THE RUSSIAN OCCUPATION OF THE TATAR COUNTRIES: AN ACCOUNT BY ANTHONY JENKINSON

Yıl 2024, Sayı: PROF. DR. EŞREF BUHARALI ÖZEL SAYISI, 379 - 392, 24.11.2024

İbrahim Yeşilyurt

https://doi.org/10.53718/gttad.1483452

Öz

Anthony Jenkinson, under the auspices of the English Muscovy Company, traveled through Russia,
Tataristan, and Turkestan regions in 1558. He visited Tatar lands like Kazan and Astrakhan, which had been
recently conquered by the Russians. He provided accounts of the destruction, death, and other calamities
experienced by the people in these regions. Jenkinson also included various cultural information about the
Ottoman, Safavid, and other Turkic countries. In 1553, he witnessed the passage of Sultan Suleiman the
Magnificent and his army through Aleppo. He provided detailed information about the Ottoman army and obtained
trade privileges for himself during his stay in Aleppo. Jenkinson played a crucial role in the establishment of early
relations between England and the Ottoman Empire. During the 16th century, England sought to establish
commercial and diplomatic ties with Russia. Additionally, in competition with Spain and Portugal, England aimed
to discover alternative routes to China. In this context, assuming that China could be reached via the Arctic Ocean
or through Russia, England sent various explorers to the region. One of these explorers, Anthony Jenkinson,
embarked on a journey from Russia to China in 1557, documenting his observations along the way. The details of
his expedition, which ended in Bukhara, have survived to this day through his memoirs, letters, and maps.
Jenkinson, who provided information from his own perspective on Russians, Tatars, Nogais, Turkmens, and
Uzbeks, is considered one of the most important sources for the period.

Anahtar Kelimeler

Anthony Jenkinson, Moscovy Company, Russian, Tatar, Russian Occupation.

ANTHONY JENKİNSON’UN GÖZÜNDEN TATAR ÜLKELERİNDEKİ RUS İŞGALİ

Öz

Anthony Jenkinson, İngiliz Moskova Şirketine bağlı olarak 1558 yılında Rusya, Tataristan ve Türkistan
bölgelerini gezmiş, Kazan ve Astrahan gibi Ruslar tarafından kısa bir süre önce işgal edilmiş Tatar ülkelerine
uğrayarak, bu ülkelerdeki halkın yaşadığı yıkım, ölüm ve diğer felaketler hakkında önemli bilgiler vermiştir. Bu
bilgilerin yanı sıra Osmanlı, Safevî ve diğer Türk ülkelerinin kültürel yaşamlarına dair bilgilere de yer vermiştir.
1553’te Halep’te bulunduğu sırada Kanuni Sultan Süleyman ve ordusunun geçişine şahit olmuş ve gördüklerini
ayrıntılı biçimde aktarmıştır. Ayrıca burada bulunduğu sırada şahsı için ticarî imtiyazlar almıştır ki bu durum
İngiltere ve Osmanlı ilişkilerinin başlangıcı açısından önem arz etmektedir. İngiltere, XVI. yüzyılda Rusya ile
ticarî ve diplomatik ilişkiler kurmak arayışında olmuş, İspanya ve Portekiz’le rekabet içinde olduğundan Çin’e
gidecek alternatif yolları keşfetmek istemiştir. Bu bağlamda Kuzey Buz Denizi veya Rusya üzerinden Çin’e
ulaşılabileceğini varsayarak, çeşitli kaşifleri bölgeye yollamıştır. Bu kaşiflerden biri olan Anthony Jenkinson, 1557
yılında Rusya’dan Çine doğru yolculuğa çıkmış ve yol üstünde gördüklerini kayıtlara geçirmiştir. Buhara’da
sonlanan gezinin ayrıntıları, yazdığı anılar, mektuplar ve haritalar ile günümüze kadar ulaşmıştır. Rus, Tatar,
Nogay, Türkmen ve Özbek Türklerine dair kendi bakış açısından bilgiler veren Jenkinson, döneme dair önemli
kaynaklardan biri sayılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anhony Jenkinson, Moskova Şirketi, Rus, Tatar, Rus İşgali.

