MİLLİ VE TOPLUMCU TARİH ANLAYIŞI EKSENİNDE TÜRKİYE’DE KONARGÖÇER ARAŞTIRMALARI

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 9, 359 - 376, 20.01.2023

Davut Şahbaz

https://doi.org/10.53718/gttad.1185596

Öz

Türkiye’deki tarih yazımının konar-göçerleri hangi saiklerle ele aldığı merak konusudur. Bu bağlamda Osmanlı kır hayatının en önemli unsurlarından biri olan konar-göçerlerin sosyal ve kültürel hayatlarına dair çalışmaların ortaya çıkmasında, birden fazla faktörün etkili olduğu düşünülmektedir. Bunlardan ilki, ikinci meşrutiyetle zirveye çıkan Türkçülük akımının etkisiyle kaleme alınan milli tarih yazımıdır. Nitekim Oğuz boylarına dair bilgi veren ana kaynakların tercümeleri bu dönemde yapılmıştır. İkinci faktör ise Fransız Annales Okulu’nun öncülüğünde gelişen toplumcu tarih anlayışıdır ki, bu anlayışla birlikte Türkiye’de toplumsal, ekonomik ve kültürel konulara daha ağırlık verilmeye başlanmıştır. Zikredilen ekolle birlikte Konar-göçerler, tarih biliminin yanı sıra sosyoloji, edebiyat, dilbilimi, folklor, güzel sanatlar ve sağlık gibi alanların konuları arasına girmiştir. Dolayısıyla bu makalede, Türkiye’de konar-göçerlere yönelik yapılan çalışmaların bir envanteri çıkartılarak yeni araştırmacılara referans olması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Konar-Göçer, Yörük, Türkmen, Annales, Milli Tarih Yazımı

NOMAD STUDIES IN TURKEY AT THE AXIS OF NATIONAL AND COLLECTIVIST HISTORIOGRAPHY

Öz

It is a matter of curiosity with what motives the historiography in Turkey deals with the nomads. In this context, it is thought that more than one factor is effective in the emergence of studies on the social and cultural life of nomads, which is one of the most important elements of Ottoman rural life. The first of these is the national historiography, which was written under the influence of the Turkism movement, which reached its peak with the second constitutional monarchy. As a matter of fact, the translations of the main sources giving information about the Oghuz tribes were made in this period. The second factor is the sociological understanding of history that developed under the leadership of the French Annales School, and with this understanding, social, economic and cultural issues in Turkey began to be given more weight. Along with the aforementioned school, nomads became one of the subjects of fields such as sociology, literature, linguistics, folklore, fine arts and health, as well as field of history. Therefore, in this article, it is aimed to be a reference for new researchers by making an inventory of the studies on nomads in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Nomad, Yoruk, Turkmen, Annales, National Historiography. Giriş

