ÇAĞATAY HANI BARAK İLE İLHAN ABAKA ARASINDAKİ MÜCADELELER

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 209 - 220, 20.07.2019

Samet Durmaz

Öz

Cengiz Han’ın,
Harezmşah seferinden dönüşünde ölmesiyle Büyük Moğol İmparatorluğu varisler
arasında parçalara ayrılmıştır. Cengiz Han’ın büyük oğlu olan Çağatay,
yasaların tatbikçisi sıfatını alarak kendi ismiyle de anılan Çağatay Hanlığı
tarih sahnesine sıktı. Çağatay Hanlığı, gerek yasaların uygulanması konusunda
gerekse de Büyük Hanlık seçimlerinde etkin rol oynamıştır. Bu rol Mengü Han
dönemine kadar sürmüş ve bu dönemden sora Çağatay Hanlığı güç ve prestij kaybı
yaşamıştır. Kubilay Han, dönemindeki taht mücadelelerinden sonra gücünü
toplayarak iktidarı ele geçirdi. Bu dönemde kendisinden yarlıg almadan Çağatay
Hanlığı tahtına geçen Müslüman Mübarek Şah üzerine Barak’ı gönderdi. Barak,
Çağatay Hanlığı tahtına geçtikten sonra sınırları kısıtlı topraklarını Kubilay
Han, İlhan Abaka ve Ögedeyli Kaydu’ya karşı koruması gerekecekti. 1269 yılında
Horasan’da toplanan ve Cuci, Ögedey ve Çağatay uluslarının katılımıyla önemli
bir kurultay toplandı. Bu kurultayda alınan önemli kararlardan biri Çağataylı
Barak’ın, İlhan Abaka’nın topraklarına saldırmasına izin verildi. Barak, İlhan
Abaka ile girişmiş olduğu mücadelelerde başarılı olsa da Ögedeyli Kaydu bu
mücadelelerde etkin rol oynadı. Böylece Çağataylı Barak’ın kaderini
belirlemesine neden oldu.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Barak Han, İlhan Abaka, Çağatay Hanlığı

