Demokratik Tutum Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 91 - 100, 31.12.2019

Mehmet Sincar , İdris Şahin , Kadir Beycioğlu

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı öğretmen adaylarının
algılarına dayalı olarak Demokratik Tutum Ölçeğini (DTÖ) geliştirmektir.

Yöntem: Ölçeğin açımlayıcı faktör analizi,
doğrulayıcı faktör analizi ve test-tekrar test güvenirliği süreçleri için üç
farklı katılımcı grubu ile çalışılmıştır. Katılımcı grupları, açımlayıcı faktör
analizi için 384, doğrulayıcı faktör analizi için 319 ve test-tekrar test
güvenirliği için 45 öğretmen adayından oluşmaktadır. Veri toplama aracının
kapsam geçerliliğinin sağlanması için alanyazın taraması yapıldıktan sonra,
öğretmen adayları ve akademisyenlerden oluşan bir grupla görüşmeler
gerçekleştirilmiş, daha sonra yapı geçerliği için açımlayıcı ve doğrulayıcı
faktör analizleri yapılmıştır. Veri toplama aracının güvenirliğini belirlemek
için Cronbach Alpha iç tutarlılık ve madde toplam korelasyon değerleri
hesaplanmış; zamana karşı güvenirliğini belirlemek için de test-tekrar test güvenirlik
analizi gerçekleştirilmiştir.

Bulgular: Tüm geçerlik ve güvenirlik çalışmalarından
sonra veri toplama aracının 4 faktörlü yapıda 16 maddeden oluştuğu
gözlenmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen uyum indeksi
değerleri, χ 2 /Sd= 1.809; GFI = .936; AGFI = .910; NNFI (TLI)= .891; CFI =
.912; RMSEA = .05 ve RMR =.043 olarak belirlenmiştir. Doğrulayıcı faktör
analizinden elde edilen değerler, ölçek için model-veri uyumunun kabul
edilebilir düzeyde olduğunu göstermiştir. Ölçeğin güvenirlik çalışmaları
kapsamında yapılan analizler sonucunda, Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı
.748 olarak hesaplanmıştır.

Sonuçlar ve Öneriler: Araştırma
sonucunda yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmalarından elde edilen bulgular
ölçeğin öğretmen adaylarının demokratik tutumlarının belirlenmesinde
kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, demokratik tutum, ölçek geliştirme

Kaynakça

• Apple, M. & Beane, J. A. (2011). Demokratik okullar: Güçlü eğitimden dersler. (Çeviri, M. Sarı). Ankara: Dipnot Yayıncılık.
• Başaran, İ. E. (1991). Örgütsel davranış: insanın üretim gücü. Ankara: Kendi Yayını.
• Büyükkaragöz, S. & Kesici, Ş. (1996). Öğretmenlerin hoşgörü ve demokratik tutumları. Eğitim Yönetimi, 2(3), 353-365.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Çarıkçı, S. & Er, K. O. (2010). Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 54-69.
• Farrel, J. P. (1998). Democracy and education: Who gets to speak and who is listened to? Curriculum Inquiry, 28(1), 1-7.
• Genç, S. Z. & Kalafat, T. (2008). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları ile empatik becerilerinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 211-222
• Gömleksiz, M. N. & Çetintaş, S. (2011). Öğretmen adaylarının demokratik tutumları: Fırat, Dicle,7 Aralık, Cumhuriyet ve Erzincan Üniversiteleri Örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 1-14.
• Gözütok, F. D. (1995). Öğretmenlerin demokratik tutumları. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Gülmez, M. (1996). İnsan haklarının eğitimi hakkı. Ankara: TODAİE.
• Gürşimşek, I. & Göregenli, M. (2004). Öğretmen adayları ve öğretmenlerde demokratik tutumlar, değerler ve demokrasiye ilişkin inançlar. Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu Kitabı: 77-85
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). LISREL 8.0: Stractural equation modeling with the SIMPLIS command language. Lincolnwood: Scientific Software International.
• Kağıtçıbaşı, Ç. & Cemalcılar, Z. (2014). Dünden bugüne insan ve insanlar sosyal psikolojiye giriş (16. baskı). İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karahan, F., Sardoğan, M. E., Özkamalı, E. & Dicle, N. A. (2006). Öğretmen adaylarında demokratik tutum, nevrotik eğilimler ve kendini gerçekleştirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 149-158.
• Kellner, D. (2002). Yeni teknolojiler/yeni okur-yazarlıklar: yeni binyılda eğitimin yeniden yapılandırılması (Çeviri, A. Taşkent). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 107-132.
• Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Koçoğlu, E. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının, okul yöneticilerinde olması gereken demokratik tutum ve davranışlara ilişkin görüşleri. Turkish Studies, 8(6), 413-430.
• Kongar, E. (1993). Demokrasi ve kültür (2. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• McLaren, P. (2011). Okullarda yaşam eleştirel pedagojiye giriş (Çeviri, M.Y. Eryaman & H. Arslan). Ankara: Anı Yayıncılık.
• O’Brien, L. M. (2005). Social foundations of education and democracy: Teacher education for the development of democratically-oriented teachers. Educational Foundations, Summer-Fall, 33-44.
• Rainer, J. & Guyton, E. (1999). Democratic practices in teacher education and the elementary classroom. Teaching and Teacher Education, 15, 121-132
• Rowland, S. (2003). Teaching for democracy in higher education. Teaching in Higher Education, (8)1, 89-101.
• Sağlam, H. İ. (2000). Sosyal bilgiler dersinin demokratik tutum geliştirmedeki rolü. Milli Eğitim Dergisi, 146, 67-71.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. & Müller, H. (2003). Evaluating the Fit of Structural Equation Models: Tests of Significance and Descriptive Goodness of Fit Measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 52.
• Steiger, J. H. (1990). Structural model evaluation and modification: An interval estimation approach. Multivariate Behavioral Research, (25), 173-180.
• Şahin, İ. (2009). Demokrasi ve insan hakları eğitimi. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 4(4), 1341-1354.
• Şahin, İ. (2016). Öğretmen adaylarının demokratik tutum ve değerlere ilişkin algısı. İçinde, edit. K. Beycioğlu, N. Özer, D. Koşar ve İ. Şahin, Eğitim yönetimi araştırmaları (e-kitap, 524-542). Ankara: Pegem A
• Taneri, P. O. (2014). Üniversite öğrencilerinin demokrasinin eğitime yansımaları hakkındaki görüşleri (Çankırı Karatekin Üniversitesi). The opinions of university students about the reflections of democracy in education. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 12-27.
• Tezbaşaran, A. (1997). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Ural, S. N. & Sağlam, H. İ. (2011). İlköğretim öğrencilerinin demokratik tutum düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 9(22), 161-180.
• Ural, S.N. (2010). İlköğretim öğrencilerinin demokratik tutum ve empatik eğilim düzeylerine sosyal bilgiler dersinin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Wallerstein, I. (2000). Bildiğimiz dünyanın sonu: Yirmi birinci yüzyılın sosyal bilimi. (Çeviri, T. Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Yeşil, R. (2001). İlköğretim düzeyinde okul ve ailenin demokratik davranışlar kazandırmadaki etkisi. Doktora tezi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Zencirci, İ. (2010). İlköğretim okullarında yönetimin demokratiklik düzeyi: katılım, özgürlük ve özerklik. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(24), 86-114.