İSLAM KAYNAKLARINDA TÜRK İMGESİ VE ONUN DEĞİŞİMİ

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 25 - 36, 20.01.2019

Ahmet Karadeniz

Öz

İmge bir kimsenin veya nesnenin zihindeki
tasavvuru demektir. Başka bir tanımla imge bir şeyin ne olduğundan çok onun ne
olarak düşünüldüğüdür. Bir millet için imge oluşturmaksa tanımdaki kadar basit
değildir. Çünkü imge oluştuğu dönemin neredeyse bütün şartlarından etkilenir.
İslam dünyasında zihinlerdeki Türk algısı da Türklerle kurulan olumlu veya
olumsuz ilişkilere göre şekillenmiş ve zaman içerisinde değişiklik
göstermiştir. Aslında İslam dünyasındaki, Türk imgesi doğal yoldan
oluşmamıştır. Başlangıçta Türkler için olumsuz bir imge oluşturulmuş, onlar;
zalim, kaba, medeniyetten yoksun vahşi bir topluluk olarak gösterilmiş, dahası
onlar insanlığın başına bela bir millet olarak da tanımlanmışlardır. Bu yüzden
onlara karşı bir düşmanlık fikri geliştirilmiştir. Türklerin İslamiyet’e
girmesiyle beraber düşmanlık fikri ortadan kalkmış ve Türk imgesi de
değişmiştir. Bu süreçten sonra Türklerin meziyetlerinden faydalanmak istemişler
ve bu doğrultuda çabalara girişmişlerdir. Bu çalışmada “Türk İmgesinin” İslam
âleminde zihinlerdeki seyahatinin peşine düşüldü, bu konuyu anlamak ve
açıklamak için çalışıldı. Konuya Türk ve Arap tanışıklığından bahsedilerek
başlandı. Daha sonra da “Türkler, İslam dünyası penceresinden nasıl görünüyor?”
sorusunun cevabı arandı. Sonuç olarak; İslam dünyasında Türkler için
oluşturulmuş olumlu ve olumsuz iki ayrı imgeden bahsedilebilir. Türk imgesinin
bu şekilde değişiklik göstermesi, Türklerin İslamiyeti kabul etmelerine bağlı
olarak gerçekleşmiştir. İmgenin dönemlere göre değişiklik göstermesi de onun
gerçeği yansıtmadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

