MOĞOLİSTAN’DAN TÜRKİSTAN’A KONGURATLAR

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 7, 111 - 132, 20.01.2022

Nurettin Hatunoğlu

https://doi.org/10.53718/gttad.1012529

Cited By: 1

Öz

ÖZET
Türk tarihinde birleşme ya da ayrılma yoluyla yeni boy oluşumlarına sıkça rastlamak mümkündür. Bu durum Türklerin sosyal yaşamlarının bir sonucudur. Günümüzde de değişik coğrafyalarda farklı isimler ile kurulmuş Türk devletlerini görmek mümkündür. Türklerin yakın ilişkide bulunduğu ve kültürel açıdan benzerlikler taşıdığı Moğolların, Cengiz Han döneminde büyük bir imparatorluk kurması ve Türk topraklarını işgal etmesi bir süre sonra Moğolların Türkleşmesi ile neticelenmiştir. Bu süreçte yeni boylar ortaya çıktığı gibi, aslen Moğol olup Türkleşenler de vardır. Konguratlar, Cengiz ile birlikte gelip Deşt-i Kıpçak bölgesinde Türkleşen ve daha sonra Maveraünnehir bölgesine gelerek Özbek halkını meydana getiren topluluklardan biridir.
Cengiz Han’dan daha önce de var olduğu bilinen ve kökü Ergenekon destanına kadar giden Konguratların mitsel tarihlerinden başlayarak, Cengiz Han ile annesi ve eşi üzerinden kurdukları akrabalık bağları ile şekillenen konumları, Hive Hanlığında iktidarı ele geçirmeleri ve günümüzdeki durumları üzerinden, Konguratların geçirmiş olduğu tarihi süreç bir bütün olarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu süreçte Kongurat boy isminin birçok diğer boy ismi gibi günümüzde ayrı bir siyasi yapı meydana getirebilmiş Özbek, Kazak, Karakalpak v.b halklar arasında görülmesinin tarihsel sebepleri de Konguratlar üzerinden ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Çalışmada farklı bölgelerde yaşamış olsalar da Konguratlar bir bütün olarak ele alınmış, oldukça uzun olan tarihlerinin dönüm noktaları üzerinde durulmuştur. Çalışma ortaya konmaya çalışılırken farklı dildeki birincil elden kaynaklar ve onların yardımı ile hazırlanan telif eserlerden yararlanılmıştır. Ayrıca günümüzdeki durumları ile ilgili kişisel gözlem ve tespitlere de yer verilerek konunun güncelliğine katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

konguratlar, konggirat, kongrat, unggirat, kongrad

MOĞOLLUKTAN TÜRKLÜĞE KONGURATLAR

Öz

ÖZET
Türk tarihinde birleşme ya da ayrılma yoluyla yeni boy oluşumlarına sıkça rastlamak mümkündür. Bu durum Türklerin sosyal yaşamlarının bir sonucudur. Günümüzde de değişik coğrafyalarda farklı isimler ile kurulmuş Türk devletlerini görmek mümkündür. Türklerin yakın ilişkide bulunduğu ve kültürel açıdan benzerlikler taşıdığı Moğolların, Cengiz Han döneminde büyük bir imparatorluk kurması ve Türk topraklarını işgal etmesi bir süre sonra Moğolların Türkleşmesi ile neticelenmiştir. Bu süreçte yeni boylar ortaya çıktığı gibi, aslen Moğol olup Türkleşenler de vardır. Konguratlar, Cengiz ile birlikte gelip Deşt-i Kıpçak bölgesinde Türkleşen ve daha sonra Maveraünnehir bölgesine gelerek Özbek halkını meydana getiren topluluklardan biridir.
Cengiz Han’dan daha önce de var olduğu bilinen ve kökü Ergenekon destanına kadar giden Konguratların mitsel tarihlerinden başlayarak, Cengiz Han ile annesi ve eşi üzerinden kurdukları akrabalık bağları ile şekillenen konumları, Hive Hanlığında iktidarı ele geçirmeleri ve günümüzdeki durumları üzerinden, Konguratların geçirmiş olduğu tarihi süreç bir bütün olarak ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu süreçte Kongurat boy isminin birçok diğer boy ismi gibi günümüzde ayrı bir siyasi yapı meydana getirebilmiş Özbek, Kazak, Karakalpak v.b halklar arasında görülmesinin tarihsel sebepleri de Konguratlar üzerinden ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Çalışmada farklı bölgelerde yaşamış olsalar da Konguratlar bir bütün olarak ele alınmış, oldukça uzun olan tarihlerinin dönüm noktaları üzerinde durulmuştur. Çalışma ortaya konmaya çalışılırken farklı dildeki birincil elden kaynaklar ve onların yardımı ile hazırlanan telif eserlerden yararlanılmıştır. Ayrıca günümüzdeki durumları ile ilgili kişisel gözlem ve tespitlere de yer verilerek konunun güncelliğine katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kongurat, kongrad, unggirat, konggirat, kungirad

Kaynakça

• ROUX Jean-Paul, Türklerin Tarihi, Çev: Galip Üstün, AD Yayıncılık, İstanbul 1997.
• SAHİPOVA Feride Baktıbaykızı, “Kazakların Boy Örgütlenmesi”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi - Journal of Modern Turkish Studies, Cilt 4, Sayı 3 (Eylül), Ankara 2007, ss.181-195.
• SARAY Mehmet, “Hive Hanlığı”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 18, İsam Yayınları, Ankara 2013.
• SEYMOUR Becker, Russia’s Protectorates İn Central Asia (Bukhara And Khiva, 1865-1924, RoutledgeCurzon, Newyork 2004.
• ŞANİYAZOV Kerim, Özbek Halkının Şekilleniş Cereyanı, Şark Neşriyatı, Taşkent 2001.