GENEL HATLARIYLA KAÇAR-KAŞKAY İLİŞKİLERİ

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 269 - 276, 20.07.2019

Zühre Nur Pehlivan

Öz

Kaçarlar
dönemi bilindiği üzere 1795 ile 1925 arasındaki süreci kapsamaktadır. Söz
konusu zaman dilimlerinde Kaçar yönetiminin bünyesinde, birçok Türk topluluğu
aktif rol oynamıştır. Bu topluluklardan biri de Kaşkaylardır. Türkçe
literatürlerde tarihsel seyir içerisinde Kaçarlar ile Kaşkaylar arasındaki
ilişkilerin nasıl seyrettiği hususunda sığ ve yetersiz malumatlar mevcuttur.
Melik Mansur Han’ın “Hatırat-ı Melik Mansur Han Kaşkayi” adlı kitabında rastladığımız bilgiler bizi iki Türk topluluğun
ilişkileri hakkında çalışmaya sevk etti. Melik Mansur Han Savletü’t Devle’nin
oğludur. Melik Mansur Han yaşanan olayların canlı tanığı olup dönemin siyasi
olaylarına ışık tutmuştur. Eserinde Kaçar Kaşkay temaslarından söz etmektedir. Çalışmamızı
bu eserden mülhem alarak diğer literatürlerle de besleyerek Kaçar Kaşkay
ilişkilerine ışık tutmak amacıyla oluşturduk. Çalışmamız “Kaşkaylar ve Kaçarlar
arasındaki ilişkiler ne zaman başladı?, Kaçarlar hakimiyetleri döneminde
Kaşkaylara karşı nasıl bir politika takip ettiler?, İki Türk topluluk arasında
temaslar kurulurken milli kimlik baz alınmış mıdır?” gibi sorulara yanıt
aramaktadır. Rıza Şah Pehlevi döneminde Kaşkaylara uygulanan politikalardan
biri olan göç ettirme ve zorunlu iskân politikasının Kaçarlar döneminde de uygulandığını
tespit ettik. Kaçarlarla Kaşkaylar arasındaki ilişkilerin günümüzde ne boyutta
olduğuna ve herhangi bir siyasi temasta bulunulup bulunulamadığına dair
herhangi bir malumata ulaşamadık. Bu durumun en önemli etkenlerden birinin
Kaçarların son dönemine ait bilgilerin muğlak ve sığ düzeyde olmasından kaynaklandığını
düşünmekteyiz. Bunu Kaçarların Rıza Şah Pehlevi’nin iktidar sürecinin akabinde
adlarından çok söz edilememesine ve merkezi hükümet tarafından dağıtılmasına
bağlıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Kaçarlar, Kaşkaylar, Savletü’t Devle

