URBAN CULTURE OF NOMADS OF THE STEPPE ZONE OF EURASIA IN THE PERIOD OF THE EARLY TURKS: STUDY PROBLEM STATEMEN

Yıl 2022, , 451 - 458, 20.01.2022

Demir Konstantinoviç Tuluş Çevirmen: Tahsin Bilği

https://doi.org/10.53718/gttad.988139

Öz

The paper addresses the issue of identifying fortifi ed settlements of the First and Second Turkic Khaganate periods. For a long time, according the prevailing scientifi c viewpoint, the early medieval nomads of
Central Asia had no towns. When Khara-Balgas, Por-Bazhyn, and other fortifi ed settlements were identifi ed
in the late 19th century, a gradual study of the urban culture of the steppe people began, which existed from
the Xiongnu period until the Mongol time. Currently, the best studied monuments date back from the period
of the Xiongnu state, the Uyghur and Kyrgyz Khaganates, and the Mongol Empire. Despite the presence of
separate information in written sources (Chinese chronicles, runic inscriptions, descriptions by Arab, Persian
and European travelers of the 9th–14th centuries), so far there are no known towns of the actual Turkic period
both in the Sayan-Altai region, and throughout the territory of Turkic dominion. There is an assumption that
Khara-Balgas (Karabalgasun or Ordu-Balyk), the capital of the Uyghur Khaganate, was built on the ruins of
the headquarters of Turkic khagans - Khara-Khorin or Khar-Elst. A comparison of the construction technology used in the Xiongnu and Uyghur periods demonstrates the substantial preservation of the 8th–9th century
fortifi ed settlements due to the use of the “hang-tu” Chinese technology. This, and also taking into account a
hypothesis concerning the possible continuity of the Xiongnu traditions in the Turkic period, suggests the signifi cant destruction of the Turkic towns both as a result of military operations, and under the infl uence of the
time period. The development of modern technologies for identifying large archaeological sites using satellite
images makes it possible to localize the inexpressive remains of previously unknown ancient towns in the vast

Anahtar Kelimeler

Archaelogy, Fortification, Fortified Settlement

İLK TÜRKLERİN DÖNEMİNDE AVRASYA STEP BÖLGESİ KONARGÖÇERLERİNİN ŞEHİR KÜLTÜRÜ: ARAŞTIRMA PROBLEMLERİNİN ORTAYA KONULMASI

Öz

Makale de Birinci ve İkinci Türk kağanlığı dönemlerine ait yerleşim yerlerini belirleme problemi incelenmiştir. Uzun bir zaman, bilimde Orta Asya erken ortaçağ konargöçerlerinin şehirlerinin olmadığı görüşü egemen olmuştur. XIX. yüzyılın sonlarında Hara Balgas(Karabalsagun), Porbajın ve diğer yerleşim yerlerinin gün yüzüne çıkarılmasıyla Hunlar döneminden Moğol dönemine kadar olan bozkırlıların şehir kültürünün araştırılmasına başlanmıştır. Hun devleti, Uygur ve Kırgız kağanlıkları, aynı zamanda Moğol imparatorluğu dönemine tarihlendirilen anıtlar iyi bir şekilde araştırılmıştır. Çince letopisler, runik yazıtlar, Arap, Fars ve Avrupalı seyyahların eserleri gibi yazılı kaynaklarda bilgiler olmasına rağmen bilim dünyası tarafından Sayan-Altay bölgesi ve Türklerin hâkim olduğu tüm bölgelerde Türklere özgü şehirlerin varlığı gün yüzüne çıkarılmamıştır. Uygur kağanlığının başkenti Hara Balgas’ın(Karabalsagun veya Ordu Balık), Türk kağanlığının karargahı olan Hara Horin veya Har Elst’in(Karakurum) kalıntıları üzerine yapıldığına dair tahminler yapılmıştır. Hun ve Uygur dönemi inşaat(yapı) teknolojisi karşılaştırıldığında, Çin teknolojisi “Han-Tu” yu uygulayan VIII.-IX. yüzyıllardaki yerleşim yerlerinin önemli ölçüde korunduğunu göstermiştir. Bu durum, Hun geleneklerinin Türk dönemindeki olası sürekliliği varsayımını da dikkate almakla birlikte, Türk şehirlerinin hem askeri harekatlar sonucunda hem de zamanın etkisiyle önemli bir yıkıma uğradığını düşündürmüştür. Modern teknolojinin gelişmesiyle büyük arkeolojik nesnelerin uydu çekimleri aracılığıyla ortaya çıkarılması Avrasya step bölgesi gibi geniş bir alanda bilinmeyen antik şehirlerin silik izleri üzerinde büyük araştırmaların yapılmasına mümkün kılmıştır. Bu araştırma Birinci ve İkinci Türk kağanlığının şehirlerinin kaderine ışık tutmaya yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arkeoloji, Tahkimat, YerleşimYeri