Kaynakça

• AK Mehmet, Batılı Gezginlerin Gözüyle Yörük/Türkmen İmgesi, Konya, 2021.
• AK Mehmet, Teke Yörükleri (1800-1900), TTK, Ankara, 2015.
• ALTAN Selim, Manisa Tıp Folkloru, İzmir, 2000.
• ALTINAY Ahmet Refik, Anadolu’da Türk Aşiretleri (966-1200), İstanbul, 1930.
• ATLIHAN Şerife, “Batı Anadolu’da Yaşayan Yörüklerin Heybe ve Torba Dokumaları”, Erdem Dergisi, S. 28, 1999, ss. 35-42.
• AYAN Ergin, “Türk Tarih Yazımının Evriminde Annales Kuramının Yorumu”, Tarih Okulu, S. XI, Eylül-Aralık, 2011, ss.75-101.
• AYDIN Suavi, “Tarihsel Oğuz Aşiret Grupları Bağlamında Konar-göçerlik ve Aşiret Sorunu”, Oğuzlar 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyum Bildiriler, Edit. Tufan Gündüz, Mikail Cengiz, Anka, 2015, ss. 587-597.
• AYDOĞAN Abdullah, “Annales Tarih Okulu’nun Serüveni ve Türkiye’ye Yansımaları”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 65, 2015, ss.121-144.
• BAYAR Muharrem, Karakeçili Aşireti’nin Eskişehir’e İskanı, İstanbul, 2004.
• BEKTAY Halil, “Dört Tarihçinin Sosyal Portresi”, Toplum ve Bilim, s. 54-55, 1991, ss. 19-45.
• BOZKURT İsmail, Anadolu Türk Aşiretleri Avşar ve Diğer Türkmen Aşiretlerinin Yaşayışı ve Kültürleri, İstanbul, 2010.
• BULDUK Üçler, “İdari ve Sosyal Açıdan Karakeçili Aşiretleri ve Yerleşmeleri” DTCF. Tarih Araştırmaları Dergisi, S.30, 1997, ss. 37-52. BULDUK Üçler, Sosyal Yaşayış, Konar-göçerlik ve Etnisite”, Uyan Türkiyem II. Yörük-Türkmen Büyük Kurultayı ve Bilim Şenliği, (3-4 Mayıs), Ankara, 2008, ss. 216-223.
• BURKE Peter, Fransız Tarih Devrimi Annales Okulu, Çev. Mehmet Küçük, Ankara, 2014.
• BÜYÜKŞAHİN, Ferhat Kültür-Çevre Bağlamında Geleneksel Ekolojik Bilginin Korunmasının Önemi: Sarıkeçili Yörükler Örneği, Ankara Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2017.
• ÇETİNTÜRK Selahaddin “Osmanlı İmparatorluğunda Yürük Sınıfı ve Hukuki Statüleri” DTCF. Dergisi, S.2, 1943, ss. 107-116. ÇUBUK Vahit “Yörükler”, MEBİA, C.13, İstanbul, 1981, ss. 430-435.
• DEMİR Alpaslan, XVI. Yüzyılda İçel ve Çevresinde Bozdoğan Cemaati, Ankara, 2015.
• DEMİR Alpaslan, XVIII. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Anadolu’da Bozdoğan Yörükleri, Ankara, 2012. Edit. Fatih Uslu, Canan Kökus, Yörük Araştırmaları 2, Konya, 2020.
• Edit. Mustafa Genç, Isparta Çevresi Yörük Kültürü, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, 2020.
• Edit. Mustafa Gökçe ve Eren Fehmi Eroğlu, Altaylardan Toroslara Konar-göçer Türkler, Muğla, 2020.
• ERÖZ Mehmet, Yörükler, İstanbul, 1991.
• ERSANLI Büşra, İktidar ve Tarih Türkiye’de Resmi Tarih Tezinin Oluşumu 1929-1937, İstanbul, 2003.
• GÖKÇEN İbrahim, 16. ve 17. Asır Sicillerine Göre Saruhan’da Yörük ve Türkmenler, İstanbul, 1946.
• GÖKYAY Orhan Şahin, “Dede Korkut”, DİA, C.9, İstanbul, 1994, s. 77-80.
• GÜLTEN Sadullah, “Batı Anadolu’da Bir Yörük Grubu: XVI. Yüzyılda Karaca Koyunlular”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12 Sayı 22 Aralık 2009, ss.192-215.
• GÜLTEN Sadullah, “XVI. Yüzyılda Kütahya Sancağı'nda Yörükler” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 28, Aralık 2010, ss. 171-194.
• GÜLTEN Sadullah, Atayurttan Anayurda Yörükler, Ankara, 2016.
• GÜLTEN Sadullah, Bozok Türkmenleri, İstanbul, 2015.
• GÜNDÜZ Tufan, Anadolu’da Türkmen Aşiretleri, İstanbul, 2007.
• GÜNDÜZ Tufan, Bozkırın Efendileri, İstanbul, 2012.
• GÜNDÜZ Tufan, Danişmendli Türkmenleri, İstanbul, 2016.
• GÜNGÖR Kemal, Cenubi Anadolu Yörüklerinin Etno-Antropolojik Tetkiki, Ankara, 1941.
• HALAÇOĞLU Yusuf, Anadolu’da Aşiretler Cemaatler ve Oymaklar (1453-1650), TTK., Ankara, 2009.
