PERİDE CELAL'S WOMEN INTERVIEWS IN SON POSTA NEWSPAPER: “AMONG WORKING WOMEN”

Yıl 2024, Sayı: PROF. DR. EŞREF BUHARALI ÖZEL SAYISI, 515 - 532, 24.11.2024

Tülay Gencer

https://doi.org/10.53718/gttad.1546671

Öz

Peride Celal is a significant writer who authored numerous short stories and novels. Between 1935 and 1950, her serialized stories focusing on love were published in daily newspapers such as Son Posta, Cumhuriyet, Tan, and Milliyet. Readers followed these love stories and novels with great interest, and newspapers increased their circulation as a result. Peride Celal is still in her early twenties and thus earns a living by writing. When we look at her works of this period, it is seen that she generally deals with urban women. After the 1950s, she started to produce more qualified works. Peride Celal also conducted interviews for Son Posta, the newspaper where her first novel and stories were published. These interviews, titled "Among Working Women," featured five Republic-era women working in fields such as medicine, law, pharmacy, music, and education. This focus aligns with the class-based preferences evident in her literary works. These pioneering women in their professions are concrete manifestations of the equality of opportunities created by the Republic in education. In this five-part interview series, Peride Celal sought to understand and convey the challenges faced by educated, urban-class women in their educational and professional lives. The interviews were published in the Son Posta newspaper, which began publication in 1930, when the Republic was in crisis, shortly before the establishment of the Free Republican Party. The most important feature of the newspaper is that it is populist and oppositional. It was published with the aim of bringing the problems of the people to its pages without accepting political, ideological and financial tutelage. This article aims to shed light on Peride Celal's work in the field of journalism, which has always been discussed in the context of her literary identity, and to make a contribution to her biography in this sense. The interviews reflect the experiences of women in working life. The interviews reflect the experiences of women in working life. In this respect, it is clear that interviews can provide a different perspective to understand the functioning of the Republic's discourse and policies on women's rights in practice. The Republican government tried to make women's visibility in the public sphere permanent through revolutionary regulations in the fields of education, law and politics, and at the same time wanted to establish a ground on which women could build their own freedom and individuality. However, it is also important to note that the interviews were conducted after the dissolution of the Turkish Women’s Union and the subsequent state control over the women's movement. In this context, what women said about their career choices, educational processes, and responsibilities in both public and private spheres is particularly distinctive. In these interviews, women who were educated and became professional thanks to the opportunities offered to them by the Republic were able to express not only their achievements but also the difficulties they faced. While conducting these interviews, Peride Celal also wanted to draw attention to the tension between a woman's choice of profession and career and the social role and position deemed appropriate for her. In sum, Peride Celal offers a small cross-section of how women lived in the daily reality of 1937. Based on Peride Celal's interviews, the article aims to analyze how women in working life interpreted this process.

Anahtar Kelimeler

Son Posta, Republic, Women, Interview, Peride Celal.

SON POSTA GAZETESİNDE PERİDE CELAL’İN KADIN RÖPORTAJLARI: “ÇALIŞAN KADINLAR ARASINDA”

