Relations of the Ilkhanate State With the Hijaz Region

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 6, 251 - 260, 20.07.2021

Özkan Dayı

https://doi.org/10.53718/gttad.951550

Cited By: 1

Öz

After Mengü Kaan’s brother Hülegü, who was appointed to this region in order to establish a strong Mongol presence in the Middle East, he completely captured the regions of Khorasan, Iran and Azerbaijan, he turned to Iraq, which was dominated by the Abbasid caliphate. It seems that the İlhanlı-Hijaz region relations started indirectly. The Ilkhanid State that was established with the arrival of Hülegü to the Middle East,with its dominance on the pilgrimage routes passing through the Iraq region and it took a side to the conflicts that emerged in the Hijaz region fort he emirate of Makkah, The Ilkhanid State emerged as an important political factor on the Hijaz region, especially at the beginning of the XIV. century, For the organization and safety of the Muslims who went on a pilgrimage from the Ilkhanid geography, the Haj Emirate Establishment was set up by the Ilhanli administration. This show us that the Ilkhanians are closely related to the Hijaz region with the efforts of the pilgrims who have water shortages in the Hijaz region and the gifts sent by the Ilkhanians with the Iraqi pilgrimage group. In the study, we aim to discuss the relations of the Ilkhanian State with the Hijaz region in a broader way within the framework of the issues we briefly mentioned above.
The relations of the Ilkhanids with the Hijaz region, which started from the time of İlhan Hülegü, experienced a political peak especially during the time of Gâzân Khan and Olcâytû Khans. The needs of the Muslim people living in large geographies such as Khorasan, Iran, Iraq, Azerbaijan and Anatolia, in terms of the attitude of the Muslim Ilkhanate statesmen and Ilkhanid rulers, were in a situation that varied in favor and against the Muslim people until the period of Ghazan Mahmud Khan. In this period, the Muslim population, who constituted the majority of the Ilkhanate country, had no choice but to wait for the Hajj road, which was under the control of the Ilkhanids, to be opened by these statesmen. In this context, we will try to explain the perspectives of the Ilkhanids on the organization of Hajj and their political relations with the Hejaz region, from the establishment of the Ilkhanid State to its collapse, by focusing on the sources of the period.

Anahtar Kelimeler

The Ilkhanid State, Hijaz, Haj, The Emirate of Mecca., The Ilkhanid State, Hijaz, Haj, The Emirate of Mecca.

İLHANLI DEVLETİ'NİN HİCÂZ BÖLGESİ İLE İLİŞKİLERİ

Öz

Mengü Kaan’ın Ön Asya’daki Moğol varlığını güçlü bir şekilde tesis etmek amacı ile bu coğrafyaya tayin ettiği kardeşi Hülegü’nün Horasan, İran ve Azerbaycan bölgelerini tamamen ele geçirmesinden sonra Abbâsî hilafetinin hâkim olduğu Irak’a askerî anlamda yönelmesi akabinde İlhanlı-Hicâz bölgesi ilişkilerinin dolaylı olarak başladığı görülmektedir. Hülegü’nün Ön Asya’ya gelişi ile kurulan İlhanlı Devleti, Irak bölgesinden geçen hac yollarına hâkim olması ve Mekke emirliği için Hicâz bölgesinde ortaya çıkan çatışmalara taraf olması ile Hicâz bölgesi üzerinde özellikle XIV. yüzyılın başlangıcında önemli bir siyasî faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. İlhanlı coğrafyasından hac yolculuğuna çıkan Müslümanların organizasyonu ve emniyeti için İlhanlı yönetimi tarafından Hac Emîrliği müessesesi de meydana getirilmişti. Bu da bizlere İlhanlıların, Hicâz bölgesinde su sıkıntısı çeken hacıların sorunlarını gidermeye çalışmasıyla ve aynı zamanda İlhanlıların Irak hac kafilesi ile gönderdikleri hediyeler ile Hicâz bölgesi ile yakından ilgili olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada da İlhanlı Devleti’nin Hicâz bölgesi ile olan ilişkilerini, yukarıda kısaca bahsettiğimiz konular çerçevesinde daha geniş bir şekilde ele almayı hedeflemekteyiz.
İlhan Hülegü zamanından itibaren başlayan İlhanlıların Hicaz bölgesi ile ilişkileri, özellikle Gâzân Han ve Olcâytû Hanlar zamanında siyasî açıdan zirve dönemini yaşamıştır. Horasan, İran, Irak, Azerbaycan ve Anadolu gibi geniş coğrafyalarda yaşayan Müslüman halkın ihtiyaçları, Müslüman İlhanlı devlet adamlarının ve İlhanlı hükümdarlarının tutumu açısından Gâzân Mahmûd Han dönemine kadar Müslüman ahalinin lehinde ve aleyhinde değişkenlik gösteren bir durumda idi. Bu dönemde İlhanlı ülkesinin çoğunluğunu teşkil eden Müslüman halkın İlhanlıların kontrolüne geçen Hac yolunun yine bu devlet adamları tarafından açılmasını beklemekten başka seçenekleri yoktu. Bu bağlamda İlhanlı Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar İlhanlıların Hac organizasyonuna bakış açılarını ve Hicaz bölgesi ile olan siyasî ilişkilerini dönemin kaynaklarını merkeze alarak açıklamaya gayret edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