Kaynakça

• ______, The Qashqa’i of Iran, World of Islam Festival 1976 Whitworth Art Gallery University of Manchester, Manchester 1976.ABRAHAMIAN, Ervand, Modern İran Tarihi, çev. Dilek Şendil, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.AKHDAM, Akbar A., “Göç ve Yol: Modern Çağın Oğuz Göçebeleri Kaşkaylar”, CIEPO 6. Ara Dönem Sempozyumu, Uşak, 14-17 Nisan 2011.AKSOY, Alper Aksoy, “Kaşgay Türkleri”, Milli Eğitim ve Kültür (Esir Türkler Özel Sayısı), S. 7, Haziran, Temmuz, Ağustos 1980.ANSARİ, Ali A., Modern Iran Since 1921, The Pahlavis and After, 2003.ARABACI, İsmail, Türkler, Ankara 2005.ATTAR, Aygün, İran’ın Etnik Yapısı (Yakın dönem ve Günümüzde), Divan Yayıncılık, Ankara 2006BOZ, Hakan, “İran’ın Unutulan Türkleri: Kaşgaylar”, Yeni Türkiye 54 Türk Dünyası Özel Sayısı II, S. 53-54, Eylül-Ekim 2013.BUĞDAYCI, Alp, “Fars’ın Türkleri Kaşkaylar”, Aylık Coğrafya ve Keşif Dergisi Atlas, S. 137, Ağustos 2004. CAVANŞİR, Babek, Kaşkay Türklerinin Tarihi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2001.CİDDİ (BAYAT), Hüseyin, Peyvestegi-i Kavmi ve Tarihi-i Oğuz-İlha-i Kaşkayi-i İran, Kabile-i (Kayı- Kaşkayi), Şiraz, 1378 (2000).DEHKANİ, Reza, Tarih-i Merdum-u İran Der Devreyi Kaçar, 1392 (2014).DJALİLİ, Mohammad Reza, KELLNER, Thierry, İran’ın Son İki Yüzyıllık Tarihi, çev. Reşat Uzmen, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2011. FESAİ, Mirza Hasan, Farsname-i Nasıri, Müessese-i İntişarat-ı Emir Kebir, C. 1, Tahran 1378 (2000).FORAN, John, Mukavemeti Şekenende, Tarih-i Tahvilat-ı İçtimai İran, Ez Safeviyye ta Salha-yı Pes ez İnkılab-ı İslam, çev. Ahmad Tadayyon, 1376 (1998).KAFKASYALI, Ali, İran Türkleri, Bilgeoğuz Yayınları, İstanbul 2010.KHALAJ, Mohammad Mahdi Moradi, MONFARED, Mostafa Namdari, “Taamülat ve Tekabülat Savletü’t Devle Kaşkayi ve Jandarmeri Fars Der Ostani ve Nohostin Salha-yı Ceng-i Cihan-ı Evvel, (1911-1912)”, Biannual Research Journal of, Iran Local Histories, 2016.KİYANİ, Menuçehr-i, Şakayık Aşkıyla Göç Kaşkaylarda Sanat, çev. Mürsel Öztürk, T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara 2014.NASIR HAN, Melik, Hatırat-ı Melik Nasır Han Kaşkayi, haz. Kaveh Bayat, Mansur Nasiri Tayibi, Namek Yayınları, Tahran 1393 (2015).OBERLİNG, Pierre, The Qashqa’ı Nomads of Fars, Paris 1974.ORHONLU, Cengiz, “Kaşgaylar”, Türk Kültürü, Ankara 1967.RASHİDVASH, Vahid, “Iranian People: Iranian Ethnic Groups”, Center for Promoting Ideas.RASHİDVASH, Vahid, “Iranian People: Iranian Ethnic Groups”, International Journal of Humanities and Social Science, C. 3, S. 15, Ağustos 2013.RESULZADE, Mehmed Emin Resulzade, İran Türkleri, haz. Yavuz Akpınar, İrfan Murat Yıldırım, Selahattin Çağın, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1993.SHİVA, Manouchehr, “The Qashqai Turks of Fars, Southern Iran”, Qashqai. Net, 2015.SÜMER, Faruk Sümer, “İran’da Yaşayan Türk Oymakları Kaşkaylar”, Türk Kültürü, S. 129, Ekim 1972, s. 1240.SÜMER, Faruk, “Kaşkay”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, TDV Yayınları, İstanbul 2002.TEMİZEL, Ali, “Birinci Dünya Savaşında İran’da Kaşkay Türklerinin Mücadelesi”, Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, C. 7, S. 1, Aralık 2017.ÜSTÜNDAĞ, Mehlika, “Zendler Döneminde Kaşkay Türkleri”, İraniyat Dergisi.YADIKURI (AYVAZOĞLU YADIKURI), Cefer Eyvezi, Mezun Qasqayı Şiirleri.YANAR, Şenay, “Kaşkay Aşiretinin Menşei ve Tarihi Hakkında Yaklaşımlar”, Vakanüvist Dergisi, S. 1, Güz 2016.YEŞİLBURSA, Behçet Kemal, “Kaşkaylarda Uygulanan Toprak Reformları ve Esasları”, Türk Kültürü, S. 314, Haziran 1989.YILMAZ, Meşkure, “İran Türkleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 173, İstanbul Mart-Nisan 2008.