Öz

Peride Celal pek çok öykü ve roman kaleme almış önemli bir edebiyatçıdır. 1935-1950 yılları arasında Son Posta, Cumhuriyet, Tan ve Milliyet gibi günlük gazetelerde aşkı merkeze alan popüler tefrikaları yayımlanmıştır. Okuyucu bu aşk öykülerini ve romanlarını ilgiyle takip etmekte, gazeteler tirajlarını bu sayede artırmaktadır. Peride Celal henüz yirmili yaşlarının başında bu sayede yazarak hayatını kazanmaktadır. Bu dönem yapıtlarına bakıldığında genellikle kentli kadını ele aldığı görülmektedir. 1950’li yıllardan sonra ise daha nitelikli yapıtlar vermeye başlamıştır. Peride Celal ilk romanının ve öykülerinin yayınlandığı Son Posta gazetesinde röportajlar da yapmıştır. “Çalışan Kadınlar Arasında” adını verdiği bu röportajları Peride Celal tıp, hukuk, eczacılık, müzik ve eğitim alanında çalışan beş cumhuriyet kadını ile yapmıştır. Bu durum edebi eserlerindeki sınıfsal tercihleri ile de uyumludur. Mesleklerinde öncü bu kadınlar Cumhuriyet’in eğitimde yarattığı fırsat eşitliğinin somut tezahürleridir. Beş bölüm süren bu röportaj serisinde Peride Celal yüksek öğrenim görmüş, kentli sınıfa mensup kadınların eğitim ve çalışma hayatında karşılaştığı sıkıntıları anlamaya ve anlatmaya çalışmıştır. Röportajlar, Cumhuriyet’in krizde olduğu 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulmasından kısa süre önce yayın hayatına başlayan Son Posta gazetesinde yayımlanmıştır. Gazetenin en büyük özelliği halkçı ve muhalif olmasıdır. Siyasi, ideolojik ve mali vesayeti kabul etmeden halkın sorunlarını sayfalarına taşıyabilme amacıyla çıkarılmıştır. Makale, bu röportajlar ekseninde hep edebiyatçı kimliği ile ele alınan Peride Celal’in gazetecilik alanında yaptığı işlerin aydınlatılmasını ve bu anlamda onun biyografisine bir katkı yapmayı amaçlamaktadır. Röportajlar çalışma hayatının içindeki kadınların deneyimlerini yansıtmaktadır. Bu bakımdan röportajların Cumhuriyet’in kadın hakları konusundaki söylem ve politikalarını uygulamadaki işleyişini kavramaya yönelik farklı bir bakış açısı sağlayabileceği açıktır. Cumhuriyet yönetimi eğitim, hukuk, siyaset alanında yaptığı devrimci düzenlemelerle kadının kamusal alanda görünürlüğünü kalıcı kılmaya çalışmış ve aynı zamanda kadının kendi özgürlüğünü ve bireyselliğini inşa edebileceği bir zemini de kurmak istemiştir. Bununla beraber röportajların Türk Kadın Birliği’nin tasfiye edilerek kadın hareketinin devlet denetimine alındığı bir dönemin sonrasında yapılmış olmasına da ayrıca dikkat edilmelidir. Kadınların meslek seçimleri, eğitim süreçleri, kamusal ve özel alandaki sorumlulukları ile ilgili söyledikleri bu bağlamda özellikle ayırt edicidir. Bu röportajlarda Cumhuriyet’in kendisine sunduğu imkanlarla tahsil görüp, meslek sahibi olan kadınlar sadece elde ettikleri başarıları değil, yaşadıkları zorlukları da dile getirebilmişlerdir. Peride Celal bu röportajları yaparken kadının kendi meslek seçimi ve kariyer tercihi ile ona uygun görülen toplumsal rol ve konum arasındaki gerilime de dikkat çekmek istemektedir. Özetle Peride Celal kadınların 1937 yılının gündelik gerçekliği içinde nasıl yaşadığına dair küçük bir kesit sunmaktadır. Makale, Peride Celal’in röportajlarından yola çıkarak çalışma yaşamı içindeki kadınların bu süreci nasıl yorumladıklarını analiz etmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Son Posta, Cumhuriyet, Kadınlar, Röportaj, Peride Celal