Kaynakça

• BAYPAKOV K.M. Gorod i Step V Epohu Srednevekovya (Po Materialam Yujnogo Kazakstana i Semireçya) // Vzaimodeystviye Koçevıh Kultur i Drevnih Tsvilizatsii // Otv Red MASSON V.M Alma-Ata, Nauka, 1989, s.336-345
• BİÇURİN N.Y. Sobraniye Svedeniy O Narodax Obitavşih V Sredney Azii V Drevniye Vremena, AN SSSR, 1950, s.328
• DANİLOV S.V. Goroda D Koçevıh Obşestvah Tsentralnoy Azii, Ulan-Ude, BNTS SO RAN, 2004, s.202
• HUDYAKOV YU.S., Komissarov S.A. Koçevaya Tsivilizatsiya Vostoçnogo Turkestana // Trudı Gumanitarnogo Fakulteta. Seriya V. Uçebno-Metodiçeskiye Posobiya, Novosibirsk: NGU, 2002, s.156
• İBN Hurdazbih, Kniga Putey i Stran // Per. N.M. Velihanovoy, Baku: Elm, 1986, s.428
• KİSELEV S.V. Drevnyaya İstoriya Yujnoy Sibiri // MİA. No:9, M, L, AN SSSR, 1949, s.364
• KİSELEV S.V. Drevniye Goroda Mongolii // SA, 1957, No:2, s.91-101
• KIZLASOV İ.L. Koltsevıye Gorodişa Hakasii, K İstorii Monumentalnoy Arhitekturı Na Yeniseye (Hramovaya Arhitektura Drevnosti), M, TAUS, 2011, s.64
• KIZLASOV L.R. Srednevekovıye Goroda Tuvı // SA, 1959, No:3, s.66-80
• KIZLASOV L.R. Gorodskaya Tsivilizatsiya Sredinnoy i Severnoy Azii, İstoriçeskiye i Arheologiçeskiye İssledovaniya, M, Vost, Lit, 2006, s.360
• KLEMENTS D.A. Arheologiçeskiy Dnevnik Poyezdki V Srednuyu Mongoliyu v 1891 g. // Sbornik Trudov Orhonskoy Ekspeditsii, T.II, SPB, İmp. Akad. Nauk, 1895, s.78
• MALOV S.E. Pamyatniki Drevneturkskoy Pismennosti Mongolii i Kırgızii, M, L, AN SSSR, 1959, s.112
• MAYDAR D. Arhitektura i Gradostroitelstvo Mongolii, M, Stroyizdat, 1971, s.243
• NİKOLAYEV N.N. Kultura Naseleniya Tuvı Pervoy Polovinı I Tısyaçiletiya N.E, Diss, Kand. İst. Nauk. SPS, 2001, s.262
• Otv. Red. MUMİNOV A.K İstoriya Kazakstana V Arapskih İstoçnikah, T.II, Arapskiye Geografı i Puteşestvenniki IX-XII vv,. Alma-Ata: Dayk-Press, 2010 s.328
• PERLEE H.K. İstorii Drevnih Gorodov i Poseleniy Mongolii // SA, 1957, No:3, s.43-53