DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ EĞİTİM POLİTİKALARININ RESMİ EĞİTİM RAPORLARINA YANSIMASI

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 9, 377 - 390, 20.01.2023

Seher Akça

https://doi.org/10.53718/gttad.1221993

Öz

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren devlet politikasında eğitim kurumuna büyük önem verilmiş; bu alanda devrimci atılımlar yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurulmasıyla, halkın kültür düzeyinin yükseltilmesi yanında, Cumhuriyet yurttaşı yetiştirilmesi, ulus kimliğinin kazandırılması, devrimlerin halkla bütünleştirilmesi, ekonomik kalkınmada nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi eğitim kurumundan beklenen başlıca hedefler arasında yer almıştır.
Cumhuriyetin eğitim politikaları oluşturulurken, Türk eğitim sistemiyle ilgili durum tespiti yapılması ve mevcut sistemin geliştirilmesine yönelik çözüm önerilerinin üretilmesi önem kazanmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı başkanlığında düzenli aralıklarla yapılan eğitim toplantıları, yerli-yabancı uzmanlar tarafından hazırlanan eğitim sisteminin belli alanlarına ilişkin raporlar, teşkil edilen komisyonlar tarafından yürütülen çalışmalar, Cumhuriyet dönemi eğitim uygulamalarına kaynaklık etmiştir.
Ülkemizde II. Dünya Savaşından sonra çok partili hayata geçilmiş; siyasette demokrasi ve liberalizm söylemleri iktidar-muhalefet ilişkilerini şekillendirmiştir. Bu dönemde muhalefet partisi olan Demokrat Parti, 1950 genel seçimlerini kazanarak iktidara gelmiştir. 1945 sonrası dünya ve ülke konjonktüründe yaşanan gelişmeler, Sovyet komünizminin tehdit olarak algılanması ekseninde ABD ile gelişen ilişkiler, DP iktidarının yalnız dış siyasetini değil; ülkenin sosyal, ekonomik ve kültürel hayatını da şekillendirmiştir. Dönemin eğitim anlayışı ve esaslarına bakıldığında da, eğitimde belirlenen hedef ve ilkelerin dönemin iç ve dış koşullarına uygun olduğu görülmektedir.
Demokrat Parti Döneminin hükümet programları ve bu dönemde toplanan iki eğitim şurası, Demokrat Parti iktidarının, eğitim anlayışı, politika ve uygulamalarının değerlendirilmesi açısından önem taşımaktadır. Demokrat Parti iktidarı döneminde iki kez toplanan Milli Eğitim Şuraları da, ülkedeki eğitim sisteminin çağın koşullarına göre yeniden düzenlenmesi ve geliştirilmesi için önemli hususları gündeme taşımıştır. Bu şuralarda yapılan görüşmeler ve alınan kararların, ilköğretim ve mesleki-teknik öğretim konularına ilişkin olması da, iktidarın bu eğitim kademelerine verdiği önemin göstergesi olmuştur.
Bu çalışmada Demokrat Parti döneminin, eğitim şuralarına da yansıyan ve özellikle ilk ve ortaöğretim kademelerine yönelik eğitim anlayış ve politikaları, 1960 yılı başlarında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan raporlar doğrultusunda değerlendirilecektir. Demokrat Parti döneminin eğitim anlayış ve uygulamalarına ilişkin önemli tespitler içeren bu raporlar, eğitim teşkilat ve kurumsallaşması açısından ülke koşullarına uygun ve istifade edilebilecek öneriler geliştirmektedir. Bu raporlardan biri, 1958 yılında Ford Vakfı desteğiyle çalışmalarına başlayan Türkiye Eğitim Milli Komisyonu Raporu; diğeri, 1960 Askeri Darbesinden sonra Milli Eğitim Planlama kurulu içinde teşkil edilen Din ile İlgili Eğitim ve Öğretim Komitesi Raporudur. Türkiye Eğitim Komisyonu Raporu eğitimle ilgili hemen her alanı kapsarken; Din Eğitimi Komitesi Raporu eğitimin yalnız ilk-orta-yüksek öğretim kademelerinde din eğitimi alanını içermiştir. Bu raporlar, eğitimin çeşitli alanlarında durum tespitleri yapılması yanında, eğitim uzman ve idarecilerin görüşlerini kamuoyuyla paylaşmak açısından da büyük önem taşımaktadır.
Türkiye Eğitim Komisyon Raporunun Din Eğitimi Raporuna, Din Eğitimi Raporunun da Milli Eğitim Şura kararlarına kaynaklık etmesi yanında; her iki rapor, 1950 ve 1960’lar Türkiye’sinde eğitimin çeşitli kademelerine ilişkin ortaya koydukları tespitlerle, yalnız Demokrat Parti Dönemi uygulamaları için değil; günümüzdeki her alanda gündeme gelen eğitim tartışmaları için de önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Eğitim Milli Komisyonu, İlköğretim, Din Eğitimi, Mesleki EğitiM