Kaynakça

• “Çok Basit Bir Adres: ‘İstanbul: Miss Türk’ ”, Son Posta, 10 Ağustos 1932, s.1.
• “Dünya Kadınları Toplandı Kongre Bu Sabah Yıldızda Açıldı”, Son Posta, 18 Nisan 1935, s.1, s.12.
• “Halkın Sesi Bugünkü Kadının Vazifesi ve Halk”, Son Posta, 4 Şubat 1931, s.2.
• “Kadın Birliği De Dün Maziye Karıştı!”, Cumhuriyet, 11 Mayıs 1935, s.9.
• “Kadın ve Kalp İşleri Gazetemiz Sizin Dert Ortağınız Olacak”, Son Posta, 27 Temmuz 1930, s. 5.
• “Kadın ve Kalp İşleri Niçin Müsamahakar Değiliz.”, Son Posta, 4 Eylül 1930, s.5.
• “Resimli Makale Türk Kadını”, Son Posta, 19 Aralık 1934, s.3.
• “S. Zekeriya H. Belediye Meclisi İçin Namzetliğini İlan Ediyor”, Son Posta, 4 Eylül 1930, s.1.
• “Son Posta Kimsenin Değil Herkesin Malı”, Son Posta, 27 Temmuz 1930, s.1.
• “Teşkilatı Esasiye Kanunu Değişti Millet Meclisi Kadınlara Mebusluk Hakkını Verdi, Yeni Meclis Martta Toplanacak”, Son Posta, 6 Aralık 1934, s. 3.
• “Türk Kadını ve Gazinin Mütalaası”, Son Posta, 3 Şubat 1931, s. 3.
• “Türk Kadının Çalışma Aşkı İzmir Fırka Toplantısında Bir Ses Yükseldi Ödemiş Kadınlarının Çalışma Dileklerini Anlattı”, Son Posta, 15 Ocak 1935, s.1.
• ABADAN-UNAT, Nermin, “Söylemden Protestoya: Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Dönüşümü”, 75 Yılda Kadın ve Erkekler, Ed. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, Tarih Vafkı Yayınları, İstanbul, 1998, ss.323-336.
• ADAK, Hülya “Suffragettes of The Empire, Daughters of The Republic: Women Auto/Biographers Narrate National History(1918-1935)”, New Perspectives on Turkey, S. 36, 2007, ss.27-51.
• AFETİNAN, Ayşe, M. Kemal’in Karlsbad Hatırları, TTK, Ankara, 1983.
• AĞAOĞLU, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, İletişim Yayınları, İstanbul, 2021.
• AĞAOĞLU, Samet, Hayat Bir Macera ! Çocukluk ve Gençlik Hatıraları, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2003.
• AĞAOĞLU, Süreyya, Bir Ömür Böyle Geçti Sessiz Gemiyi Beklerken, YKY, İstanbul, 2023.
• ARSLAN Ali, AKPINAR, Özlem, “İnas Darülfünunu (1914-1921)”, Osmanlı Bilim Araştırmaları S.6, C.2, 2005, ss.225-234.
• ATEŞ, TOKTAMIŞ, Türk Devrim Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
• ATICI, Elif, ERER, Sezer, “Türk Kadınlarının Tıp Eğitimine Başlama Süreci ve İstanbul Darülfünunu Tıp Fakültesi’nden Mezun Olan İlk Kadın Hekimler”, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, S. 35 C. 2, 2009, ss.107-111.
• Avukat Süreyya Ağaoğlu “Bir Ömür Böyle Geçti” Arşiv Katalogu 1898-1992, Yay. Haz. Yusuf Altan Altınok vd. Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı ve İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2010.
• BİLGİÇ, Esra, The Role of The Mainstream Newspapers in The Consolidation of The Turkish National Identity: 1934-1937, Boğaziçi University The Atatürk Institute for Modern Turkish History, İstanbul, 2015.
• C.H.F. Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları 10-18- Mayıs 1931, Devlet Matbaası, İstanbul, 1931.
• CELAL, Peride, “Çalışan Kadınlar Arasında:2 Süreyya Ağaoğlu ‘Ben Doğuştan Avukatım’ Diyor”, Son Posta, 18 Şubat 1937, s.9.
• CELAL, Peride, “Çalışan Kadınlar Arasında:3 Kahraman Olduğu Kadar Mütevazi Bir Türk Kadını Saime Asker”, Son Posta, 27 Şubat 1937, s.7.
• CELAL, Peride, “Çalışan Kadınlar Arasında:4 Doktor Müfide Kazım ‘Kadınlar Yufka Yürekli Değildir’ Diyor”, Son Posta, 8 Mart 1937, s.6.
• CELAL, Peride, “Çalışan Kadınlar Arasında:5 Türkiye’nin İlk Kadın Eczacısı Bayan Belkıs Hayatını Anlatıyor”, Son Posta, 23 Mart 1937, s.6, s.12.
• CELAL, Peride, “Çalışan Kadınlar Arasında:1 Nimet Vahit Kadının Eve Dönmesini İstiyor”, Son Posta, 18 Şubat 1937, s.8.
• COŞAR, Simten, “Woman in Turkish Political Thouhgt Between Tradition and Modernity”, Feminist Review, S. 86, 2007, s.113-131.
• ÇAVAŞ, Raşit, TUNAY, Aydın, “Peride Celal Bibliyografyası İçin Bir Deneme”, Peride Celal’e Armağan, Yay. Haz. Selim İleri, Oğlak Yayıncılık, İstanbul, 1996, ss.15-40.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, İmge Kitabevi, Ankara, 2008.
