ESKİ TÜRK-ÇİN İLİŞKİLERİNE DAİR SAVAŞ TARİHİNDEN ÖRNEK BİR VAKA: “NUOZHEN IRMAĞI (諾真水之戰) SAVAŞI”

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 9, 43 - 68, 20.01.2023

Şükrü Aktaş

https://doi.org/10.53718/gttad.1105393

Cited By: 1

Öz

Nuo-zhen savaşı, Orta Asya Türk tarihinin önemli bir kesitini oluşturan Xueyantuo (Sir Tarduş; Seyanto) Hanlığının taraf olduğu bir savaştır. Her ne kadar tarihsel anlamda kısa bir süreliğine varlık göstermiş olsalar da Doğu Türk Kağanlığının yıkılması ve daha sonra Batı Türk Kağanlığının güçlenmesi sürecine kadar geçen evrede önemli ve tarihi bir görev üstlenmiştir. Doğu Türk Kağanlığının yıkılması aşamasında Tang hanedanlığının kurucu hükümdarı Li Yuan ile iş birliği yapmışlardır. Tanglar ile iş birliği yaparak soydaşları olmanın dışında egemenliği altında da oldukları Doğu Türk kağanlığını dağıtmışlardır. Bu olay ile dağılan Doğu Türk Kağanlığı halkları içinde en güçlü olanı olarak öne çıkmış, ve Yi-shi-bo (乙失鉢) öncülüğünde bağımsız olup kendi ayakları üzerinde durma çabalarına başlamış, Yinan Kağan ile de bu çabaları doruk noktasına ulaşmıştır. Daha sonra, Yinan Kağan’ın, Tang hanedanlığı ile kuruduğu temas ile Doğu Türk Kağanlığına başkaldırıları sonuç vermiş ve Doğu Türk Kağanlığı dağılmıştır. Bu süreçle başlayan Tang-Xueyantuo yakınlaşması bir müddet barış ve karşılıklı güven ortamı içinde sürüp gitmiştir. Ancak daha sonra, siyasi ve askeri anlamda güçlenen Xueyantuolar, kuzey topraklarında yaşadıkları alan ile yetinmemeye başlamış ve her kuzey halkının beslediği güdü ile güney topraklarına karşı iştah kabartmıştır. Bunun neticesinde ikili ilişkiler bozulmaya başlamıştır. Xueyantuolar’ın güney topraklarına saldırıya geçmeleriyle ilişkiler tamamen yerle yeksan olmuş ve her iki güç günümüz iç Moğolistan eyaleti Tuo-ke-tuo (托克托) ilçesine denk gelen bölgede Nuo-zhen ırmağı (诺真水) savaşı olarak tarihe geçmiş olan savaşı yapmışlardır. Bu çalışma öncelikle Tang Hanedanlığı ve Xueyantuolar’ın Nuo-zhen savaşına kadar olan süreçlerini ele almaktadır. Daha sonra da Nuo-zhen savaşının sebepleri, sonuçları ve bu savaş hakkında genel bilgiler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Xueyantuo, Seyanto, Sir Tarduş, Nuo-zhen Savaşı, Tang Hanedanlığı

WITH A SAMPLE CASE FROM THE BATTLE HISTORY, A TINY SAMPLE ON ANCIENT TURKIC-SINO RELATIONS: BATTLE OF NUOZHEN RIVER (诺真水之战)

Öz

Nuo-zhen river battle is, which constitutes of the Middle Asian Turkic History, the Xueyantuo (Syr Tardush, Seyanto) also took part as an attendant. no matter how short time they stayed on the history, after the demolish of East Turk Khanate, and later till the West Turk Khanates enforcing, has undertaken an important and historical role. During the collapse of the Eastern Turkic Khaganate, they cooperated with Li Yuan, the founder ruler of the Tang dynasty. By cooperating with the Tangs, they dissolved the Eastern Turkic khanate, which they were under their rule, apart from being their cognates. The Eastern Turkic Khaganate, which was dissolved as a result of this event, came to the fore as the strongest among the other people, and under the leadership of Yi-shi-bo (乙失鉢), they began the efforts to stand on their own feet and become independent, and these efforts reached its peak with the Yinan Khan. Later, the contact of Yinan Khan with the Tang dynasty, his revolts against the East Turk Khanate yielded results and the East Turk Khanate was dissolved. With this period starting Tang-Xueyantuo rapprochement, continued for a while in an environment of peace and mutual trust. However, later on, the Xueyantuos, who became stronger in the political and military sense, started not to be content with the area they lived in the northern lands and aroused their appetite for the southern lands with the motive of every northern people. As a result, mutual relations began to deteriorate. Relations were completely destroyed by the Xueyantuo's attack on the southern lands, and both powers fought the battle that went down in history as the Nuo-zhen river (诺真水) battle. Today, this region coincides with the Tuo-ke-tuo (托克托) county of Inner Mongolia province. This study primarily deals with the processes of the Tang Dynasty and the Xueyantuo until the Nuo-zhen Battle. This study provides general information about the causes and results of the Nuo-zhen Battle.

Anahtar Kelimeler

Xueyantuo, Seyanto, Sir Tardush, Battle of Nuo-zhen, Tang Dynasty

Kaynakça

• Liu Xu; “Eski Tang Tarihi”, Zhonghua Yayınları, Pekin, 1975 (刘昫; “旧唐书”, 北京: 中华书局, 1975).
• Wang Qinruo; “Cifu Yuangui” Zhonghua Yayınları, Pekin, 1960 (王钦若.册府元龟[M].北京:中华书局影印本，1960, 弟11569页).
• Sima Guang; “Zizhi Tongjian” Zhonghua Yayınları, Pekin, 1956 (司马光.资治通鉴[M].北京:中华书局，1956).
• Ouyang Xiu; Song Qi; “Yeni Tang Tarihi” Zhonghua Shuju, Pekin, 1975, s. 6134 (欧阳修，宋祁; “新唐书” 北京: 中华书局，1975, 弟6134页).
• Du You; “Tongdian” Zohnghua Yayınları, Pekin, 1988 (杜 佑; “通典” 北 京: 中 华 书 局, 1988).