THE REFLECTION OF DEMOCRATIC PARTY ERA EDUCATION POLICIES IN THE OFFICIAL EDUCATION REPORTS

Öz

Since the first years of the Republic, great importance has been attached to the educational institution in the state policy; revolutions have been made in this field. With the establishment of the Republic of Turkey, in addition to raising the cultural level of the people, raising citizens of the Republic, gaining national identity, integrating the revolutions with the people, raising qualified manpower for economic development were among the main goals expected from the educational institution.
While formulating the education policies of the Republic, it became important to determine the situation of the Turkish education system and to propose solutions for the improvement of the existing system. Education meetings held at regular intervals under the presidency of the Ministry of National Education, reports on certain areas of the education system prepared by local and foreign experts, and studies carried out by the commissions formed were the source of the educational practices of the Republican period.
After World War II, multi-party life was introduced in Turkey and the discourses of democracy and liberalism in politics shaped the power-opposition relations. The Democratic Party, the opposition party in this period, came to power by winning the 1950 general elections. The post-1945 developments in the world and domestic conjuncture, and the relations with the US on the axis of the perception of Soviet communism as a threat, shaped not only the foreign policy of the DP government but also the social, economic and cultural life of the country. When we look at the educational understanding and principles of the period, it is seen that the goals and principles set in education were in line with the internal and external conditions of the period.
The government programs of the Democrat Party period and the two education councils convened during this period are important in terms of evaluating the educational understanding, policies and practices of the Democrat Party government. The National Education Councils, which were convened twice during the Democrat Party rule, brought important issues to the agenda for the reorganization and development of the education system in the country according to the conditions of the era. The fact that the discussions and decisions taken in these councils were related to primary education and vocational-technical education was an indication of the importance the government attached to these levels of education.
In this study, the educational understanding and policies of the Democrat Party period, which were also reflected in the education councils and especially for primary and secondary education levels, will be evaluated in line with the reports published by the Ministry of National Education in early 1960. These reports, which contain important findings regarding the educational understanding and practices of the Democrat Party period, develop recommendations that can be used and appropriate to the conditions of the country in terms of educational organization and institutionalization. One of these reports is the Report of the National Commission on Education in Turkey, which began its work in 1958 with the support of the Ford Foundation; the other is the Report of the Committee on Religious Education and Training, which was organized within the National Education Planning Board after the 1960 Military Coup. While the Turkish Education Commission Report covered almost every field of education, the Religious Education Committee Report covered only the field of religious education at the primary, secondary and higher education levels. These reports are of great importance in terms of sharing the views of education experts and administrators with the public, as well as determining the situation in various fields of education.
In addition to the fact that the Turkish Education Commission Report is the source of the Religious Education Report and the Religious Education Report is the source of the decisions of the National Education Council; both reports constitute an important source not only for the practices of the Democrat Party Period but also for today's educational debates in every field with the findings they put forward regarding various levels of education in 1950s and 1960s Turkey.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Eğitim Milli Komisyonu, İlköğretim, Din Eğitimi, Mesleki EğitiM

