KIMIZIN TÜRK TARİHİ VE KÜLTÜRÜNDEKİ YERİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 5, 1 - 12, 20.01.2021

Merve Yalımel

Öz

Eski Türk toplumlarından günümüze kadar milli bir içecek olarak tüketilen kımız, literatürlerde “koumiss”, “kumys” gibi isimlerle de kullanılmaktadır. Kımızın ilk Türk toplumu olduğu bilinen İskitler döneminde kullanıldığı, M.Ö. IX. yüzyılda yaşamış olan Homeros tarafından kaydedilmiştir. Kımız dişi atın yani kısrağın sütünden yapılmaktadır. Kımız, yapımı zahmetli olan bir içecektir. Deriden yapılmış, tulumların içerisinde saatlerce karıştırılarak elde edilen kımız, uzun süre muhafaza edilebilir. Türkler kımızı kutsal saymışlar, destanlarına, şiirlerine, bilmecelerine ortak edip, kımız bayramları düzenlemişlerdir. Ayrıca içerisinde barındırdığı A, E, C, B12 vitaminleri sayesinde sağlık açısından çok faydalıdır. Ünlü tıp bilimci İbn-i Sina, eserinde kımızın hastalıkları tedavi etmek için kullanıldığını bildirmiştir. Avrupalı ve Rus oryantalistler, savaşçı bir topluluk olan Türklerin cesaretlerinin ve dinç olmalarının nedenini araştırmak istemişler ve araştırmaları neticesinde kımızın akciğer hastalıkları tedavisinde, damar hastalıkları, bağırsak ve mide hastalıklarının tedavilerinde kullanılabileceği sonucuna varmışlardır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra, kımız oluşumu sırasında alkol üretmesi sebebiyle fermente edilen ürünlere kuşku ile yaklaşılmış, Müslüman Türkler tarafından artık tüketilmediği görülmüştür. İslam dininde, içerisinde alkol bulunan bir ürünü tüketmek haram sayılmış ve yasaklanmıştır. Türkler çok severek tükettikleri ve atalarından kalan kımız geleneği ve dinleri arasında kalmışlardır. Toplumun çok az bir kısmı halen kımız tüketme olup, tedavi için kullananlar da bulunmaktadır. Kımızın tedavi içinde olsa kullanılıyor olması, İslam dininde haram olması ikilemini ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kımız, Türkler, Kısrak, Süt

Teşekkür

Çalışmalarımda her zaman destekçi olan hocam Özgür Türker'e çok teşekkür ederim.

KOUMISS’S IS THE PLACE IN TURKISH HISTORY AND CULTURE

Öz

 Koumiss is consumed as a national beverage from the old Turkish societies until today, is also used in literature with names such as “koumiss” and “kumys”. It was used in the time of the Scythians, koumiss are known to be the first Turkish society, BC. IX. It was recorded by Homer, koumiss lived in the 19th century. Koumiss is made from the milk of the female horse, that is, the mare. Koumiss’s is a troublesome beverage to make. Whom made of leather, obtained by mixing for hours in the overalls, can be preserved for a long time. The Turks regarded us as sacred, they shared their epics, poems and riddles, and organized their holidays. In addition, it is very beneficial for health thanks to the vitamins A, E, C, and B12 it contains. The famous medical scientist İbn-i Sina reported in her work that koumiss is used to treat diseases. European and Russian orientalists wanted to investigate the reason for the courage and vigor of Turks, a warrior community, and concluded that our research can be used in the treatment of lung diseases, vascular diseases, intestinal and stomach diseases. After the Turks accepted Islam, the fermented products were suspiciously treated due to the fact that they produced alcohol during the formation of the cult, and it was observed that the Muslim Turks were no longer consumed. In Islam, it is forbidden to consume a product containing alcohol. The Turks are among the traditions and religions of the ancestors that they love and consume. A small part of the society is still koumiss we consume and there are those koumiss use it for treatment. The fact that we are being used while in treatment has revealed the dilemma that it is forbidden in the religion of Islam.

Anahtar Kelimeler

Koumiss, Turks, Filly, Milk

Kaynakça

• BOZKURT, Fuat, Türk İçki Geleneği, Kapı Yayınları, İstanbul 2006.
• DURMUŞ, İlhami, “Türk Kültür Çevresinde Kımız”, Milli Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, S.104, 2014, s.76-84.
• ILGAR, Hayrani, Türkiye’de Kımız, Alaş Yayınları, İzmir 1990.
• KAFESOĞLU, İbrahim, “At”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1991, s.32
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2014.
• KIRDAR, Seval Sevgi, “Kısrak Sütü ve Kımız”, Süt Dünyası Süt Ürünleri Gıda Tarım ve Hayvancılık Dergisi, S.12, 2017,s.58-62.
• KOÇKUZU, Ali Osman, “Ayni, Bedreddin”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1991, s.271-272.
• KÖSEOĞLU, Nevzat Türk Dünyası Tarihi ve Türk Medeniyeti Üzerine Düşünceler, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1991.
• KURDAL, Ekrem, “Kımız”, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, S.24, Erzurum,1993, s.223-225.
• KÜÇÜKÇETİN, Ahmet, Kısrak Sütü ve Farklı Oranlarda Peyniraltusuyu Tozu Katılmış İnek ve Keçi Sütünden Yapılan Kımızın Özellikleri Üzerine Araştırmalar, Akdeniz Üniversitesi, Fen Bililmleri Enstitüsü(Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi),1999 S.2. s.-1-50
• MARKOV, V.N., Kımız Tedavi Edici Ve Hastalıklardan Koruyucu (Profilaktik )Hassaları, Çev. F.Laçinay, Işık Matbaası, İstanbul, 1945.
• OKUR, Kâşif Hamdi, “ İslam Hukuku Açısından Helal ve Haram Olan Gıdalar ve Bazı Güncel Meseleler”, Usûl Dergisi, S.11, Bursa, 2009, s.7-40.
• ÖGEL, Bahaddin, Türk Kültür Tarihine Giriş, C.4, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
• ÖZTUNA, Yılmaz, Başlangıcından Zamanımıza Kadar Büyük Türkiye Tarihi, “Türk Kavimleri ve Coğrafi Dağılışları, Türklerin Tarih Öncesi”, C.1, Ötüken Yayınevi, İstanbul 1983, s.17-
• TEGİN, Adil Akai - GÖNÜLALAN Zafer, “Bütün Yönleriyle Doğal Fermente Ürün Kımız”, MANAS Journal of Engineering, Kırgızistan –Türkiye Manas Üniversitesi, 2014, s.23-34.
• ÜSTÜN Çağatay, “Eski Bir Türk İçeceği: Kımız”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, XXVI, 2009,247-255.
• ÜSTÜN Özlem - GÖKÇE, Ramazan “Yurtdışında Üretilen Fermente Süt İçecekleri”, Gıda Mühendisleri Dergisi, S.10, 2001, s.24-29.
• YAYGIN, Hasan Kımız ve Özellikleri, Yeni Matbaaevi, Antalya, 1992.
• YAYGIN, Hasan, “Kımızın Nitelikleri ve Sağlıkla İlgili Özellikleri”, Gıda Dergisi, S.16, 1991, s.111-115.
• YAZIR, Elmalı’lı Hamdi ,Kuran-ı Kerim Meali, çev., Ayfa Yayıncılık, İstanbul 2011.
• YILMAZ Lütfiye - KURDAL Ekrem, “Eskimeyen Bir Süt içkisi: Kımız”, Gıda ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi, S.1, 2002, s.43-47.