23(1), 63-74.
• Özer, D. (2012). Toplumsal düzenin oluşumunda renk ve iletişim. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3 (6), 268-281.
• Pareto, V. (1935). The Mind and Society, (Çev. Arthur Livingston). New York: Harcourt, Brace and Company, https://dn790005.ca.archive.org/0/items/mindsocietytratt01pare/mindsocietytratt01pare.pdf adresinden alındı
• Petticrew, M., Maani, N., Pettigrew, L., Rutter, H. & Schalkwyk, V. M.C. (2020). Dark nudges and sludge in big alcohol: Behavioral economics, cognitive biases, and alcohol industry corporate social responsibility. The Milbank Quarterly, (98), 1290-1328.
• Sanders, M., Snijders, V. & Hallsworth, M. (2018). Behavioural science and policy: Where are we now and where are we going? Behavioural Public Policy, 2(2), 144-167.
• Schlag, P. (2010). Nudge, choice architecture, and libertarian paternalism. Michigan Law Review, 108 (6), 913- 924.
• Serim, H. & Küçükşenel, S. (2020). Davranışsal iktisat ve dürtme: Sağlık politikaları özelinde bir inceleme. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38(3), 531-559.
• Shahab, S. & Lades, L. K. (2024). Sludge and transaction costs. Behavioural Public Policy, 8(2), 327-348.
• Simon, H. A. (1997), Administrative Behavior: A Study of Decision-Making Processes in Administrative Organisations. New York: The Free Press, Google Books: https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=_obn42iD3mYC&oi=fnd&pg=PA1 &ots=v0Xh8wzlc-&sig=iWM1xf7Jrn2BnTKLIGBzsTMLVdY&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false adresinden alındı
• Soman, D., Cowen, D., Kannan, N. & Feng, B. (2019), Seeing Sludge: Towards a Dashboard to Help Organizations Recognize Impedance to End- User Decisions and Action. Toronto, Canada: Behavioural Economics in Action at Rotman (BEAR) Report series. SSRN: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3460734 adresinden alındı
• Soman, D. (2020). Sludge: A Very Short Introduction. Behavioral Economics in Action at Rotman (BEAR) Report series. Squarespace: https://static1.squarespace.com/static/5d1e3407108c4a0001f99a0f/t/5ef25d50dba4c53abd620cdf/1592941906912/BEARxBIOrg-Sludge-
• Introduction.pdf adresinden alındı
• Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu (1986), Mevzuat Bilgi Sistem: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3294 &MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 adresinden alındı
• Sunstein, C. R. (2018). Sludge and ordeals. Duke Law Journal, 68, 1843-1883. Duk Law Journal: https://scholarship.law.duke.edu/dlj/vol68/iss8/6/ adresinden alındı
• Sunstein, C. R. (2020). Sludge Audits. Behavioural Public Policy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sunstein, C. R., & Gosset, J. L. (2020). Optimal sludge? The price of program integrity. Duke Law Journal Online, 70, 74-90.
• Sunstein, C. R. (2021). Sludge: What Stops Us from Getting Things Done and What to Do About It. Cambridge: MIT Press.
• Sunstein, C R. (2022) Sludge audits. Behavioural Public Policy, 6(4), 654-673.
• Şahin, M. & Tülüce, N. S. (2023). Sağlık hizmetlerini iyileştirmede alternatif bir yaklaşım: Dürtme. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(1), 255-278.
• Şimşek, A. (2025). Kavram Tarihi Çalışmaları. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Thaler, R. H. (2015). Misbehaving: The Making of Behavioral Economics. New York: W. W. Norton & Company
• Thaler, R. H. (2018). Nudge, not sludge. Science, 361(6401), 431. Science: https://www.science.org/doi/10.1126/science.aau9241 adresinden alındı
• Thaler, R. H. & Sunstein, C. R. (2008). Nudge: Improving Decisions About Health, Wealth and Happiness. Yale University Press, New Haven & London.
• Thaler, R. H. & Sunstein, C. R. (2021). Nudge: The Final Edition. London: Yale University Press.
• Türk Dil Kurumu Çevrimiçi Sözlük (2025). https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Yürük, E. & Sadioğlu, U. (2024) Dürtme teorisinin davranışsal kamu politikası aracı olarak kullanılması: Eskişehir Tepebaşı Belediyesi uygulaması. İDEALKENT, 16(46), 2733-2757.