• HALAÇOĞLU Yusuf, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, TTK, Ankara, 2014. HAYTA Necdet, Uğur Ünal “Modernleşme Döneminde Osmanlı Tarih Yazıcılığı”, Türkiye’de Tarih Yazımı, Edit. Vahdetin Enin, Ahmet Şimşek, İstanbul, 2013, ss. 137-155.
• İNALCIK Halil, “Fransız Annales Ekolü ve Türk Tarihçiliği”, Makaleler II, Doğu Batı, Ankara, 2008, ss. 311-324.
• İNALCIK Halil, “Modern Türk Tarihçiliği Üzerine Notlar”, Makaleler II, Doğubatı Ankara, 2008, ss. 296-301.
• İNALCIK Halil, “The Yürüks:” Oriental Carpet and Textile Studies, London, 1996, ss.39-65.
• İNALCIK Halil, “Türkiye’de Modern Tarihin Kurucuları”, Türkiye’de Tarih Yazımı, Edit. Vahdettin Engin, Ahmet Şimşek, İstanbul, 2013, ss 179-181.
• İNALCIK Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sosyal ve Ekonomik Tarihi C.I, İstanbul, 2004.
• KAÇALİN Mustafa S, “Divanü Lugati’t-Türk” DİA, C.9, İstanbul, 1994, ss. 446-449.
• KAFALI Mustafa, “Ebul Gazi Bahadır Han”, DİA, C.10, İstanbul, 1994, ss. 358-360.
• KARADENİZ Hasan Basri, Atçeken oymakları (1500-1642), Erciyes Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Kayseri 1995.
• LİNDNER Rudi Poul, Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar, Ankara, 2000.
• Kütükoğlu Mübahat , “M. Tayyip Gökbilgin (1907-1981)”, DİA, C. 14, İstanbul, 1996, s. 137-138.
• OKTAN YAMANER Hale, Batı Anadolu’da Yörük Müziği ve Kadın İcracıları, Ege Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir, 2012.
• ORHONLU Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskân Teşebbüsü (1691-1696), İstanbul, 1987.
• ÖZ Mehmet, “Tarih ve Tarihçiliğimiz Üzerine Bazı Düşünceler”, Muhafazakâr Düşünce, C. 2, S.7, 2016, s. 67-75.
• ÖZGÜDENLİ Osman Gazi, “Tarih-i Ali Selçuk”, DİA, C.40, İstanbul, 2011, s.72-73.
• ÖZTÜRK İbrahim Hakkı, “Bilimsel (Modern) Tarihten Parçalanmış Postmodern Tarihe” Tarih Nasıl Yazılır Tarih Yazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, Edit. Ahmet Şimşek, İstanbul 2015, s. 39-67.
• SAKİN Orhan, Anadolu’da Türkmenler ve Yörükler, İstanbul, 2012.
• SARI Arif, XVI. Yüzyılda Dulkadirli Türkmenleridir, TTK, Ankara, 2018.
• SÖNMEZ Erdem, Annales Okulu ve Türkiye’de Tarih Yazımı, Ankara, 2010.
• SÖYLEMEZ Faruk, Osmanlı’da Aşiret Yönetimi Rişvan Aşireti Örneği, İstanbul, 2011.
• SU Kâmil, Balıkesir ve Civarında Yörük ve Türkmenler, İstanbul, 1938.
• SÜMER Faruk, “Oğuzlar, DİA, C. 33, İstanbul, 2007, ss. 325-330.
• SÜMER Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul, 1999.
• ŞAHBAZ Davut, 16. Yüzyılda Ulu Yörük Teşekkülleri, TTK, Ankara, 2020.
• ŞAHİN İlhan, Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler, İstanbul, 2006; Hikari Egawa, İlhan Şahin, Bir Yörük Grubu ve Hayat Tarzı/Yağcı Bedir Yörükleri, İstanbul, 2007.
• ŞAHİN İlhan, Yeni İl Kazası ve Yeni İl Türkmenleri (1548-1653), İÜEF. Yeniçağ Tarihi Kürsüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1980.
• ŞEVKAR Ferah, “Antalya’da Bir Yörük Geleneği: İhram”, Arış. Halı Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, Haziran-Sayı:16, 2020, ss. 78-89.
• TÜRKAY Cevdet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, İstanbul, 2012.
• UĞURLU Fatma, Prof. Dr. Faruk Sümer’in Hayatı ve Eserleri, Selçuk Üni. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2005. USLU Fatih, Bozahmetli Yörük Aşireti, Konya, 2015.
• YALMAN Ali Rıza, Cenupta Türkmen Oymakları I, Ankara, 1947.
• YAVUZ Kâmil, 16. Yüzyılda Anadolu’da Oğuzların Çepni Boyu, Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Ordu, 2022.
• www.ulusaltezmerkezi.gov.tr.