• ÇELİK, Adil Giray, Osmanlı Darülfünun Mekteb-i Hukuk’ta İlk Çiçek Süreyya Ağaoğlu, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2018.
• Çok Katmanlı Duyarlıklar Yazarı Peride Celal, Haz. Alpay Kabacalı, TÜYAP, İstanbul, 1996.
• DURAKBAŞA, Ayşe, “Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimilği ve ‘Münevver Erkekler”, 75 Yılda Kadın ve Erkekler, Ed. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, Tarih Vafkı Yayınları, İstanbul, 1998, ss.29-50.
• ERGİN, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, c.3-4, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
• HALMAN, Talat Sait, “Kurtlar by Peride Celal”, World Literature Today, S.1, C. 66, 1992, ss.199-200.
• HIZLAN, Doğan, “Peride Celal’in Trajedileri”, Peride Celal’e Armağan, Yay. Haz. Selim İleri, Oğlak Yayıncılık, İstanbul, 1996, ss.104-109.
• https://sanatkritik.com/eski/kulliyat/peride-celal-calisan-kadinlar-arasinda/, 30.10.2024 sa.20.00. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1867.pdf, 06.09.2024 sa.22.40.
• İLERİ, Selim, “Peride Celal’le Söyleşi”, Peride Celal’e Armağan, Yay. Haz. Selim İleri, Oğlak Yayıncılık, İstanbul, 1996, ss.41-55.
• KABACALI, Alpay, Kültürümüzden İnsan Adaları, YKY, İstanbul, 2007.
• KAPLAN, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1998.
• KARAASLAN, Muzaffer, “Tarih Yazımında Göz Ardı Edilmiş Bir Kadın Sanatçı: İlk Türk Kadın Opera Sanatçısı Nimet Vahid Hanım”, İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, S.25, İstanbul, 2022, ss.17-29.
• KARAHAN, Burcu, Peride Celâl’in Romanlarında Kadın Kimlikleri, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara, 2002.
• KARCI, Erol, “Son Posta Gazetesi”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/son-posta-gazetesi/, 1.09.2024 sa.02.00.
• KIRKPINAR, Leyla, “Türk Kurtuluş Savaşı’nda Türk Kadını”, Yedinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2001, ss.105-113.
• KOCATÜRK, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2007.
• KURNAZ, Şefika, “Milli Mücadelede Türk Kadını”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S.34, C.XII, 1996, ss.257-268.
• KURNAZ, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1908-1923), T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
• KÜLEY, Müfide, “Anılar”, Tıp Yolunda, Mart 1974, ss.17-18.
• LIBAL, Kathryn, “Staging Turkish Women’s Emancipation: Istanbul, 1935”, Journal of Middle East Women’s Studies , S.1, C.4, 2008, ss.31-52.
• M. Zekeriya “Boğuluyoruz Biraz Hava İstiyoruz”, Son Posta, 27 Temmuz 1930, s.3.
• NAYMANSOY, Günseli, “Osmanlı’dan Günümüze Eczacının Değişen Konumu”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C.12, S. 1, 2010, ss.151-163.
• NECATİGİL, Behçet, Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, Varlık Yayınları, İstanbul, 1983.
• Osman, “Memlekette Kadın Hayatı Mengende Bütün İşleri Kadınlar Yapar”, Son Posta, 10 Şubat 1932, s.4.
• ÖZKAN, Tuncay, Dünya ile Devlet Arasında Türk Muharriri 19301-1960, Metis Yayınları, İstanbul, 2019.
• SERTEL, Sabiha, Roman Gibi Demokrasi Mücadelesinde Bir Kanun, Belge Yayınları, İstanbul, 1987. SERTEL, Zekeriya, Hatırladıklarım, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2000.
• TEKELİ, Şirin, “Türkiye’de Feminist İdeolojinin Anlamı ve Sınırları Üzerine”, Yapıt, S.9, 1985, ss.48-66.
• TEKİNER, Halil, MAT, Afife, “Fatma Belkis Derman (1906-1958): The First Female Community Pharmacist in Turkey”, Pharmaceutical Historian, S. 49, C. 3, 2019, ss.89-94.
• TEZER, Şükrü, Atatürk’ün Hatıra Defteri, TTK, Ankara, 1995.
• TONGO, Gizem, “Eleni Iliadis (1895-1975) An Ottoman Greek Woman Painter in end-of-Empire Istanbul”, Clio. Women, Gender, History , 2018, S.48, ss.55-78.
• TOPRAK, Zafer, Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm, (1908-1935), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2016.
• TOPUZ, Hıfzı, II.Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003.
• TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2005.
• YETKİN, Çetin, Türkiye’de Tek Parti Yönetimi 1930-1945, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1983