Sunni Survival in Safavid Iran: Anti-Sunni Activities during the Reign of Tahmasp I

Yıl 2024, Sayı: PROF. DR. EŞREF BUHARALI ÖZEL SAYISI, 549 - 556, 24.11.2024

Rosemary Stanfield-johnson Çevirmen: Farbod Mazlumı

https://doi.org/10.53718/gttad.1565595

Öz

Iran's history underwent a significant religious and political transformation with the rise of the Safavid dynasty in the early 16th century. During this period, the country swiftly transitioned from a predominantly Sunni Islamic governance to Twelver Shiism. Recent studies have extensively examined the nature and pace of this transition. It has been observed that the shift from Sunnism to Shiism occurred gradually, with the influence of Sunni communities gradually diminishing over time. Iranian chronicles document instances of persecution against Sunnis until as late as 1608, highlighting the tumultuous nature of this transition period. However, scholarly works specifically focusing on Sunni Islam and the transition during the Safavid era remain limited.
This study delves into the era through the lens of Mirza Mahdum Sherifi, particularly addressing the religious and political structure during the reign of Shah Tahmasb. Sherifi initially hailed from the Fars province as a Sunni and later moved to Qazvin, where he became involved in Safavid politics. Serving as a vizier under Shah Tahmasb, he also engaged in religious teachings. However, his influence waned during the reign of Shah Ismail II, where he faced accusations of promoting Sunni propaganda and subsequent repression. Sherifi sought refuge in Ottoman territories during this period, where he authored significant works.
Of particular importance is Sherifi's seminal work, "al-Nawaqid li-bunyan al-rawafid," which meticulously examines the socio-political developments during the late years of Shah Tahmasb's reign, the socio-political changes under Shah Ismail II, and the evolution of Shi'i authority during that period. His work serves as a crucial source for understanding the conflicts between Sunni and Shi'a factions, offering critical insights into Sherifi's critiques of Safavid rulers whom he perceived as adversaries.
In conclusion, this study sheds light on the Sunni-Shi'a transition in Iran, focusing on Mirza Mahdum Sherifi's era as pivotal for understanding the religious and political landscape. Sherifi's life and works provide a rich source for comprehending the historical and intellectual framework of his time.

Anahtar Kelimeler

Safavids, History of İslam, History of İslamic Sects, History of İran

SAFEVİ İRAN’INDA SÜNNİLERİN MÜCADELESİ: ŞAH I. TAHMASB DÖNEMİNDE SÜNNİ KARŞITI FAALİYETLER

Öz

İran’ın tarihi, Safevi hanedanının 16. yüzyılın başında iktidara gelmesiyle büyük bir dini ve siyasi dönüşüm yaşamıştır. Bu dönemde, ülke uzun süre Sünni İslam'ın egemen olduğu bir yapıdan hızla On İki İmam Şiiliğine geçiş yapmıştır. Son yıllarda yapılan araştırmalar, bu dönüşüm sürecinin doğasını ve hızını detaylı bir şekilde incelemiş ve tartışmıştır. Özellikle, Sünnilikten Şiiliğe geçişin kademeli olarak gerçekleştiği ve Sünni toplulukların etkisinin zamanla azaldığı gözlemlenmiştir. İran kroniklerinde, 1608 yılına kadar Sünnilere yönelik zulümler hakkında bilgiler bulunmaktadır, ancak Safevi döneminde Sünnilik ve geçiş süreci üzerine yapılan çalışmalar sınırlıdır.
Bu çalışma, Mirza Mahdum Şerifi'nin yaşadığı döneme odaklanarak, özellikle Şah Tahmasb dönemindeki dini ve siyasi yapıyı ele almaktadır. Şerifi, başlangıçta Fars vilayetinde Sünni olarak yetişmiş ve sonra Kazvin'e taşınarak Safevi siyasetine dahil olmuştur. Şah Tahmasb'ın veziri olarak görev yapmış ve dini öğretimde bulunmuştur. Şerifi'nin etkisi, Şah II. İsmail'in tahta geçmesiyle birlikte azalmış, hatta Sünnilik propagandası yapmakla suçlanmış ve baskı görmüştür. Şerifi, bu dönemde Osmanlı topraklarına kaçmış ve eserlerini burada kaleme almıştır.
Mirza Mahdum Şerifi'nin en önemli eseri olan "al-Nawaqid li-bunyan al-rawafid", Safevi dönemi İran'ında yaşanan sosyal ve politik gelişmeleri detaylı bir şekilde ele almaktadır. Bu eser, Şah Tahmasb'ın son dönemlerindeki siyasi olayları, Şah II. İsmail dönemindeki sosyopolitik değişimleri ve dönemin Şii otoritesinin gelişimini anlamak için önemli bir kaynaktır. Şerifi'nin eseri, özellikle Sünnilik ve Şiilik arasındaki çekişmeleri ve Şerifi'nin rakip olarak gördüğü Safevi şahları hakkındaki eleştirel görüşleriyle dikkat çekmektedir.
Sonuç olarak, bu çalışma İran'da Sünnilikten Şiiliğe geçiş sürecini, özellikle Mirza Mahdum Şerifi'nin yaşadığı dönemdeki dini ve siyasi yapıyı anlamak için önemli bir ışık tutmaktadır. Şerifi'nin yaşamı ve eserleri, döneminin tarihi ve entelektüel çerçevesini anlamak için zengin bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Safevi, islam Tarihi, Mezhepler Tarihi, İran Tarihi