Kaynakça

• “M. Eğitim Şûrası bu sabah çalışmalarına başlıyor”, Zafer, 5 Şubat 1953.
• “Millî Eğitim Şûrası dün sabah açıldı”, Zafer, 6 Şubat 1953.
• “Yeni ilkokul programı dün şûraca kabul edildi”, Zafer, 17 Şubat 1953.
• “Maarif şûrası bugün içtima ediyor”; Zafer, 18 Mart 1957.
• “Altıncı Maarif Şûrası toplandı”, Zafer, 19 Mart 1957.
• “Maarif şûrası içtimaı dün nihayete erdi”, Zafer, 24 Mart 1957.
• ALBAYRAK, Mustafa, “D.P. Hükümetlerinin Politikaları (1950-1960)”, Türkler, C. 16, Ankara 2002, ss. 1578-1623.
• Altıncı Maarif Şûrası (Çalışma Esasları, Komisyon Raporları, Konuşmalar), Millî Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul 1990.
• BAYTAL, Yaşar, “Demokrat Parti’nin Eğitim Politikalarında Din ve Dini Okullar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 66, Ankara 2020, ss. 91-122.
• Beşinci Millî Eğitim Şûrası (Çalışma Esasları, Komisyon Raporları, Konuşmalar), Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1991.
• CEBECİ, Suat, “Cumhuriyet Döneminde Yüksek Din Öğretimi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 41, S. 4, Ankara 1999, ss. 227-235.
• Demokrat Parti Tüzük ve Programı, Güneş Matbaacılık, Ankara 1952.
• Din ile İlgili Eğitim ve Öğretim Komitesi Raporu, MEB, Ankara 1961.
• İNAL, Kemal, Eğitim ve İktidar: Türkiye’de Ders Kitaplarında Demokratik ve Milliyetçi Değerler, Ütopya Yay., Ankara 2004.
• KAHRAMAN, Abdullah, “Zor Zamanda Yapılabileceklerin En İyisini Yapan Bir İslam Alimi Ahmet Hamdi Akseki (1887-1951)”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, C. 3, Konya 2005, ss. 297-312.
• KARAKÖK, Tunay, “Menderes Dönemi’nde (1950 – 1960) Türkiye’de Eğitim”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, C. 1/2, Zonguldak 2011, ss. 89-97.
• KOÇ, Mustafa, “Türk Din Psikolojisinde Öncü Bir İsim: Neda Armaner Üzerine Biyografik Bir Araştırma”, Bilimname, S. 36, Kayseri 2018, ss. 213-259.
• KOŞTAŞ, Münir, “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 31, Ankara 1989, ss. 1-27.
• MARIM, Yüksel – SAM, Rıza, “1950-1960 Arası Amerikalı Uzman Raporları Bağlamında Türk Eğitim Sistemine Çizilen Yol Haritası”, Kaygı, S. 30, Bursa 2018, ss. 13-33.
• Millî Eğitim Hareketleri 1927-1966, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 1967.
• OKUDAN, İskender, Maarif Vekili Tevfik İleri, Nobel Akademik Yay., Ankara 2011.
• ÖCAL, Mustafa, “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 6, Bursa 1998, ss. 241-268.
• SAKAOĞLU, Necdet, Osmanlıdan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2003.
• TANGÜLÜ, Zafer, “Demokrat Parti Dönemi Eğitim Politikaları”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, C. 10/2, Ankara 2012, ss. 389-410.
• Türkiye Eğitim Millî Komisyonu Raporu, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1960. WOFFORD, Kate V., Türkiye Köy İlkokulları Hakkında Rapor, çev. Fatma Varış, Millî Eğitim Basımevi, Ankara 1952.