ACCORDİNG TO RUSSIAN AND OTTOMAN SOURCES, OTTOMAN EXPEDİTİON TO ASTRAKHAN İN 1569

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 63 - 76, 22.01.2020

Kürşad Köse

Öz

Astrakhan was occupied  by the
Russians in 1556. After this occupation, various complaints came to Ottoman
State both from the people in Astrakhan and from the people in Turkestan.  The Astrakhan Turks complained about the
Russian persecution and expected the Ottoman Sultan to save themselves from the
persecution.In addition, with the invasion of Astrakhan,  the road to pilgrimage to Muslims in Turkestan
was closed. Due to the Ottoman-İranian wars, the Turkestan pilgrims could not
use the Iranian route as a pilgrimage route.However, İt can  be seen that the main purpose of the 1569 Astrakhan
campaign for the Ottoman Empire was to strengthen the Russians after the
invasion of Astrakhan and to try to prevent this by the Ottoman State. The
Ottoman Empire also tried to build a canal between the Don- Volga rivers with
The Astrakhan campaign, but this Project failed. This campaign under the
command of Kasım Pasha in 1569, although no war was fought with Russia,
resulted in disaster for The Ottoman Empire. Thousands of Ottoman soldiers died
of starvation and thirst while retreating from Astrakhan to the Azov fortress.
After The Astrakhan campaign, The Ottoman Empire left all the affairs of the
Black Sea to the Crimean Khanate. After the devastating campaign of thr Crimean
Khanate in 1571  against Moscow, tsar
İvan the Terrible sent Ambassador Novosiltyev to İstanbul. Terek castle, which
was one of the reasons of the Astrakhan campaign with the peace agreement
between Russia and the Ottoman Empire, was destroyed by the Russians. The fact
that the Russians were at war with Lithunia during this period caused them to
make an agreement with the Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Astrakhan, Volga-Don Canal, Crimean Khanate, Devlet Giray, Ivan the Terrible

RUS VE OSMANLI KAYNAKLARINA GÖRE OSMANLI DEVLETİ'NİN 1569 ASTARHAN SEFERİ

Öz

Astarhan 1566 yılında Ruslar tarafından işgal edilmiştir. Bu işgalden sonra
hem Astarhan’daki ahaliden hem de Türkistan’daki ahaliden Osmanlı Devleti’ne
çeşitli şikayetler gelmeye başlamıştır. Astarhan Türkleri Rus zulmünden şikayet
ediyor ve Osmanlı sultanın kendilerini bu zulümden kurtarmasını bekliyordu.
Ayrıca Astarhan’ın işgali ile Türkistan’daki Müslümanlara hac yolu da kapanmış
oldu. Osmanlı-İran savaşlarından dolayı Türkistanlı hacılar hac yolu olarak
İran yolunu da kullanamıyordu. Ancak Osmanlı Devleti açısından 1569 Astarhan
seferinin asıl amacı Rusların Astarhan’ı işgal ettikten sonra giderek
güçlenmesi ve Osmanlı Devleti’nin bunu engellemeye çalışması olduğu görülebilir.
Osmanlı Devleti ayrıca Astarhan seferi ile birlikte Don-Volga nehirleri arasına
bir kanal yaptırmaya çalışmış, ancak bu proje başarısız olmuştur. 1569 yılında
Kasım Paşa’nın komutasında başlayan bu sefer, Rusya ile herhangi bir savaş
yapılmamasına rağmen, Osmanlı Devleti için felaketle sonuçlanmıştır. Astarhan’dan
Azak kalesine çekilirken Osmanlı askerlerinden binlerce kişi açlık ve susuzluk
yüzünden ölmüştür.  Astarhan seferinden
sonra Osmanlı Devleti Karadeniz’in kuzeyi ile ilgili bütün işleri Kırım
Hanlığına bırakmıştır. Rus Çarı Korkunç İvan 1571 yılında Kırım Hanlığının
Moskova karşı düzenlediği yıkıcı seferden sonra, elçisi Novosiltyev’i İstanbul’a
göndermiştir. Rusya ve Osmanlı Devleti arasında yapılan barış anlaşması ile Astarhan
seferinin nedenlerinden birini oluşturan Terek kalesi, Ruslar tarafından
yıkılmıştır. Rusların bu dönemde Litvanya ile savaş halinde olması, onların Osmanlı
Devleti ile bir anlaşma yapmasına sebep olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Astarhan, Don-Volga Kanalı, Kırım Hanlığı, Devlet Giray, Korkunç İvan