İlhanlı Devleti, Hicâz, Hac, Mekke Emirliği., İlhanlı Devleti, Hicâz, Hac, Mekke Emirliği.

Kaynakça

• Abû’l Farac, Gregory, Abû’l-Farac Tarihi, I-II, (Çev. Ömer Rıza Doğrul), TTK, Ankara 1950.
• Âştiyânî, Abbâs İkbâl, Târîh-i Mogûl ve Evâyil-i Eyyâm-i Teymûrî, I-II, İntişârât-i Nâmek, 1374 hş.
• Benâketî, Seyyid Ebû Süleyman Fahruddîn Davud b. Tâcuddîn Ebû’l Fazl Muhammed b. Muhammed b. Dâvud Târîh-i Benâketî, (Tsh. Ca‘fer Şe‘âr), Tahrân 1348 hş.
• Beyânî, Şîrîn, Dîn ve Devlet der Îrân ‘Ahd-i Mogûl, II, Tahrân 1993.
• Brack, Yoni, “A Mongol Princess making Hajj: The Biography ol El Qutlug Daughter of Abagka İlkhan (r. 1265-82)”, Journal of the Royal Asiatic Society, 2011, 331-359.
• Cüveynî, Alâaddin Ata Melik b. Bahâeddin b. Muhammed b. Muhammed, Târîh-i Cihânguşâ, (Haz. Muhammed b. Abdulvahhâb Kazvinî), II, İntişârât-i Donyâ-yi Kitâb, Tahrân 1329 hş.
• Çelebi, Kâtib, Keşfu’z-Zunûn, II, Ma‘ârif Matbaası, İstanbul 1941.
• el-Karşî, İzzeddin b. Abdulazîz b. Ömer b. Muhammed b. Fahru’l-Hâşimî, Gâyetu’l-Merâm, II, Mekke, 1988.
• el-Kutbî, Muhammed b. Şâkir, Fevâtu’l-Vefeyât, I-IV, Dâr-i Sâdir, Beyrut 1974.
• el-Tusterî, Kâdı Nurullah el-Mar‘aşî, Mecâlisu’l-Mu’mînîn, III, Dâru’l-Hişâm, 1019 h.
• Emîn, Şemîs Şerîk, Istılâhât-i Dîvân-i Dovrân-i Mogûl, İntişârât-i Ferheng-i Edeb ve Hüner-i Îrân, Tahrân 1357 hş.
• en-Nesevî, Şihâbüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ali el-Hurendizî ez-Zeyderî, Sîretu’s-Sultân Celâleddîn Mengübirtî, (Trc. Muhammed Ali Nâsih), İntişârât-i Sa‘dî, Tahrân 1366 hş.
• Hândmîr, Gıyâseddîn b. Humâmeddîn el-Hüseynî, Habîbu’s-Siyer, III, (Haz. Doktor Muhammed Debîr Siyâkî), Kitâbfurûş-i Hayyâm, Tahrân 1333 hş.
• Hemedânî, Reşîduddîn Fazlullâh, Câmi‘u’t-Tevârîh, (Tsh. Doktor Behmen Kerîmî), İntişârât-i İkbal, Tahrân 1374 hş.
• Kadyânî, Abbâs, Târîh Ferheng-i ve Temeddon-i Îrân der Devre-i Mogûl, Tahrân 1384 hş.
• Kâşânî, Ebu’l-Kâsım Abdullah b. Muhammed, Târîh-i Olcayto, (Tsh. Muhîn Hambelî), İntişârât-i be Negâh-i Tercome ve Neşr-i Ketâb, Tahrân 1348 hş.
• Kâşânî, Kâdı Ahmed b. Muhammed Gaffârî-yi, Târîh-i Nigâristân, (Tsh. Âkâ Murtazâ-Muderris Gîlânî), Ketâbfurûşî Hâfız, Tahrân 1341 hş.