Kaynakça

• Alan, H., “Çağatay Hanlığı”, Avrasya’nın Sekiz Asrı Çengizoğulları, ed. H. Alan, İ. Kemaloğlu, Ötüken yay., ss. 68-97.
• Alican, M., Tarihin Kara Yazısı Moğollar, Timaş yay., İstanbul 2017.
• Arslan, İ., Moğollar Arasında İslamiyetin Yayılışı, metamorfoz yay., İstanbul 2017.
• Barthold, V. V., “Çağatay ”, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi yay., C. III, İstanbul 1979, ss. 266-270.
• Barthold, V. V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, çev., H. D. Yıldız, Kronik yay., İstanbul 2017.
• Biran, M., “Rulers and City Life in Mongol Central Asia (1220-1370)”, Turko-Mongol Rulers, Cities and City Life, ed. David Durand-Guédy, Leiden-Boston 2013, pp. 257-283. /a
• Biran, M., Qaidu And The Rise Of The Independent Mongol State In Central Asia, Richmond, Surrey 1997, p.108. /b
• Cahun, L., Asya Tarihine Giriş Türkler Ve Moğollar, çev., İ. Kaya, Toplumsal Dönüşüm yay., İstanbul 2013.
• Çelik, M. B., “Türkistan’da Cengizoğulları Dönemi”, İnsanlığın Serüveni Dünyanın Oluşumundan Sanayi Devrimine, ed. A. Taşağıl, A. Kar, İstek yay., İstanbul 2018, ss. 391-420.
• D’ohsson, A., Moğol Tarihi, çev., E. Kalan, IQ Kültür Sanat yay., İstanbul 2014.
• Danuu, A., “İlhanlı Veziri Sahib-i Divan Şemseddin Muhammed Cüveyni”, Türk Moğol Tarihi, ed. Kürşat Yıldırım, Yeditepe yay., İstanbul 2018, ss. 127-149.
• Devlet, N., “Çağatay Devleti”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ yay., C. IX, İstanbul 1989., ss. 301-310.
• Ebu’l Gazi Bahadır Han, Türk’ün Soyağacı Türk Şeceresi, çev., Y. Yiğit, İlgi Kültür Sanat yay., İstanbul 2009.
• Erdem, İ., “Olcaytu Han Devrinde Horasan’da İlhanlı-Çağataylı Mücadeleleri”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. III, Pamukkale 1997, ss. 107-112.
• Ferec, E., Tarihu Muhtasari’d-Düvel, çev., Ş.Yaltkaya, TTK yay., Ankara 2011.
• Galstyan, A. G., Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar, çev., İ. Kemaloğlu, Yeditep yay., İstanbul 2017.
• Grigor, A., Okçu Milletin Tarihi, çev., H. D. Andreasyan, Yeditepe yay., İstanbul 2012.
• Grousset, R., Stepler İmparatorluğu Attila, Cengiz Han, Timur, çev., H. İnalcık, TTK yay., Ankara 2011.
• Hamedani, R. F., Camiü’t Tevarih (İlhanlılar Kısmı), çev., İ. Aka, M. Ersan, A. H. Khelejani, TTK yay., Ankara 2013.
• Hamedani, R. F., Jami’u’t-Tawarikh: Compendium of Cronicles, çev.,W. M. Thackston, C. III, Harward University Department of Near Eastern Languages and Civilizations, London 1999.
• Haykıran, K. R., Moğollar Zamanında Yakın Doğu, Ötüken yay., İstanbul 2016.
• Hayton, K., Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı, çev., A. Özcan, Selenge yay., İstanbul 2015.
• Hizmetli, S., “Çağatay Devleti”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye yay., Ankara 2002, s. 355-358.
• Jackson, P., The Mongols And The Islamic World, Yale University Press, london 2017.
• Kafalı, M., “Çağatay Hanlığı”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye yay., Ankara 2002, s. 345-354.
• Kafalı, M., Çağatay Hanlığı (1227-1345), Berikan yay., Ankara 2005.
• Karayev, Ö., Türkler Ve Kağanlıklar, çev., M. Kalkan, Bilge Kültür Sanat yay., İstanbul 2008.
• Kiragos, G., Moğol İstilası 1220-1265, çev., M. Kemal, Post yay., İstanbul 2018.
• Kitapçı, Z., Türk Moğol Boyları Arasında İslamiyet, Yedi Kubbe yay., Konya 2013.
• Roux, J. P., Moğol İmparatorluğu Tarihi, çev., A. Kazancıgil, A. Bereket, Kabalcı yay., İstanbul 2001.
• Spuler, B., İran Moğolları, çev., C. Köprülü, TTK yay., Ankara 2011.
• Subaşı, Ö., Gürcü Moğol İlişkisi Güney Kafkasya 1220-1346, Kitabevi yay., İstanbul 2015.
• Temir, A., “Türk-Moğol İmparatorluğu Ve Devamı”, Türk Dünyası El Kitabı, C. 1, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü yay., Ankara 1992, s. 385-399.
• Vardan, M., Türk Fetihleri Tarihi, çev., H. D. Andreasyan, Post yay., İstanbul 2017.
• Vernadsky, G., Moğollar Ve Ruslar, çev., E. B. Özbilen, Selenge yay., İstanbul 2015.
• Yakubovskiy, A. Yu., Altın Orda Ve Çöküşü, çev., H. Eren, TTK yay., Ankara 2000.
• Yingsheng, L.,“War and Peace between the Yuan Dynasty and the Chaghadaid Khanate (1312–1323)”, Mongols, Turks, And Others Eurasian Nomads and the Sedentary World, ed. R. Amitai And M. Biran, Brill Leiden, Boston 2005, pp. 339-358.
• Yuvalı, A., “Çağatay Hanlığı”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. VIII, İstanbul 1993, ss. 177-178.
• Yuvalı, A., İlhanlı Tarihi, Bilge Kültür Sanat yay., İstanbul 2017.