AHMET CEVDET PAŞA VE MODERNİZM’E BAKIŞI

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 165 - 178, 22.01.2020

Elif Merve Koç

Öz

“Osmanlı Devleti’nin en uzun yüzyılı” olarak adlandırılan 19. yüzyıl,
bizlere kıymetli şahıslar ve eserler kazandırmıştır. Bunlardan en önemlisi
şüphesiz yaşadığı döneme iz bırakmış olan Ahmed Cevdet Paşa’dır. Devlet kademelerinde
birçok makamda bulunmuş ve bununla beraber çağındaki olayları kalemiyle
geleceğe aktarmıştır. Miras bıraktığı eserleri ve bürokrasiden akademiye ve
idareciliğe birçok alanda gösterdiği başarılar ile  Cevdet Paşa; Osmanlı tarihi için önemli bir
şahsiyettir. Çalışmalarında 19. yüzyılın Osmanlı’sını; idari, askerî, ekonomik,
siyasi ve sosyal alanda irdelemiştir. Almış olduğu eğitimler ve yürüttüğü
görevler; kendisinin bir hukukçu, devlet adamı ve tarihçi olarak anılmasına
vesile olmuştur. Yaşadığı dönem itibari ile Osmanlı Devleti ve dünyanın değişen
seyri adına kırılma noktası olarak değerlendirilebilen Tanzimat Dönemi’ni;
değişimin doğruluğu, yanlışlığı ve gerekliliğini birçok eserinde konu
edinmiştir. Tarih sahnesinde tüm bu dinamikleri nasıl okumamız gerektiğini yazılarında
tartışan Cevdet Paşa; günümüzde de süregelen modernizm sorunsalına ışık
tutmaktadır. Tanzimat dönemi içinde medresede yetişen Cevdet Paşa’nın
çağdaşlarından farklılık gösterdiği nokta şüphe yok ki modernizm ve değişime
karşı takındığı tutumdur. Kadim geleneğin savunucusu bir Osmanlıcı ve İslamcı
olan Cevdet Paşa’nın gözünden 19. yüzyıl modernizmi, çalışmamın konusu
oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cevdet Paşa, Modernizm, Batılılaşma, 19. yüzyıl, Tanzimat Dönemi

Kaynakça

• BOA, Yıldız Esas Evrakı18/S/1302, D. No: 45, G. No: 11, Y.EE.
• BOA, Dâhiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri29/Z/1238, D. No: 1, G. No: 2, DH.SAİDd…
• BOA, İrade Dosya Usulü09/R/1295, D. No: 190, G. No: 48, İ..DUİT
• AHMET CEVDET PAŞA. Sultan Abdülhamid’e Arzlar (Ma’ruzat). Haz. Yusuf Halaçoğlu. Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul 2014.
• ALİ RIZA VE MEHMED GALİB. Geçen Asırda Devlet Adamlarımız II, Haz. F. Ç Derin. Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1977.
• ANAY, Harun. Ahmet Cevdet Paşa’nın Modernizme Bakışı. Ahmet Cevdet Paşa Sempozyumu Bildirileri içinde 67-77. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997.
• BAYKARA, Tuncer. Osmanlılarda Medeniyet Kavramı, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2007.
• BERKES, Niyasi. Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2017.
• CEVDET PAŞA. Taribu Tarihi Cevdet, Müt. Abdülkadir Efendi ed- Dana. Matbaatü Ceride, Beyrut 1891.
• ---. Tezakir, Yay. Cevdet Baysun. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1967.
• ---. Cevdet Paşa Tarihinden Seçmeler Cilt I, Sad. S, Irmak ve B. K. Çağlar. Milli Eğitim Yayınları, İstanbul 1973.
• ---. Sultan Abdülhamid’e Arzlar (Ma‘ruzat), Haz. Halaçoğlu Yusuf. İstanbul 2014.
• CHAMBERS, R. L. “The Education of a Nineteenth Century Ottoman Alim: A. Cevdet Pasha”. International Journal of Middle East Studies, 4(4), 440-464. 1973.
• FATMA ALİYE. Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, Bedir Yayınları, İstanbul 1995.
• GÜNDÜZ, Mustafa. Eğitimci Yönüyle Ahmed Cevdet Paşa, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2015.
• GÖREN, Cevdet. (2017). Tarihçi Ahmed Cevdet Paşa’nın XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki Gelişmelere Dair Tespit ve Önerileri. (Yüksek lisans tezi, 2017). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 485594.
• HALAÇOĞLU, Yusuf ve AYDIN, Mehmet Akif. Cevdet Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 7, s. 443-450), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1993.
• İNALCIK, Halil. Osmanlı ve Modern Türkiye, Timaş Yayınları, İstanbul 2013.
• KARA, İsmail. Din ile Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 2016.
• KOÇ, Elif Merve (2017). Ahmet Cevdet Paşa ve Osmanlı Devleti’nde Eğitimin Modernleşmesi. (Yüksek lisans tezi, 2017). YÖK Ulusal Tez Merkezi, 480337.
• KURAN, Ercüment. Devlet Adamı Olarak Cevdet Paşa. Ahmet Cevdet Paşa Sempozyumu Bildirileri içinde 3-7, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1997.
• LEWİS, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu, Arkadaş Yayınları, Ankara 2013.
• MARDİN, Ebül’ula. Ahmet Cevdet Paşa, Acar Yayınları, İstanbul 2011.
• MARDİN, Şerif. Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul 2014.
• MERİÇ, Ümit. Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1975.
• OĞUZ, Mustafa. Ahmed Cevdet Paşa ve Tarihçiliği, Kömen Yayınları, Konya 2014.
• ŞEKER, Mehmet Fatih. Modernleşme Devrinde İlmiye Cevdet Paşa – İbnülemin Örneği. İstanbul: Dergah, 2015.
• ŞİMŞİRGİL, Ahmet ve EKİNCİ, Ekrem Buğra. (2015). Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle, Beylik Yayınları, İstanbul 2015.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi. Edebiyat Üzerine Makaleler, Milli Eğitim Yayınları, İstanbul 1969.
• ---. XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• TÜRKÖNE, Mümtazer. Ahmet Cevdet Paşa ve Türk Modernleşmesi. Ahmet Cevdet Paşa Sempozyumu Bildirileri içinde 159-161, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1997.
• UÇMAN, Abdullah. Encümeni Dâniş. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 11, s. 176-178), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1995.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya. Türkiyede Çağdaş Düşünce Tarihi I-II, Selçuk Yayınları, Konya 1966.
• ---. Millet ve Tarih Şuuru, Dergah Yayınları, İstanbul 1976.
• ÜLKÜTAŞIR, Mehmet Şakir. Cevdet Paşa Hayatı – Şahsiyeti – Eserleri (1822 – 1895), Doğus Yayınları, Ankara 1945.