• Kazvînî, Müstevfî Hamdullah, Târîh-i Guzîde, (Haz. Abdulhüseyn Nevâ’î), İntişârât-ı Emîr Kebîr, Tahrân 1387 hş.
• Kazvînî,Hamdullah Müstevfî, Nuzhetu’l-Kulûb, (Tsh. G. Le Strange), Dünyâ Kitâb, Tahrân 1342 hş.
• Kehhâle, ‘Umar, Mu‘cemu’l-Mü’ellifîn, XI, Dâr-i İhyâü’t-Turâsü’l-‘Arabiyye, Beyrut ty.
• Kirmânî, Nâsireddîn Münşî, Nesâ’imü’l-Ashâr min Letâ’imü’l-Ahbâr der Târîh-i Vuzerâ, İntişârât-i Dânişgâh-i Tahrân, (Tsh. Mîr Celâleddîn Hüseynî Urmevî), Tahrân ty.
• Mîrhând, Mîr Seyyid Hamîdeddîn Muhammed b. Seyyid Burhâneddîn Hâvendşâh b. Kemâleddîn Mahmûd el-Belhî, Târîh-i Ravzatu’s-Safâ, V, Pîrûz, Tahrân 1339 hş.
• Nahcivânî, Muhammed b. Hindûşâh, Dustûru’l-Kâtib fî Ta’yînu’l-Merâtîb, İdâre-i İntişârât-i Dâniş, I-II, (Tsh. Abdulkerîm Alîoğlu Alîzâde), Moskova 1976.
• Nefîsî, Sa‘îd, Târîh-i Nazm ve Nesr der Îrân ve Zebân-i Fârsî, I, İntişârât-i Furûgî, Tahrân 1363 hş.
• Rezevî, Muhammed Takî Müderris, Ahvâl ve Âsâr-i Nasîreddîn Tûsî, İntişârât-i Bonyâd-i Ferheng-i Îrân, Tahrân 1354 hş.
• Sâbitî, Seyyid Ali Mü’eyyîd-i, Esnâd ve Nâmehâ-yi Târîhî, Kitâbhâne-i Tuhûrî, Tahrân 1346 hş.
• Safa, Zebihullah-i, Târîh-i Edebiyât der İrân, III, İntişârât-ı Firdovs, Tahrân 1349 hş.
• Semerkandî, Kemâleddîn Aburrezzâk, Matla‘u’s-Sa‘deyn ve Mecma‘u’l-Bahreyn, (Tsh. Abdulhüseyn Nevâî), tahrân 1353hş.
• Şebânkâreî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Mecma‘u’l-Ensâb, (Tsh. Mîr Hâşim Muhammed), İntişârât-i Emîr Kebîr, Tahrân 1343 hş.
• Şîrâzî, Sa‘dî-i, Küllîyât-ı Sa‘dî, (Tsh Muhammed Alî Furûgî), İntişârât-i Hestân.
• Şîrâzî, Şehâbeddîn Abdullah b. Fazlullah, Tahrîr-i Târîh-i Vassâf, (Tsh. Abdulmuhammed Âyetî), İntişârât-ı Bonyâd-ı Ferheng-i Îrân, Tahrân 1346 hş.
• Şîrâzî, Şerefeddîn Abdullah b. İzzeddîn Fazlullah b. Ebî Na’îm b. Yezdî, Tecziyetu’l-Emsâr ve Tezciyetu’l-A’sâr (Târîh-i Vassâf), (Tsh. İrec Efşâr, Mahmûd Omîdsâlâr, Nâdir Mottalîbî Kâşânî), Tahrân 1388 hş.
• Zerkûb-i Şîrâzî, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. Ebî’l-Hayr, Şîrâznâme, (Tsh. Behmen Kerîmî), Tahrân 1310-1350 hş.