Kaynakça

• BAKTIR, Hasan, ‘‘17. Yüzyılda İngiliz Tüccarlar ve İpekyolu: Keşifler Dönemi’nde İngiliz Tüccarların İpek Yolu’na Ulaşma Teşebbüsleri’’, Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, C. 3, S. 1, 2018, s. 151-159. BERNADETTE, Andrea, The Lives of Girls and Women from the Islamic World in Early Modern British Literature and Culture, University of Toronto Press , Toronto 2017.
• ‘‘Copy of an Original Order of Queen Elizabeth’’, Gentleman's Magazine and Historical Chronicle, C. 24, Londra 1754.
• DURGUN, Fatih, ‘‘Batılıların Doğu Hakkındaki Tahayyülerine Özgün Bir Örnek Olarak Presbyter Johannes (Prester John) Efsanesinin Ortaya Çıkışı: 1165 Öncesi’’, Akademik Hassasiyetler, C. 7, S. 14, Aralık 2020, s. 71-94.
• DMİTRİEVA, Olga, Britannia & Muscovy: English Silver at the Court of the Tsars, Yale University Press, 2006.
• KEENAN, Edward L., ‘‘How Ivan Became ‘‘Terrible’’’’, Harvard Ukrainian Studies, C. 28., S. 1/4, 2006, s. 521-542.
• GAFAR-ZADA, Lamiya, ‘‘Jenkinson’s Original Map as a Source on the History of the Safavid Empire’’ . Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, C. 3 S. 2 , 2022, s. 150-182.
• GOLDSMİD, E.. The Principal Navigations, Voyages, Traffiques and Discoveries of the English Nation, collected by Richard Hakluyt, Preacher, Vol. III: North-Eastern Europe and Adjacent Countries, Part II: The Muscovy Company and the North-Eastern Passage, E. & G. Goldsmid, Edinburgh 1886.
• HAKLUYT, Richard, Purchas, Samuel, The Origin and Early History of the Russia or Muscovy Company, Londra 1830.
• HAKLUYT, Richard, The Principal Navigations, Voyages, Traffiques and Discoveries of the English Nation, C.1. Londra 1599.
• HAKLUYT, Richard, The Principal Navigations, Voyages, Traffiques and Discoveries of the English Nation, C.2, Londra 1599.
• HİLDER, F. F. “Origin of the Name ‘Indian.’”, American Anthropologist, C. 1, S. 3, 1899, s. 545-549.
• JENKİNSON, Anthony, Early Voyages and Travels to Russia and Persia by Anthony Jenkinson and other Englishmen, ed. Edward Delmar Morgan ve Charles Henry Coote. New York 1886.
• KILIÇ, Remzi, ‘‘Kânunî Sultan Süleyman'ın Tebriz Seferi (1548-1549) ve Nahçıvan- Revan-Karabağ (1552-1554) Seferleri ve Sonuçları’’, Journal of Universal History Studies C.3(Prof. Dr. Mustafa Keskin Special Issue), 2020, s. 191 – 215.
• KÖSE, Kürşad, ‘‘Rus ve Osmanlı Kaynaklarına Göre Osmanlı Devleti’nin 1569 Astarhan Seferi’’, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 3, Ocak 2020, s. 63-76.
• MAYERS, Kit, North-East Passage to Muscovy. Sutton Publishing, 2005.
• MAYERS, Kit, The First English Explorer: The Life of Anthony Jenkinson (1529-1611) and His Adventures on the Route to the Orient, Matador, 2016.
• MİLLER, William, A History of the United States, Dell, 1962.
• OAKLEY, Stewart P., War and Peace in the Baltic 1560–1790, Routledge, Londra ve New York 1992, s.24. PELENSKİ, Jaroslaw, ‘‘Muscovite Imperial Claims to the Kazan Khanate’’, Slavic Review, C. 26, S. 4, Aralık 1967, s. 559-576.
• PİNKERTON, John, A General Collection of the Best and Most Interesting Voyages and Travels Volume 1, Longman, Hurst, Rees, and Orme, 1810.
• SZYKUŁA, Krystyna, ‘‘Unexpected 16th Century Finding to Have Disappeared Just After Its Printing – Anthony Jenkinson’s Map of Russia, 1562’’, Cartography - A Tool for Spatial Analysis, Ed. Carlos Bateira, 2012, s. 112-153.
• ŠEVČENKO, Ihor, ‘‘Muscovy's Conquest of Kazan: Two Views Reconciled’’, Slavic Review, C. 26, S. 4, Aralık 1967, s. 541-547.
• YULE, Henry, Cathay and the Way Thither, Volume 1: Being a Collection of Medieval Notices of China, Cambridge University Press, 2010.