İmge, İslamiyet, Türkler, Düşman

Kaynakça

• AHVAL-İ KIYAMET, Haz. Osman Yıldız, Şule Yayınları, İstanbul 2012.
• ARSEL, İlhan, Arap Milliyetçiliği ve Türkler, İnkılap kitabevi, İstanbul (tarih yok)
• BARTHOLD, V. V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, Haz: Hakkı Dursun Yıldız, TTK Yayınları, Ankara 1990.
• BACQUE-GRAMMONT, Jean-Louis “Kalmıklardan Yuc ve Mecuc’a Evliya Çelebi’de Öteki ve Ötekileşmenin Ötesi” Doğumunun 400. Yılında Evliya Çelebi ve Seyahatnamesi Toplantısı Bildirileri, TDK Yayınları, İstanbul 2011, s. 47-50.
• BECKWİTH, Christopher, İpek Yolu İmparatorlukları, çev. Kürşat Yıldırım, ODTÜ Yayıncılık, Ankara 2011.
• BELÂZURİ, Ahmet b. Yahyâ Fütûhu’l-Büldân, çev.Mustafa Fayda, Siyer Yayınları, İstanbul 2013.
• CAHIZ, Hilâfet Ordusunun Menkıbeleri ve Türkler’ in Faziletleri, çev. Ramazan Şeşen, TKAE Yayınları, Ankara 1988.
• ÇAKAN, Varis, Orta Asya Türk Tarihinin Kaynakları, Binyıl Yayınevi, Ankara 2009.
• DOĞRUL, Ömer Rıza, Tanrı Buyruğu C. II, Ahmet Halit Yaşaroğlu Kitapçılık, İstanbul 1955.
• DUNLOP, M. D., The History Of Jewish Khazars, Univercity of Priceton Üniversitesi Press, New Jersey 1954.
• EBU’L GAZI BAHADIR HAN, Türklerin Şeceresi, Haz: Nurer Uğurlu, Öngün Yayınevi, İstanbul 2011.
• EL-ÖMERÎ Şihabeddin b. Fazlullah, Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2014.
• FIRDEVSÎ, Şahnâme, Çev: Necati Lugal, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2005.
• GHİULGEAN, Mustafa, 19 ve 20. Yüzyıl Romen Romanında Türk İmgesi, Yüksek lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2013.
• GUMILEV, L.N., Eski Türkler, çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2011.
• İBN BATUTA, Seyahatname, C. II, çev.A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000.
• İBN FAZLAN, Seyahatnâme, çev. Ramazan Şeşen, Bedir Yayınevi, İstanbul 1995.
• İBN HASSÛL Arapların Gözüyle Türkler (9-12. Yüzyıllar), çev. Şerafettin Yaltkaya, Haz. Eren Yavuz, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul 2018.
• İBN HAVKAL, 10. Asırda İslâm Coğrafyası, çev. Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2014.
• İBN HURDAZBIH, Yollar ve Ülkeler Kitabı çev. Murat Ağarı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2008.
• İNAN, Abdülkadir, Tarihte ve Bugün Şamanizm, TTK Yayınları, Ankara 1986.
• İNCİL, Kitabı Mukaddes Şirketi, Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul 2016.
• İSTAHRÎ, Ülkelerin Yolları, çev. Murat Ağarı, Ayışığı kitapları, İstanbul 2015.
• İZGİ, Özkan, Çin Elçisi Wang Yan-te Uygur Seyahatnamesi, TTK Yayınları, Ankara 1989.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2005.
• KARATAY, Osman, Hazarlar, Kripto Yayınları, Ankara 2018.
• KAŞGARLI, Mahmût, Dîvânü Lugâti’t Türk, çev. Serap Tuba Yurtsever, Seçkin Erdi), Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007.
• KOCA, Salim “İslâm Medeniyeti Çevresinde Türk İmajı” Selçuklu'dan Osmanlı'ya Bilim, Kültür ve Sanat: Prof.Dr. Mikail Bayram'a Armağan, Haz. Mustafa Demirci, Kömen Yayınları, Konya 2009, s. 119-153.
• KÜTÜB-İ SİTTE, C. XVII. (Haz. İbrahim Canan), Akçağ Yayınları, İstanbul (t.y.).
• KUR’ÂN-I KERÎM AÇIKLAMALI MEÂLİ, Haz: Hayrettin Karaman, Ali Özek v.d, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2013.
• MESÛDÎ, Murûc ez-zeheb, çev. Ahsen Batur, 3. baskı, Selenge Yayınları, İstanbul 2014.
• Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Magrib, Haz. V. Mınorsky, çev. Abdullah Dumanlı & Murat Ağarı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2008.
• MUKADDESİ, İslam Coğrafyası, çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2015.
• ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi C. I, TTK Yayınları, Ankara 2010.
• RASONYİ, Laszlo, Tarihte Türklük, TKAE Yayınları, Ankara 1993.
• ŞEŞEN, Ramazan, “Eski Araplara Göre Türkler”, Türkiyat Mecmuası, C. 15, İstanbul 1968, s. 11-36.
• ŞEŞEN, Ramazan, İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara 2001.
• TABERI, Tarih-i Taberî, C. 1, çev. M. Faruk Gürtunca, Sağlam Yayınevi, İstanbul (tarih yok).
• TANYU, Hikmet, Türklerde Taşlarla İlgili İnançlar, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1968.
• TEVRAT, Ed. Şafak Birol, Dorlion Yayınları, Ankara 2016.
• TOGAN, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, C. 1, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1981.
• TÜRE, İskender, Zülkarneyn, Ötüken Yayıncılık, İstanbul 2010.
• YAZICI, Nesimi, İlk Türk – İslam Devletleri Tarihi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1992.
• YILDIRIM, Nimet, Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2008.
• YÖRÜKAN, Yusuf Ziya, Ortaçağ Müslüman Coğrafyalarından Seçmeler, 2. Baskı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2013.