Kaynakça

• Alpargu, Mehmet, Nogaylar, Değişim Yayınları, Sakarya, 2007
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme Defterleri, VII, Ankara, 1998
• Evliya Çelebi Bin Derviş Mehemmed Zılli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 7. Kitap, 2. Cilt, Haz. Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2011
• Hudyakov, Mihail, Kazan Hanlığı Tarihi, Çev. Ayaz İshaki, Haz. İlyas Kemaloğlu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2018
• İnalcık, Halil, Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü (1569), Belleten, XII/46, Ankara, 1948, s. 351-352
• Jenkinson, Anthony and Other Englishmen, Early Voyages and Travels to Russia and Persia, Vol 1, Edit by: Delman Morgan, New york
• Karamzin, N.M, İstoriya Gosudarstva Rossiyskogo, Tom IX, Sank Peterburg, 1821
• Kemaloğlu, İlyas, Rus Elçi raporlarında Astarhan Seferi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2011
• Koç, Dinçer, Aşağı İdil Boyunda Hakimiyet Mücadelesi ve Astarhan (Hacı Tarhan) Hanlığı, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII/1(Yaz 2012), s. 484
• Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve İdil Boyu (1569 Astarhan Seferi, Ten İdil Kanalı ve XVI-XVII. Yüzyıl Osmanlı-Rus münasebetleri), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2011
• Kurat, Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Murat Kitabevi Yayınları, Ankara, 2002
• Letopistnıy Sbornik, İmenuemıy Patriarşeyu İli Nikonovskoyu Letopisyu (Akançaniye), Akad, XIV.—Abol.—Akad. XV.---- Pub(Strog.)—Troiçe. III.---- Şum.---- Cinod, Tom XIII, S. Peterburg, 1901
• Mercani, Şehabettin, Müstefadü’l- Ahbar Fi Ahval-i Kazan ve Bulgar, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını,Yayınlayan: E.N. Hayrullin, Türkiye Türkçesine Aktaran: Dr. Mustafa Kalkan, Ankara, 2008
• Novoselyskiy, A.A, XVII. Yüzyılın Birinci Yarısında Moskova Devletinin Tatarlarla Mücadelesi, Tercüme. Kemal Ortaylı, Yayına Hazırlayan. Erhan Afyoncu-İlyas Kemaloğlu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2011
• Oğuzoğlu, Yusuf, ‘’Dizdar’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul, 1994, s. 480-481
• Osmanlı Belgelerinde Kazan, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Ankara, 2015
• Öztürk, Yücel, Osmanlı Hakimiyetinde Kefe 1475-1600, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000
• Peçevi İbrahim Efendi, Peçevi Tarihi,I, haz.Bekir Sıtkı Baykal, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981
• Smirnov, V.D, Kırımskoe Hanstva Pod Verhovenstvom Otomanskoy Portı Do Naçala XVIII Veka, Sen Peterburg, 1887
• Solov’yev, S.M., İstoriya Rosiyi s Drevneyşih Vremön, Tom 6, X., Sank Peterburg
• Taymas, Abdullah Battal, Kazan Türkleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1988
• Taranowski, Andrey, Taranowski Seyahatnamesi, Aktaran: Akdes Nimet Kurat, Türkiye ve İdil Boyu (1569 Astarhan Seferi, Ten İdil Kanalı ve XVI-XVII. Yüzyıl Osmanlı-Rus münasebetleri), . (Ek No VI. s.027-048)
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi III. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1983
• Yüzefoviç,L.A, Kak v Pasolskih Abıçayah Vepetsya, Mejdunarodnıye Athaşehiya, Moskva, 2008
• Zaytsev, İlya, Astrahanckoye Hanstvo, Vostoçhaya Literatura, 2006, Moskva
• Zaytsev, İlya, Astrahanckoye Hanstvo, İstoriya Tatar s Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Tom IV Tatarckiye Gosudartctba XV- XVIII Veka, Akademiya Nauk Respubliki Tatarstan İnstitut İstorii İm.Şehabettin Mercani, Kazan, 2014, s. 199
• Zaytsev, İlya’’Astarhan Hanlığı’’, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi, C.5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 116
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Volga-Don_Kanalı (08.10.2019)